Του Γιώργου Βύρων Δάβου
Την ώρα που ο πόλεμος στην Ουκρανία έφθασε να διχάσει και ν’ αλλοιώσει τη σημασία της επετείου για την απελευθέρωση από τον Ναζιφασισμό στην Ιταλία, στις 25 Απριλίου, μία άλλη υπόθεση φέρνει στην επιφάνεια το πώς η κοινή γνώμη κι ιδιαίτερα κάποια ιδεολογικά προσανατολισμένα υποκείμενα, προσεγγίζει τη σύγκρουση. Το θρίλερ με τον αγνοούμενο Ιβάν Βαβασόρι, κατ’ άλλους μισθοφόρο, κατ’ άλλους παθιασμένο εθελοντή μαχητή στο πλευρό του Κιέβου, αναδεικνύει τον «μιντιακό» χαρακτήρα και κατεύθυνση που έχει προσλάβει αυτός ο πόλεμος.
Ο μονοσήμαντος μαυλισμός της κοινής γνώμης κι η εργαλειοποίηση από την πλευρά της δυτικής πληροφόρησης, που φθάνει έως το σημείο να εξισώσει τη σύρραξη στην Ουκρανία με τον Εμφύλιο της Ισπανίας ή ανυπόστατα να εξισώσουν το έπος της ιταλικής αντίστασης με την κλιμάκωση αυτή, με προφανείς πολιτικούς, ιδεολογικούς, διπλωματικούς και οικονομικούς στόχους εις βάρος της ιστορικής αλήθειας, όπως επισημαίνουν σημαίνουσες προσωπικότητες στην Ιταλία, από τον Λούτσο Καράτσολο μέχρι τον Λουτσάνο Κάμφορα. Από πολύ καιρό στην ίδια την Ιταλία -και παρά την επίσημη σιωπή της δοτής κυβέρνησης- έχουν διατυπωθεί πολλά ερωτήματα για τη συμμετοχή ακροδεξιών, νεοφασιστικών και άλλων στελεχών στις μάχες στο πλευρό του νεοναζιστικού Τάγματος Αζόφ. Η αταλάντευτη υποστήριξη στις πολιτικές στην Ουκρανία του ΝΑΤΟ από το κεντροαριστερό πυλώνα της κυβέρνησης, του Δημοκρατικού Κόμματος (PD) του Ενρίκο Λέτα (ο οποίος δεν έχει κρύψει τη φιλοδοξία του να γίνει ΓΓ του ΝΑΤΟ), έχει ανοίξει τους διαύλους για τη μετάβαση, στρατολόγηση κι εκγύμναση στα όπλα ακροδεξιών στοιχείων από την Ιταλία.
Η είδηση ότι στην ομάδα μαχητών του Βαβασόρι στην Ουκρανία υπάρχουν πέντε νεκροί κι ο ίδιος αγνοείται, πυροδότησε μία νέα αφήγηση για τους «μαχητές της ελευθερίας», που όπως ο ίδιος ο αγνοούμενος που μέσα στη «Διεθνή Λεγεώνα για την Υπεράσπιση της Ουκρανίας» έχει αναδειχθεί στον «κομαντάντε Ρόμα» ή «Μάυρος Αετός», όπως υπογράφει λαλίστατα στο TikTok «πολεμούν για τον Χριστό» και τα ιδανικά της δημοκρατίας. Μία δημοκρατία βέβαια όπως την εννοούν οι ακροδεξιές και παραστρατιωτικές ελίτ που ελέγχουν την πολιτική στην Ουκρανία, όπως ο Ντένις Προκοπένκο, που πρόσφατα ονομάσθηκε «Ήρωας της Ουκρανίας» από τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και πρόκειται μεταπολεμικά να αναλάβουν σημαίνουσες θέσεις στην κυβέρνηση.
Την ίδια περίπου στιγμή που εξελισσόταν το «δράμα» του Βαβασόρι, που όμως τελικά και με δικό του μήνυμα, αλλά και με δηλώσεις του πατέρα του, είναι ζωντανός σε νοσοκομείο στην Ουκρανία όπου νοσηλευόταν με πυρετό, μακριά από τα πεδία της μάχης, η Ρωσία ανακοίνωνε πως ένδεκα «ξένοι μαχητές» ιταλικής υπηκοότητας βρήκαν τον θάνατο στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία σε επιχειρήσεις κατά των ρωσικών δυνάμεων. Οι 11 Ιταλοί ανήκαν σε μία μονάδα από 60 ομοεθνείς τους, που μάχονταν στο πλευρό των στρατευμάτων του Κιέβου και δέκα από αυτούς φέρεται να έχουν επιστρέψει στην πατρίδα τους. Οι 60 Ιταλοί είναι σύμφωνα με την εφημερίδα Corriere della Sera, που επικαλείται πληροφορίες των αντιτρομοκρατικών αρχών της χώρας, ακριβώς οι 60 «μαύροι» και ακόμη (λιγότεροι όμως) «κόκκινοι, νεοφασίστες, που έσπευσαν να πάρουν τα όπλα, όπως έκαναν οι ωσάν «τζιχαντιστές» που έφευγαν για τη Συρία, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν οι ίδιες πηγές.
