50 χρόνια από τη Χούντα: Τιμήθηκαν σε εκδήλωση του ΚΚΕ οι 50 συλληφθέντες αγωνιστές κατά την περίοδο της χούντας στα Χανιά | Φωτός

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η εκδήλωση της Τομεακής Επιτροπή Χανίων του ΚΚΕ, την Κυριακή 23 Απρίλη, στις 12 το μεσημέρι, στο Πάρκο Αγίων Αποστόλων, για τα 50 χρόνια, από το χουντικό, στρατιωτικό πραξικόπημα, των συνταγματαρχών της 21^ης Απριλίου 1967.

Μία εκδήλωση τιμής για την προσφορά των μελών του κόμματος και της ΚΝΕ, των φίλων και οπαδών, όλων όσων φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν βάζοντας το δικό τους λιθαράκι στον αγώνα για κοινωνική πρόοδο και λαϊκή ευημερία, για συνδικαλιστικές και γενικότερα δημοκρατικές ελευθερίες, για το δικαίωμα να αποφασίζει ο λαός με κριτήριο το δικό του συμφέρον.

Στην κεντρική πολιτική ομιλία, του μέλους του ΠΓ, της ΚΕ του ΚΚΕ Τηλέμαχου Δημουλά, ανέδειξε την πλούσια πείρα, και τα συμπεράσματα, που δίνει η μελέτη, της ιστορική περιόδου 1967 – 1974, για τις σύνθετες ανάγκες, στους σύγχρονους λαϊκούς, εργατικούς αγώνες.

Τιμήθηκαν ξεχωριστά στην εκδήλωση, σε ειδική ιστορική αναφορά,  από τον Αλέκο Μαρινάκη, μέλος του Γραφείου Περιοχής Κρήτης και Γραμματέα της Τ.Ε. Ν. Χανίων του ΚΚΕ, οι 50 συλληφθέντες αγωνιστές, στα Χανιά, την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος. Παρουσιάσθηκε, με πλήθος στοιχείων, όλο το χρονικό της συγκέντρωση τους, από τις διωκτικές αρχές, στην περιοχή των Αγίων Αποστόλων, καθώς και της μεταφοράς τους, λίγες μέρες αργότερα, στο τόπο εξορίας, της Γυάρου.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης στήθηκε έκθεση με υλικό και ντοκουμέντα από την αντιδικτατορική πάλη και την παράνομη δράση του Κόμματος. Παρουσιάσθηκαν επίσης γράμματα, των εκτοπισμένων Χανιωτών καθώς και ένα ξυλόγλυπτο εικαστικό έργο, από την περίοδο της εξορίας στην επταετία.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μουσικό αφιέρωμα, στα «Τραγούδια του Αγώνα»:

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ποίηση – Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου, Μίκης Θεοδωράκης, Ανδρέας Κάλβος, Αλέξανδρος Παναγούλης, Νότης Περγιάλης

Ερμήνευσαν: Τάσος Ψαλιδάκης, Ελευθερία Κοκοτσάκη

Κιθάρα – φωνή: Τάκης Δημητρακόπουλος

Πιάνο – μουσική επιμέλεια έκανε ο: Δημήτρης Ντρουμπογιάννης

Τα ονόματα των πρώτων συλληφθέντων στο Ν. Χανίων ήταν:

Οι πρώτοι συλληφθέντες του Νομού Χανίων ήταν:

