Με την πανδημία του COVID-19 να σαρώνει τον πλανήτη, όλες οι χώρες η μια μετά την άλλη έλαβαν μέτρα αποτροπής της εξάπλωσης του ιού.
Η Ελλάδα επέλεξε την καραντίνα με την πλειονότητα των πολιτών να συμμορφώνονται και τώρα βαδίζει προς τη δεύτερη φάση και στη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων.
Η Σουηδία, σε αντίθεση με τα περισσότερα κράτη στην Ευρώπη ακολούθησε μια πιο χαλαρή προσέγγιση, γεγονός που προκάλεσε πολλές συζητήσεις.
Ο Αντώνης Τζωρτζακάκης με καταγωγή από το Τυμπάκι του δήμου Φαιστού βρίσκεται στη Σουηδία τα τελευταία 15 χρόνια. Έχοντας ολοκληρώσει με επιτυχία την ειδικότητά του ως ακτινοδιαγνώστης ο κ. Τζωρτζακάκης πλέον είναι επιμελητής Α’ στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Καρολίνσκα στη Στοκχόλμη καθώς επίσης και υποψήφιος Διδάκτορας στο Ινστιτούτο του νοσοκομείου.
Μίλησε στο cretalive για το πόσο έχει αλλάξει η καθημερινότητα στη Σουηδία, μας περιγράφει τα ευρήματά του, καθώς έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με περιστατικά COVID-19 , πώς αντιμετωπίζεται η πανδημία, όπως και για το ελληνικό και το σουηδικό μοντέλο διαχείρισης της.
Πόσο έχει αλλάξει ο τρόπος ζωής στη Σουηδία με την πανδημία;
Για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας δραματικά: πολλοί χάνουν δικούς τους ανθρώπους, άλλοι αρρωσταίνουν, κάθε εβδομάδα εταιρείες κηρύσσουν πτώχευση είτε κλείνουν, αρκετές χιλιάδες άνθρωποι μένουν άνεργοι. Δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση λειτουργούν πλέον αποκλειστικά μέσω ίντερνετ, πολλοί δουλεύουν από το σπίτι τους, κοινωνικές και φιλικές επαφές έχουν μειωθεί στο ελάχιστο, ταξίδια δεν υφίστανται πλέον. Ηλικιωμένοι και ευπαθείς ομάδες μένουν σπίτι. Μαγειρεύουμε περισσότερο στο σπίτι, ψωνίζουμε τα απαραίτητα και κυρίως μέσω ίντερνετ. Σε επίπεδο ατομικής υγιεινής κυκλοφορούμε όλοι με ένα αντισηπτικό στο χέρι καθώς επίσης πλένουμε τα χέρια πολύ συχνότερα σε σχέση με το παρελθόν. Αγκαλιές και φιλιά κομμένα, αν και αυτά ποτέ δεν ήταν στο φόρτε τους στη βόρεια Ευρώπη.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση μεταξύ κράτους και πολιτών στη Σουηδία γενικά;
Μέχρι πρότινος θεωρούσα πως ήταν μια κλονισμένη σχέση λόγω οικονομικών σκανδάλων,της κακοδιαχείρισης κρατικών κεφαλαίων και της προσφυγικής κρίσης. Με την πανδημία συνειδητοποίησα πως μπορεί η σουηδική κοινωνία να μην εμπιστεύεται διεφθαρμένους πολιτικούς αλλά εμπιστεύεται σχεδόν τυφλά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ανεξάρτητες αρχές όπως αυτή της Δημόσιας Υγείας η οποία δίνει και τη βασική γραμμή στον αγώνα ενάντια στην πανδημία. Οι ανεξάρτητες αυτές αρχές απαρτίζονται από ειδικούς επιστήμονες στον τομέα τους χωρίς φυσικά να είναι διορισμένοι από την εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτό και μόνο το γεγονός καθιστά την επιτροπή σ’ένα μεγάλο βαθμό αξιόπιστη χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν φωνές κριτικής είτε δημόσια αντιπαράθεση. Κάθε σύσταση από μια τέτοια αρχή όπως αυτή της Δημόσιας Υγείας αντιμετωπίζεται από την πλειοψηφία των πολιτών σαν κάτι υποχρεωτικό κ όχι σαν μια απλή σύσταση.
Πιστεύετε ο τρόπος με τον οποίο οι πολίτες αντιμετωπίζουν την κυβέρνηση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απουσία αυστηρών περιοριστικών μέτρων;
Σαφέστατα. Σε πολλά κράτη με διαταραγμένη σχέση πολιτείας και πολιτών οι νόμοι αντιμετωπίζονται ως απλές συστάσεις και κάνει ό,τι καταλαβαίνει ο καθένας κοιτάζοντας τον εαυτό του. Εξαιτίας της εμπιστοσύνης των Σουηδών στις ανεξάρτητες αυτές αρχές των οποίων τις συστάσεις υιοθετεί η εκάστοτε κυβέρνηση, η κάθε σύσταση αντιμετωπίζεται ως νόμος που η πλειοψηφία θα σεβαστεί.