Αυτό κοινοποίησε η Μόσχα στην Ιταλία, μέσω της επίσημης διπλωματικής οδού, όπως αποκαλύπτει η εφημερίδα Corriere della Sera. Μολαταύτα, ούτε η κυβέρνηση ούτε το ΥΠΕΞ επιβεβαίωσαν ή διέψευσαν τη ρωσική ανακοίνωση. Βέβαια, ο εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Άμυνας Ιγκόρ Κονασένκοφ υποστήριξε πως πάνω από 1.000 ξένοι «μισθοφόροι» έχουν βρει τον θάνατο στις μάχες στην Ουκρανία, ανακοινώνοντας πως το Κίεβο είχε στρατολογήσει 6.824 τέτοιους μαχητές από 63 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας. Άλλωστε, ο πιο καταζητούμενος ξένος «μισθοφόρος» από τη Μόσχα, ο ακροδεξιός Σουηδός Μάικλ Σκιλτ, αγέρωχα δηλώνει πως έχει συμπολεμιστές του άξιους Ιταλούς.
Ο ιταλικός Τύπος έχει αρχίσει να ανησυχεί μήπως οι μισθοφόροι αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος για μία άλλου είδους πίεση της Μόσχας απέναντι στα δυτικά κράτη. Η μοίρα των αιχμαλώτων και σκοτωμένων ξένων στρατιωτών βαραίνει πολύ στην κοινή γνώμη και το σύνδρομο του Πολυνείκη μπορεί να στοιχίσει σε πολλές κυβερνήσεις. Άλλωστε η Ρωσία ήταν στο μήνυμά της στο Μέγαρο Κίτζι ιδιαίτερα σαφής. «Οι κανόνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου δεν ισχύουν για τους μισθοφόρους». Όμως η κατάσταση περιπλέκεται ακριβώς σε αυτό το σημείο, καθώς δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν αυτοί οι μαχητές. Εθελοντές; Οπότε σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, είναι «νόμιμοι μαχητές» στην υπηρεσία ενός ξένου κράτους και κατά συνέπεια θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου, διατηρώντας όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα στην αιχμαλωσία και την παράδοση του σώματός τους. Η Τρίτη Σύμβαση της Γενεύης και το πρόσθετο πρωτόκολλο καθορίζει πως εάν η στρατολόγηση έχει γίνει μέσω των επίσημων διπλωματικών διαύλων κι ο στρατιώτης εντάσσεται κι εξοπλίζεται μέσα στις τάξεις ενός τακτικού στρατού, τότε θεωρείται κι εκείνος τακτικός. Βέβαια, η Ουκρανία έχει προβλέψει τρόπον τινά την εξασφάλιση τέτοιων ομάδων, δεδομένου ότι έχει φροντίσει να εντάξει στις τακτικές δυνάμεις τους παραστρατιωτικούς του Αζόφ, παράπλευρα στους οποίους μάχονται συνήθως οι ξένοι μαχητές.
Οι μισθοφόροι, από την άλλη, στρατολογούνται (και πληρώνονται) από ιδιωτικές παραστρατιωτικές οργανώσεις και δεν έχουν άμεση σχέση με την κυβέρνηση της χώρας, αλλά με την εταιρεία που τους προσλαμβάνει. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει η Διεθνής Σύμβαση κατά της στρατολόγησης, χρήσης, χρηματοδότησης και εκπαίδευσης μισθοφόρων που θεσπίσθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1989 και επικυρώθηκε κι από την Ιταλία, με τον νόμο 210/1995. Σε αυτήν δίνεται ένας ευρύτερος ορισμός της έννοιας μισθοφόρος, αποκλείοντας από αυτήν τους πολίτες και τους κατοίκους των εμπλεκόμενων μερών. Όμως κι εκεί υπάρχει ένα ακαθόριστο σημείο, καθώς για την «πρόσληψή» τους θα πρέπει να έχει εκδοθεί βίζα κι άδεια παραμονής κι εργασίας από την ενδιαφερόμενη κυβέρνηση -όπως συμβαίνει με τις βίζες που έχει εκδώσει για τους μαχητές το Κίεβο. Το σύνθετο, αλλά ουσιαστικό, τούτο ερώτημα έχει περίπλοκες επιπτώσεις στη διαχείριση των αιχμαλώτων και την ανταλλαγή τους. Στην περίπτωση τούτη, τόσο όσον αφορά τακτικούς ή μισθοφόρους, η Μόσχα θα πρέπει πρώτα να διαπραγματευτεί απευθείας με το Κίεβο κι όχι με την Ιταλία.