1. Αναγνωστάκης Ζαχάρης
2. Αρβανιτάκης Δημήτρης
3. Βαρδάκης Μιλτιάδης
4. Βαρουξάκης Κώστας
5. Βεντουράκης Δημήτρης
6. Βερυαδάκης Σοφοκλής
7. Βλησίδης Δημήτρης
8. Βολουδάκης Βαγγέλης
9. Γκατζούνης Κώστας
10. Δαραντούλης Κώστας
11. Δραμπουκάκης Μιχάλης
12. Δυαλινάκης Μανώλης
13. Ηλιάκης Γιάννης
14. Ηλιάκης Λευτέρης
15. Κλεινόπουλος Βασίλης
16. Κοντουδάκης Γιάννης
17. Κοντουδάκης Σταύρος
18. Κωνσταντάκης Αποστόλης
19. Λεδάκης Νίκος
20. Μανουσέλης Μιχάλης
21. Μαντωνανάκης Βενιζέλος
22. Μαρούσης Μανώλης
23. Μαστοράκης Μιχάλης
24. Μαυρογιαννάκης Σήφης
25. Μιχελιουδάκης Παύλος
26. Μουντάκης Δημοσθένης
27. Μουντάκης Παύλος
28. Μπονάτος Χρήστος
29. Μποράκης Μανώλης
30. Παπαδάκης Βασίλης
31. Παρδαλάκης Στέλιος
32. Πατεράκης Γιάννης
33. Πισσαδάκης Νίκος
34. Ποθουλάκης Μανώλης
35. Ρωμανιάς Αλέκος
36. Στρατηγάκης Κυριάκος
37. Τοπολιανάκης Γιάννης
38. Τσατσαρωνάκης Ανδρέας
39. Τσιχλάκης Αντώνης
40. Τσουγκαράκης Ιλαρίων
41. Τσουγκαράκης Μιχάλης
42. Φανουργιανάκης Σωτήρης
43. Φυντριλάκης Στέφανος
44. Χαζίρης Χαρίλαος
45. Χατζηαγγελής Βαγγέλης
46. Χιωτάκης Κώστας
47. Χναράς Γιώργος
48. Χναράς Κώστας
49. Παπαδάκης Γιάννης

Αποσπάσματα από την ομιλία του Τηλέμαχου Δημουλά, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ:

Η σημερινή μας εκδήλωση, πενήντα χρόνια μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, είναι εκδήλωση τιμής στον  ηρωισμό και την αυταπάρνηση που έδειξαν χιλιάδες αγωνιστές, απλοί άνθρωποι του λαού παλεύοντας ενάντια στη 7χρονη χούντα.

Τιμάμε την προσφορά των μελών του κόμματος και της ΚΝΕ, των φίλων και οπαδών, όλων όσων φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν,  βασανίστηκαν βάζοντας το δικό τους λιθαράκι στον αγώνα για  κοινωνική πρόοδο και λαϊκή ευημερία, για συνδικαλιστικές και γενικότερα δημοκρατικές ελευθερίες, για το δικαίωμα να αποφασίζει ο λαός με κριτήριο το δικό του συμφέρον..

Τιμάμε τη μνήμη των θυμάτων της χούντας, των αξιωματικών που πάλεψαν ενάντιά της βασανίστηκαν και αποτάχτηκαν,

Τιμάμε ξεχωριστά, με ειδικό αφιέρωμα στην εκδήλωση, τους Χανιώτες αγωνιστές, που με τη σύλληψή τους τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, βρέθηκαν εδώ σε αυτό το μέρος που κάνουμε την εκδήλωση, ως κρατούμενοι της χούντας  και οδηγήθηκαν στους τόπους εξορίας.

Φίλοι και φίλες

Η μελέτη της πείρας της περιόδου 1967- 1974 τα γεγονότα που προηγήθηκαν, όσα ακολούθησαν στη διάρκειά της, έως τις μέρες κατάρρευσης και παράδοσης της σκυτάλης στην αστική κυβέρνηση  “εθνικής ενότητας” του  Κ. Καραμανλή στις 24 Ιούλη 1974 δίνουν  πλούσια πείρα και  πολύτιμα συμπεράσματα  για τους σύγχρονους εργατικούς, λαϊκούς αγώνες.

Πριν απόλα αναδείχνουν  ότι  η αστική τάξη προκειμένου να διασφαλίσει την απρόσκοπτη πορεία των συμφερόντων της, δεν διστάζει να καταφύγει σε κάθε αντιδραστικό μέσο, στη χρήση οποιουδήποτε αντιλαϊκού εργαλείου.

Παράλληλα αναδείχνουν ότι  πλατιές εργατικές, λαϊκές, νεολαιίστικες δυνάμεις μπορούν τελικά να αντιδρούν και να κινητοποιούνται παρά τις συνθήκες ωμής βίας και ανοιχτής τρομοκρατίας.