Τι ενημέρωση είχατε εσείς ως γιατρός στο νοσοκομείο Καρολίνσκα στην αρχή της πανδημίας, τόσο για τον COVID 19 και πώς αντέδρασε το σύστημα υγείας στη Στοκχόλμη;
Οι κορωνοϊοί είναι μια γνωστή κατηγορία ιών τους οποίους η ιατρική κοινότητα έχει αντιμετωπίσει αρκετές φορές στο παρελθόν. Επί της ουσίας λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τον κοωονοϊό COVID 19. Είναι ένας ιός ηλικίας μόλις λίγων μηνών αλλά πολύ γρήγορα έγινε αντιληπτό ένα χαρακτηριστικό του: η γρήγορη και ευρεία μεταδοτικότητα του.
Το πανεπιστημιακό νοσοκομείο στο οποίο εργάζομαι ως ακτινολόγος αντέδρασε άμεσα δημιουργώντας τμήματα αποκλειστικά για COVID ασθενείς, έγινε ανακατανομή του προσωπικού ώστε να στελεχωθούν αυτά τα νέα τμήματα και το κυριότερο δημιούργησε πολλά νέα κρεβάτια εντατικής θεραπείας.
Σε τοπικό επίπεδο και με τη βοήθεια του στρατού δημιουργήθηκε ένα νοσοκομείο μέσα σε δύο εβδομάδες χωρητικότητας 600 κρεβατιών από τα οποία τα 30 είναι κρεβάτια εντατικής θεραπείας. Το παράδοξο για πολλούς είναι πως πολλά από αυτά τα νέα κρεβάτια παραμένουν άδεια και πως το αυτοσχέδιο νοσοκομείο δεν άνοιξε ποτέ. Παράδοξο γιατί αυτή τη στιγμή που μιλάμε οι νεκροί από COVID στη Σουηδία είναι πάνω από 2700.
Γιατί πιστεύετε συμβαίνει αυτό;
Σε αυτή την πρώτη φάση της πανδημίας η Σουηδία, πολύ σωστά κατά την άποψή μου, δεν επέλεξε την καραντίνα ως ένα από τα προτεινόμενα μέτρα για την αντιμετώπιση του ιού γνωρίζοντας πως το σύστημα υγείας της μπορεί να ανταπεξέλθει και πράγματι ανταπεξέρχεται. Για αυτό το λόγο το αυτοσχέδιο νοσοκομείο των 600 κρεβατιών είναι ακόμη κλειστό μιας και οι ανάγκες καλύπτονται από τα υπάρχοντα νοσοκομεία. Η συντριπτική πλειοψηφία των νεκρών προέρχεται από κλειστές δομές που ζουν ηλικιωμένοι καθώς και γηροκομεία. Η μεγάλη κριτική έγκειται στην έλλειψη μέτρων προστασίας, ελλιπούς εκπαίδευσης και μη ελέγχου με COVID τεστ του προσωπικού των δομών αυτών. Μεγάλη ευθύνη έχει κατά τη γνώμη μου και η λανθασμένη εκτίμηση πως οι ασυμπτωματικοί φορείς δεν μεταδίδουν τον ιό. Για αρκετό καιρό ασυμπτωματικοί φορείς μπαινόβγαιναν σε κλειστές δομές ηλικιωμένων χωρίς τα απαιτούμενα προστατευτικά μέσα, έτσι ένα μεγάλο μέρος ηλικιωμένων μολύνθηκε και νόσησε. Ένα άλλο σημείο κριτικής είναι τα αυστηρά κριτήρια εισαγωγής στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Ασθενείς με βιολογική ηλικία άνω των 80 ή άνω των 70 με σοβαρά προβλήματα υγείας δύσκολα μπαίνουν στην εντατική ακόμη κ αν υπάρχουν άδεια κρεβάτια.
Η Σουηδία έχει δεχτεί δριμεία κριτική για το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή δεν υποχρέωσε τους πολίτες σε καραντίνα, κίνηση που θεωρήθηκε αρχικά ότι βασίζονταν σε οικονομικά κριτήρια. Νομίζετε ότι αυτό λειτούργησε ως αποκλειστικό κίνητρο ή υπάρχει η περίπτωση η κυβέρνηση να είχε ήδη λάβει υπόψη της ότι αναπόφευκτα θα νοσήσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού;
Νομίζω το δεύτερο. Όταν έχεις έναν ιό με τέτοια μεταδοτικότητα είναι αναπόφευκτο ότι το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού θα μολυνθεί και ένα μέρος από αυτό θα νοσήσει. Το ζητούμενο για εμένα είναι να έχεις σαν κράτος ένα σύστημα υγείας που να μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια πανδημία και φαίνεται πως σε αυτόν τον τομέα η Σουηδία τα πάει καλά διπλασιάζοντας για παράδειγμα μέσα σε ένα μήνα τα κρεβάτια εντατικής θεραπείας και παρέχοντας αξιοπρεπή νοσηλεία στους πάσχοντες από COVID 19.