Συνεπώς, οι ξένοι αιχμάλωτοι πολεμιστές αποτελούν ένα πολύτιμο διαπραγματευτικό χαρτί για τη Μόσχα, η οποία μπορεί να τους χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης για τις δυτικές κυβερνήσεις και ως πειστήριο για τη δική της προπαγάνδα.
Εν τω μεταξύ, η αντιτρομοκρατική υπηρεσία της Εισαγγελίας του Μιλάνου διέταξε έρευνα, με βάση δημοσιεύματα του Τύπου, για ύπαρξη μίας παράνομης διαδικασίας στράτευσης μισθοφόρων. Η υπόθεση Βαβασόρι, ενός πρώην ποδοσφαιριστή που ανακάλυψε τον Χριστό και τις Διεθνείς Λεγεώνες για την Ουκρανία, γεννά υποψίες για παραπλάνηση και χειραγώγηση ευάλωτων ανθρώπων για επικερδείς σκοπούς. Όσον αφορά τον Βαβασόρι, θρυλείται ότι εκείνος μετέβη στην Ουκρανία με δικά του έξοδα. Γεννημένος κοντά στη Μόσχα, ο Βαβασόρι ήταν 5 ετών, όταν το 1997 η θετή μητέρα του, η επιχειρηματίας Αλεσάντρα Σγκαρέλα είχε απαχθεί από τη «Ντράγκετα» και στους εννέα μήνες της ομηρείας της έγραψε παραμύθια για τον μικρό Ιβάν. Δεν είναι γνωστό εάν ο υιοθετημένος Ιβάν έχει διαβάσει αυτά τα παραμύθια, όμως ο ίδιος θέλησε να βιώσει ένα παραμύθι στη ζωή του. Ονειρευόταν να γίνει διάσημος ποδοσφαιριστής κι έπαιξε στην ομάδα του πατέρα του Pro Patria. Κατόπιν αναζήτησε και βρήκε την πίστη στον Χριστό και στο όνομά της Καθολικής πίστης πήρε τα όπλα στην Ουκρανία (πιθανώς κατά των Ορθοδόξων Ρώσων). Αρχικά αναρτώντας καθημερινά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μηνύματα για την αποστολή του να υπερασπισθεί αυτό που θεωρεί δίκαιο σκοπό: ακόμη και «με τίμημα τον θάνατο», ή «μόλις 500 μέτρα από την εχθρική γραμμή. Χωρίς κράνος ή προστατευτικά. Ατρόμητος», όπως έγραφε. Και δημοσίευε φωτογραφίες του με μία μαύρη κορδέλα γύρω από τη γεμιστήρα του πολυβόλου του.
Λίγο αργότερα, όμως η σαγήνη του πολέμου κι αυταπάρνηση στον θάνατο -χαρακτηριστικά μίας ακροδεξιάς ιδεολογίας άλλωστε, βλέπε φρανκικά, ναζιστικά και φασιστικά συνθήματα- ο τόνος άλλαξε: «Πόλεμος; Με έκανε να κάνω εμετό και να κλαίω για μέρες. Είμαστε γαμημένοι στρατιώτες που πρέπει να σκοτώσουν ή να σκοτωθούν». Κι εξέφραζε αγανάκτηση για όσους του ζητούσαν να δημοσιεύσει βίντεο με πεσόντες Ρώσους: «Μα τι έχετε στο κεφάλι σας; Πηγαίνετε να κοιταχθείτε». Στις 18 Απριλίου, ο 29χρονος «ιδεολόγος» έστελνε το τελευταίο του μήνυμα: «Από σήμερα θα διαγράψω την εφαρμογή Instagram και Facebook για να μην θέσω σε κίνδυνο τη ζωή μου. Ελπίζω να μπορώ να γράψω σύντομα». Η είδηση για τους πεσόντες στην ομάδα του πυροδότησε τους φόβους για τη ζωή του. Μέχρι τη διαβεβαίωση από τον ίδιο και τον πατέρα του, ότι ο 29χρονος εθελοντής είναι απλώς «κρυωμένος», άμαθος στο βαρύ κλίμα της Ουκρανίας και του πολέμου που τόσο είχε εξιδανικεύσει.