Τα συμπεράσματα  αυτά έχουν διαχρονική σημασία,  ισχύουν  για  όλες τις συνθήκες όπου αναπτύσσεται η λαϊκή πάλη. Πόσο μάλλον στις μέρες μας σε συνθήκες αστικής νομιμότητας που στο όνομα των διαφόρων δυσκολιών, αρνητικού συσχετισμού,  απογοήτευσης και  νέας διάψευσης ελπίδων από την «αριστερή κυβέρνηση» του ΣΥΡΙΖΑ, καλλιεργείται μαζικά η μοιρολατρία,  η αναποτελεσματικότητα των αγώνων, το δεν γίνεται τίποτα, που έχει στόχο τη φθορά των συνειδήσεων ιδιαίτερα στη νεολαία, την καθήλωση των ριζοσπαστικών συνειδήσεων, το συμβιβασμό και την υποταγή  στη σημερινή βαρβαρότητα, την απάθεια, την  ενσωμάτωση της λαϊκής αγανάκτησης σε ανώδυνες για το σύστημα ενέργειες.

Να είναι σίγουροι όλοι αυτοί ότι τα πράγματα δεν θα μείνουν έτσι για πάντα. Δεν θα μπορέσουν  να σταματήσουν την εξέλιξη. Το εργατικό λαϊκό κίνημα θα ανασυνταχθεί και θα βάλει τη σφραγίδα του στις εξελίξεις.

Γιατί έγινε η δικτατορία.

Οι δικτάτορες αιτιολόγησαν την επιβολή της δικτατορίας επικαλούμενοι τον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Στη πραγματικότητα τέτοιος  κίνδυνος δεν υπήρχε για την εγχώρια αστική τάξη και τους συμμάχους της, κάτι που εξάλλου ομολογήθηκε από τον ίδιο το Γ. Παπαδόπουλο τρία χρόνια μετά το πραξικόπημα, σε συνέντευξή του στο Βρετανό δημοσιογράφο σερ Χιου Γκριν, λέγοντας ότι  πριν από την «Επανάσταση» «η Δημοκρατία στην Ελλάδα δεν διέτρεχε κανέναν άμεσο κίνδυνο από τις δραστηριότητες των κομμουνιστών».

Άλλωστε και η κατεύθυνση του λαϊκού κινήματος δεν έβγαινε από το πλαίσιο του αστικού συντάγματος, παρά τους σκληρούς και ηρωικούς αγώνες που είχε και τους νεκρούς, το Γρηγόρη Λαμπράκη, το Σωτήρη Πέτρουλα και άλλους.

Το πραξικόπημα επίσης δεν ήταν έργο κάποιων επίορκων αξιωματικών όπως υποστηρίζει η ΝΔ γιατί  και ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής δεν την απέκλειε  στα γραφόμενά του το 1966 Δεν έγινε για να αποτραπεί η νίκη της Ένωσης Κέντρου στις εκλογές που είχαν προκηρυχτεί για τις 28  Μάη του 67, όπως υποστηρίζει το ΠΑΣΟΚ.

Oι βαθύτερες αιτίες που οδήγησαν στο πραξικόπημα  της 21 Απριλίου πρέπει να αναζητηθούν πρωταρχικά στις οξυμένες ενδοαστικές αντιθέσεις που διαπερνούσαν ολόκληρο το πλέγμα του αστικού κράτους, όπως διαμορφώθηκε μετά από τη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Αυτές οι αντιθέσεις, που ήταν αντανάκλαση και διεθνών ανταγωνισμών στις προηγούμενες δεκαετίες, διατηρούνταν και οξύνονταν  στη δεκαετία 1960.

Να θυμίσουμε ότι η  άρχουσα τάξη, προκειμένου να αντιμετωπίσει το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και στη συνέχεια το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, είχε κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της και όλες τις μορφές οργάνωσής της (πρωταρχικά το στρατό, θεσμικό πλαίσιο, κρατικές και παρακρατικές οργανώσεις κ.λπ.).

