Γράφει: Μανώλης Λουτσέτης του Γεωργίου
Στίχοι: Μαρία Λαγουδάκη -Αγγελάκη
Ο Δήμος Βιάννου είναι δήμος της Κρήτης στο νομό Ηρακλείου, και βρίσκεται στο νότιο Κρητικό πέλαγος, 60 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου.Συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Έχει έκταση 221.539 στρεμμάτων, και 5.500 περίπου κατοίκους.
Η Βιάννος αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς δήμους της Κρήτης. Ταυτόχρονα όμως, συνδυάζει πρόσβαση στη θάλασσα με 15 χιλιόμετρα παραθαλάσσιας έκτασης. Με βάση το υψόμετρο και τη γεωμορφολογία της, διακρίνεται σε τέσσερις ζώνες με την ορεινή και την ημιορεινή, να καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα του δήμου, την πεδινή, και τέλος την παραλιακή.
Η ορεινή ζώνη ξεκινάει περίπου από το νότιο τμήμα του πετάλου του όρους Δίκτη και περιλαμβάνει κορυφές άνω των 1000μ. όπως ο Αφέντης Χριστός (2140μ.) και οι δύο κορυφές στα νότιά του (2025μ. και 2005μ.), ο Κισσός (1090μ.), ο Παντούρας (1512μ.), η κορυφή δυτικά της τοποθεσίας Βουρλίδια (1417μ.), η Παπούρα (1827μ.), η κορυφή ανάμεσα στην Κυνηγού και στην Τουρλού (1342μ.), η Κούπα (1190μ.) κ.α.
Στη ζώνη αυτή δεν συναντάμε οικισμούς γιατί εκτός των άγονων εδαφών τη χειμερινή περίοδο η χιονοκάλυψη είναι εκτεταμένη. Στην ορεινή ζώνη δεσπόζουν τα άγρια τοπία και οι ιδιόμορφοι γεωλογικοί σχηματισμοί όπως πόλγες, δολίνες, σπήλαια, απόκρημνες χαράδρες, γλυφές και άλλα εξωκαρστικά φαινόμενα, καθώς και σπουδαία οικοσυστήματα όπως ένα από τα μεγαλύτερα πευκοδάση της Κρήτης στην ευρύτερη περιοχή της Σύμης.
Η ημιορεινή ζώνη περιλαμβάνει τα υπόβουνα του παραπάνω ορεινού όγκου που κυμαίνονται υψομετρικά από τα 400 έως τα 800 μέτρα. Πρόκειται για τις λοφοσειρές των Απλίκι, Καντηλιώρου, Ρουσοκεφάλας, Κορακιάς, Κεφάλας, Σύμης, Αγίου Θεοδώρου, Κεράτου κ.α. Εδώ, στους πρόποδες και στις πλαγιές των βουνών είναι χτισμένοι οι περισσότεροι οικισμοί του Δήμου, για λόγους προστασίας από τους κατακτητές και πειρατές που εφορμούσαν από τη θάλασσα. Από εδώ επίσης ξεκινάνε τα περισσότερα φαράγγια που έχουν καταστήσει τη Βιάννο τα τελευταία χρόνια ονομαστή στο χώρο των ορειβατών και φυσιολατρών. Σε αυτή τη ζώνη βρίσκονται και οι πιο σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι, καθώς και σημαντικά μνημεία πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς όπως μοναστήρια και εκκλησίες.
Η πεδινή ζώνη καταλαμβάνει μια λεπτή λωρίδα γης στα νότια του δήμου και είναι η πιο εύφορη καθώς εδώ καταλήγουν τα ρέματα και τα ποτάμια που διασχίζουν την ορεινή και ημιορεινή ζώνη, τα οποία αφενός εμπλουτίζουν τα εδάφη με τις πλούσιες σε συστατικά προσχώσεις τους, αφετέρου τα ποτίζουν. Σε συνδυασμό με το άριστο κλίμα, διαμορφώνονται ιδανικές συνθήκες για τις καλλιέργειες. Έτσι στη ζώνη αυτή βρίσκονται οι περισσότερες καλλιέργειες και όπως είναι αναμενόμενο και τα περισσότερα θερμοκήπια που δημιουργήθηκαν τα τελευταία 50 χρόνια και έχουν αλλοιώσει κάπως αισθητικά το τοπίο.
Η παραλιακή ζώνη ταυτίζεται με την ακτογραμμή. Εδώ έχουν κτιστεί οι υπόλοιποι οικισμοί του δήμου, κάποιοι παλαιότεροι και κάποιοι νεότεροι που δημιουργήθηκαν σχετικά πρόσφατα λόγω της ανάπτυξης του τουρισμού και των θερμοκηπιακών καλλιεργειών.
Λόγω των άφθονων βροχοπτώσεωνκαι της σύστασης των πετρωμάτων η Βιάννος έχει πάμπολλες πηγές νερού με σημαντικότερες της Άνω Βιάννου, του Κεφαλοβρυσίου και της Σύμης.
Έδρα του Δήμου είναι ο ιστορικός οικισμός της Άνω Βιάννου, γενέτειρας και ιδιαίτερης πατρίδας του Ιωάννη Κονδυλάκη.
Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η γεωργία, με την καλλιέργεια κυρίως της ελιάς , ολίγων καρποφόρων δένδρων και κηπευτικών, η κτηνοτροφία και λίγη μελισσοκομία. Η υψηλή ποιότητα των παραγομένων προϊόντων του Δήμου Βιάννου, ιδίως του ελαιολάδου, είναι ευρέως γνωστή, όπως ευρέως γνωστές είναι και οι μπανάνες της Άρβης.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν βασικές τουριστικές υποδομές στους παραλιακούς οικισμούς. Φανταστικές παραλίες χαλάρωσης στην Άρβη, στο Καστρί, στο Κερατόκαμπο, στη Ψαρή Φοράδα. Διάσημες πλέον οι παραλίες του < Ληστή > , και του <Δέρματος >. Η τουριστική ανάπτυξη των περιοχών αυτών είναι αποτέλεσμα μεμονωμένων ενεργειών των κατοίκων.
Η Άνω Βιάννος απέχει 38 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα.
Ο Δήμος Βιάννου διαιρείται σε 16 δημοτικά διαμερίσματα και συνορεύει ανατολικά με το δήμο Ιεράπετρας, δυτικά με το δήμο Μινώα Πεδιάδος και βόρεια με τους δήμους Μινώα Πεδιάδος και Οροπεδίου Λασιθίου. Το νότιο σύνορό του είναι η ακτογραμμή που σβήνει στο νότιο Κρητικό πέλαγος. Ο μεγαλύτερος οικισμός του δήμου είναι η Άνω Βιάννος όπου και συγκεντρώνονται και οι περισσότερες υπηρεσίες, όπως Δημαρχείο, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, τράπεζες, σχολείο κ.λπ.
Σήμα κατατεθέν ο υπεραιωνόβιος πλάτανος στην πλατεία της Άνω Βιάννου.
Σταυροδρόμι συνάντησης διαφορετικών λαών και πανάρχαιων πολιτισμών και τόπος σύνθεσης της διαφορετικότητας.
Μαρτυρικός Δήμος. Τόπος μαρτυρίου με 361 εκτελεσθέντες από τους Γερμανούς στις 14 Σεπτέμβρη 1943. Αμέσως μετά τις εκτελέσεις του άμαχου πληθυσμού, οι Γερμανοί κατακτητές λεηλάτησαν και μετά έκαψαν όλα τα χωριά της περιοχής. Στον οικισμό Αμιρά είναι το μνημείο των πεσόντων.
Έκτοτε τα χωριά αυτά λέγονται και < Καημένα Χωριά >.
Δήμος της Βιάννου, μια άλλη άποψη.
Στιχουργός: Μαρία Λαγουδάκη -Αγγελάκη
Δήμος της Βιάννου όμορφος, τοπίο μοναδικό,
στου Ηρακλείου το νομό, στο νότιο Κρητικό.
Δήμος της Βιάννου έδρα του, έχει την Άνω Βιάννο,
κτισμένη αμφιθεατρικά στο όρος Δίκτη επάνω.
Η Άνω Βιάννος το χωριό, με ιστορία αρχαία,
επρόσφερε πολιτισμό, τέκνα έχει γενναία.
Αρχαία πόλη Βίεννος, σπουδαία τα ευρήματά της,
απ’ τον Κουρήτη Βίεννο επήρε τ’ όνομά της!
Μνημείο για τους ήρωες στη Βιάννο έχουν κάνει,
η Βιάννος είν’ γενέτειρα του Κονδυλάκη Γιάννη.
Υπεραιωνόβιος πλάτανος,τσι Βιάννου το θεριό,
δροσιά προσφέρει και σκιά, στολίζει το χωριό.
Του δήμου οι παραλίες πολλές, Άρβη, Ψαρή, Καστρί,
Τέρτσα και Κερατόκαμπος, ωραίοι προορισμοί.
Ψαρή Φοράδα ήσυχη, όμορφη , γραφική,
αξίζει μια επίσκεψη να κάμετε εκεί.
Όμορφος Κερατόκαμπος, παλιά πόλη Κεραία,
η παραλία του όμορφη κι η ιστορία αρχαία.
Η Άρβη έχει νεολιθική, πανάρχαια ιστορία,
οι κάτοικοί της λάτρευαν τον Άρβιο το Δία.
Την Άρβη κάποιοι είπανε <<Μετέωρα τσι Κρήτης>>,
οι παραλίες της όμορφες, σπουδαία η βλάστησή της.
Τέρτσα, χωριό πανέμορφο, μ’ όμορφη παραλία,
με μια κοιλάδα πράσινη και σκιερά τοπία.
Η παραλία υπέροχη, κρυστάλλινα νερά,
κοιλάδα καταπράσινη έχει εκεί κοντά.
Ο Συκολόγος, ο Αμιράς, Πεύκος και Κάτω Σύμη,
Καλάμι, Μάρθα και Βαχός χωριά ωσάν τ’ ασήμι!
Το οροπέδιο του Ομαλού μικρό, εξαιρετικό,
ξωκλήσι τ’ Άγιου Πνεύματος διαθέτει γραφικό.
Είναι ο μικρός ο Ομαλός, πας απ΄ την Κάτω Σύμη
κι αν πάτε κάποια εκδρομή αξέχαστη θα μείνει.
Κρήτη 3-12-2016