Ο γιατρός Αντώνης Τζωρτζακάκης
Ο επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας για την αντιμετώπιση του COVID-19 στη Σουηδία, ο επιδημιολόγος Anders Tegnell έχει δηλώσει ότι η κυβέρνηση δεν στόχευε στο να δημιουργηθεί η λεγόμενη ανοσία της αγέλης αλλά στο να περιορίσουν την διασπορά του ιού ενώ διατηρούν την δυνατότητα του συστήματος υγείας της χώρας να ανταποκριθεί. Σε ποιο βαθμό νομίζετε ότι αυτό έχει επιτευχθεί;
Το σύστημα υγείας στη Σουηδία έχει ανταποκριθεί και μάλιστα με το παραπάνω ενώ ταυτόχρονα η διασπορά του ιού προχωράει ταχύτατα. Ήδη αναφέρεται πως το 25% της Στοκχόλμης έχει μολυνθεί το οποίο δημιουργεί ελπίδες πως ίσως τα χειρότερα να τα έχουμε αφήσει ήδη πίσω μας. Η εξίσωση είναι δύσκολη με μόνες γνωστές παραμέτρους τη μεταδοτικότητα του ιού και τις δυνατότητες του συστήματος υγείας κάθε κράτους.
Σε χώρες που πήραν αυστηρά μέτρα και προχωρούν σε σταδιακή άρση τους, όπως η Ελλάδα,υπάρχει μεγάλη πιθανότητα απότομης έξαρσης του ιού. Αναιρεί αυτό το νόημα της καραντίνας που είχε επιβληθεί;
Όχι κάθε άλλο. Η καραντίνα βέβαια από μόνη της δεν εξαφανίζει τον ιό και μάλιστα έναν ιό τέτοιας μεταδοτικότητας. Η Ελλάδα όμως πολύ σωστά πέτυχε να ελέγξει το ρυθμό εισαγωγής COVID ασθενών στα νοσοκομεία γνωρίζοντας τις δυνατότητες και τις αντοχές του δικού της συστήματός υγείας. Κέρδισε τον απαιτούμενο χρόνο ώστε να αντιμετωπίσει σε βάθος χρόνου τον ιό με τους δικούς της κανόνες όσο βέβαια αυτό είναι εφικτό σε μια πανδημία.
Γνωρίζοντας το ελληνικό υγειονομικό σύστημα και το Σουηδικό μοντέλο εκ των έσω νομίζετε ότι θα μπορούσε και η Ελλάδα να έχει προχωρήσει σε αντίστοιχα μέτρα;
Όχι, κάθε κράτος οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις δυνατότητες του συστήματος υγείας του και πως θα τις επεκτείνει επενδύοντας σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Οι διαφορετικές στρατηγικές αντιμετώπισης μια πανδημίας δεν ενδείκνυνται για συγκρίσεις μεταξύ κρατών και πολύ δε περισσότερο για πανηγυρισμούς ή απογοητεύσεις. Η αντιμετώπιση μιας πανδημίας είναι μαραθώνιος και όχι κατοστάρι.
Τι είδους περιστατικά έχετε συναντήσει κατά τη διάρκεια της πανδημίας; Σε τι συμπεράσματα καταλήγετε σύμφωνα με την ειδικότητά σας ως ακτινοδιαγνώστης και ποιες οι σκέψεις σας για την προ των πυλών πρώτη άρση των περιοριστικών μέτρων στην Ελλάδα;
Το νοσοκομείο στο οποίο εργάζομαι είναι κέντρο αναφοράς για COVID ασθενείς. Καθημερινά έχουμε δεκάδες νέα περιστατικά που απαιτούν εισαγωγή και νοσηλεία. Η ακτινολογική εικόνα των πνευμόνων, ασθενών με COVID είναι πολύ χαρακτηριστική. Η βαρύτητα των περιστατικών διαφέρει καθώς και η ηλικία αυτών που νοσούν βαριά. Ο ιός δεν κάνει διακρίσεις για αυτό το λόγο ας είμαστε όλοι προσεκτικοί τηρώντας τους κανόνες υγιεινής, τους κανόνες χρήσης μάσκας καθώς και την κοινωνικής αποστασιοποίηση που είναι επιβεβλημένη. Δε νοσούν μόνο οι ηλικιωμένοι ή συμπολίτες μας με προ υπάρχοντα προβλήματα υγείας. Βλέπω και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τη βαρύτητα της νόσου σε νεότερους ασθενείς όπως για παράδειγμα ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος μεταξύ άλλων.
Οι συνάδελφοι μου και εγώ θα εκδώσουμε σύντομα μια πρώτη μελέτη με COVID ασθενείς οι οποίοι νοσούν βαριά σε μια προσπάθεια να συσχετίσουμε τα ακτινολογικά ευρήματα με την κλινική τους εικόνα καθώς και να παρουσιάσουμε απεικονιστικά κάποιες επιπτώσεις της νόσου σε άλλα όργανα όπως για παράδειγμα το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Σας ευχαριστούμε πολύ και αναμένουμε με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της μελέτης σας.
Εγώ σας ευχαριστώ και για άλλη μια φορά θα ήθελα να πω πως ο ιός δεν κάνει διακρίσεις, για αυτό το λόγο ας ακολουθούμε τις οδηγίες των ειδικών.