Η βασιλεία είχε παίξει ρόλο στον πόλεμο κατά του ΔΣΕ ως «σύμβολο της πάλης κατά του κομμουνισμού», ενώ συνέχιζε να κατέχει μερίδιο στους μηχανισμούς της αστικής εξουσίας και μετά από τον εμφύλιο πόλεμο.

Όσο προχωρούσε η φάση της μεταπολεμικής καπιταλιστικής ανάπτυξης, το διαμορφωμένο μετεμφυλιακό καθεστώς εκ των πραγμάτων πρόβαλλε ως παρωχημένο για να εξυπηρετηθούν η πιο ομαλή χειραγώγηση και η ενσωμάτωση των εργατικών – λαϊκών μαζών.

Οι εκσυγχρονισμοί του πολιτικού συστήματος, που επιχειρήθηκαν από τις αστικές κυβερνήσεις των Κ. Καραμανλή και  Γ. Παπανδρέου, αφορούσαν τις συνταγματικά κατοχυρωμένες αρμοδιότητες κάθε πλευράς (κυβέρνησης – Θρόνου), ιδιαίτερα τον έλεγχο του στρατού  έφερναν νέα  όξυνση των αντιθέσεων..

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η δικτατορία των συνταγματαρχών γεννήθηκε μέσα από την κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος και με στόχο να το βγάλει από αυτή. Δίχως να έχουν και οι ίδιοι οι πραξικοπηματίες ενιαία αντίληψη και εξαρχής καθαρό στις λεπτομέρειές του αυτό που επιδίωκαν να φέρουν, καθώς και το χρόνο πραγματοποίησής του, συνάγεται ότι επιδίωξή τους ήταν να διαμορφωθεί ένα «υγιές» πολιτικό σύστημα, «σύγχρονο», σαφώς αντικομμουνιστικό, με βασικό πυλώνα του την «εθνικόφρονα» παράταξη και με χαρακτηριστικά «αστυνομικού κράτους». Στο πλαίσιό του θα εναλλάσσονταν στην κυβερνητική εξουσία τα αναμορφωμένα αστικά κόμματα, ενώ θα ήταν κατοχυρωμένος και ο παρεμβατικός ρόλος του στρατού στις πολιτικές εξελίξεις.

Ανέτοιμο το κίνημα.

Η επικράτηση της στρατιωτικής δικτατορίας συντελέστηκε με έναν γενικό αιφνιδιασμό, αν και είχαν προηγηθεί πολιτικές τοποθετήσεις για το ενδεχόμενο αναστολής της λειτουργίας της Βουλής, για πραξικοπηματικές κινήσεις του βασιλιά.

Το ΚΚΕ, από την πρώτη μέρα επιβολής του πραξικοπήματος, ανέδειξε τις ευθύνες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην καλλιέργεια του εδάφους και τη δημιουργία προϋποθέσεων για την επιβολή της δικτατορίας

Είναι αποπροσανατολιστική η προσπάθεια απενοχοποίησης των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, που επιχειρείται από αστούς πολιτικούς, ιστορικούς και παράγοντες της αμερικανικής πολιτικής μετά το 1974 ως σήμερα, με τον ισχυρισμό ότι το Πεντάγωνο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η CIA αιφνιδιάστηκαν, ότι δεν είχαν ιδέα για το ενδεχόμενο δικτατορίας στην Ελλάδα.

Το πραξικόπημα όχι μόνο ήταν σε γνώση τους, αλλά είχε τουλάχιστον την ανοχή, αν όχι και τη στήριξη μηχανισμών τους. Η ΗΠΑ στηρίζοντας τη χούντα κρατούσαν και επαφή με τους ηγέτες των αστικών κομμάτων με στοχο την «ελεγχόμενη» μετάβαση στην αστική δημοκρατία

Συντρόφισσες και σύντροφοι

Το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα δεν συνάντησε άμεση λαϊκή αντίδραση -πέρα από μεμονωμένες περιπτώσεις- καθώς δεν υπήρχε καμιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική προετοιμασία του εργατικού – λαϊκού κινήματος, πρώτα απ’ όλα από το ΚΚΕ αλλά και από την ΕΔΑ.

Στην έλλειψη άμεσης μαζικής αντίδρασης επέδρασαν και οι χιλιάδες συλλήψεις που πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα και αμέσως μετά την πραγματοποίηση του πραξικοπήματος.

Στην πορεία του αντιδικτατορικού αγώνα ήταν καθοριστική η κατάσταση στο ΚΚΕ, που βρίσκονταν από το 1958 χωρίς Κομματικές Οργανώσεις στην Ελλάδα. Τα κομματικά μέλη είχαν διαχυθεί μέσα στην ΕΔΑ με απόφαση της ΚΕ

Για την αυτοδιάλυση των κομματικών οργανώσεων επέδρασε το γεγονός ότι το μισό ΚΚΕ βρίσκονταν στην πολιτική προσφυγιά και το άλλο μισό στις φυλακές και εξορίες ή στην παρανομία και η πίεση που ασκήθηκε από τους ανελέητους διωγμούς, την ίδια ώρα που η ΕΔΑ  ήταν νόμιμη, παρά τις διώξεις εναντίον της.

Τα παραπάνω ενίσχυσαν τις κοινοβουλευτικές αυταπάτες, ιδιαίτερα το εκλογικό αποτέλεσμα του 1958, όπου η ΕΔΑ έγινε αξιωματική αντιπολίτευση με το συγκυριακό 24,4%  και την εξάπλωση των οπορτουνιστικών και αναθεωρητικών αντιλήψεων για μετατροπή του κόμματος σε Ευρωκομμουνιστικό κόμμα.

Το ΚΚΕ αντέδρασε από την πρώτη στιγμή στο πραξικόπημα με ανακοίνωση του ΠΓ και προκήρυξη της ΚΕ. Κάλεσε σε δράση για την ανατροπή της δικτατορίας. Ξεκίνησε την προσπάθεια δημιουργίας των πρώτων αντιδικτατορικών οργανώσεων.

Τον Ιούνη του 1967 συγκροτήθηκε η Κομματική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ και οι πρώτες Αχτίδες που ανέλαβαν το τιτάνιο έργο σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, να έρθουν σε επαφή με ξεκομμένους κομμουνιστές. Στα τέλη Ιούνη με αρχές Ιούλη 1967 ανασυγκροτήθηκε το Γραφείο της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ) και στην πορεία και στις άλλες περιοχές της χώρας και σε νησιά.

Η σημαντική στροφή στη δράση του Κόμματος πραγματοποιήθηκε μετά τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ (5-15 Φλεβάρη 1968), στη διάρκεια της οποίας έγινε η ρήξη και διάσπαση από την ομάδα του δεξιού οπορτουνισμού, που στη συνέχεια συγκρότησε το ονομαζόμενο, σκοπίμως, «ΚΚΕ εσωτερικού».

Η Ολομέλεια αυτή έκρινε την ιστορική συνέχεια του ΚΚΕ και δικαιολογημένα απέκτησε μεγάλη ιστορική σημασία. Η πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΕ έξω από την Ελλάδα καθώς και η μεγάλη πλειοψηφία των εξόριστων κομμουνιστών και κομμουνιστριών μέσα στην Ελλάδα, αποτέλεσαν τη δύναμη της οργάνωσης του Κόμματος πανελλαδικά και της ανάληψης ηρωικών πρωτοβουλιών δράσης. Αμέσως μετά τη 123^η Ολομέλεια εκδόθηκε ο Ριζοσπάστης και τον Αύγουστο ιδρύθηκε  η ΚΝΕ.

Ο αντιδικτατορικός αγώνας αναπτύσσονταν αργά και βασανιστικά. Οι κύριες μορφές δράσης κατά της χούντας ήταν η διάδοση παράνομου Τύπου και υλικού, προκηρύξεων, τρικ με αντιδικτατορικά συνθήματα. Επίσης, η μετάδοση ειδήσεων από το εξωτερικό, αλλά και εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια γενικών συνελεύσεων σε πανεπιστήμια, σε μουσικές εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές προβολές.

Υπήρχαν  μια σειρά βομβιστικές ενέργειες που στηρίζονταν σε ελάχιστες οργανωμένες δυνάμεις και κάπως πιο μαζικές αγωνιστικές δράσεις στο εργατικό κίνημα, στην αγροτιά, στον επιστημονικό και καλλιτεχνικό κόσμο. Στις 13 Αυγούστου 1968 πραγματοποιήθηκε από τον Αλέκο Παναγούλη απόπειρα δολοφονίας του Γ. Παπαδόπουλου.

Στον αγώνα ενάντια στη χούντα είχαν τη δική τους συμβολή και συμμετοχή  πολιτικοί πρόσφυγες στις σοσιαλιστικές χώρες, έλληνες μετανάστες της Δυτ. Ευρώπης,  αντιδικτατορικές οργανώσεις που συγκροτήθηκαν μέσα στην Ελλάδα, όπως το ΠΑΜ, το ΠΑΚ, ο Ρήγας Φεραίος και άλλες,

Η πάλη δυνάμωσε μετά την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων ενώ πήρε μαζικό πολιτικό χαρακτήρα με τη φοιτητική εξέγερση κατάληψης της Νομικής (21-22 Φλεβάρη 1973) και κορυφώθηκε στο Πολυτεχνείο (14-17 Νοέμβρη 1973). Τις μέρες του Πολυτεχνείου πραγματοποιήθηκαν καταλήψεις στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Ιωαννίνων.

Ο λαϊκός αγώνας στο Πολυτεχνείο εξέφραζε ώριμες διαθέσεις, αν και δεν ξεκίνησε αρχικά με ένα συλλογικά επεξεργασμένο σχέδιο. Το ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο του ήταν ότι πραγματοποιήθηκε σε πλήρη αντίθεση και ρήξη με το νομικό πλαίσιο της χούντας, τις αρχές και τους μηχανισμούς της, τους σχεδιασμούς των αστικών δυνάμεων υπέρ της χουντικής «φιλελευθεροποίησης». Χαρακτηριστικό του ήταν επίσης η συμμετοχή και αλληλεγγύη μαθητών και σπουδαστών τεχνικών σχολών, εργατικών και λαϊκών μαζών, συμμετοχή που διαφύλαξε το φοιτητικό κίνημα από την επίθεση απομόνωσής του. Ετσι το Πολυτεχνείο πήρε τη μορφή λαϊκής εξέγερσης κατά της δικτατορίας.

Το ΚΚΕ, παρότι ήταν εκτός νόμου από το 1947 και χωρίς Κομματικές Οργανώσεις από το 1958, αποτέλεσε την ψυχή της αντιδικτατορικής πάλης. Δίπλα του έδρασε ηρωικά και είχε τη δική της μεγάλη συμβολή η ΚΝΕ. Χιλιάδες στελέχη και μέλη του Κόμματος και της Νεολαίας του κατέθεσαν μεγάλες θυσίες στην υπόθεση της ανατροπής της χούντας, γι’ αυτό αποτέλεσαν τον πιο μισητό στόχο της.

Το πιο σημαντικό είναι ότι το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που έβλεπε και στήριζε την ανατροπή της χούντας μέσα από την οργανωμένη πάλη της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων. Δεν την ανέθεσε στον διεθνή καπιταλιστικό παράγοντα -ευρωπαϊκό, αμερικανικό και γενικά ΝΑΤΟικό- ή στις εγχώριες αστικές πολιτικές δυνάμεις.

Τον Ιούλη του 1974  έθεσε ανοιχτά ότι η αλλαγή που έγινε και ονομάστηκε «μεταπολίτευση» ήταν προϊόν συμβιβασμού ανάμεσα στη χούντα, τις ΗΠΑ, τους άλλους βασικούς εταίρους του ΝΑΤΟ και τους αστούς πολιτικούς με επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή.

Την ίδιες ώρες το ΚΚΕ πήρε μέτρα για την ντε φάκτο νομιμοποίησή του και την επιστροφή στην Ελλάδα της καθοδήγησής του γεγονός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αναγνώριση της  νόμιμης πολιτικής του παρουσίας από την κυβέρνηση της λεγόμενης«εθνικής ενότητας».

"google ad"