Του Γιάννη Αγγελάκη
Εκεί στα μέσα του Απρίλη και για κάποιες ημέρες, η παλιά πόλη των Χανίων είχε βουήξει από τις φήμες ότι επίκειται μεγάλη επένδυση στα κτίρια του Πολυτεχνείου στο Λόφο Καστέλι. Ακουγόταν διάφορα ονόματα για το ποιος θα είναι ο επενδυτής όμως όσοι έψαχναν να βρουν απαντήσεις από που πηγάζουν αυτές οι φήμες και αν ευσταθούν, έρχονταν αντιμέτωποι με διαψεύσεις. Λίγες ημέρες αργότερα μάθαμε όλοι την αλήθεια από μία εφημερίδα της Αθήνας. Ο «Ελεύθερος Τύπος» είχε τις απαντήσεις που δε μπορούσε κανείς να βρει στα Χανιά. Το Πολυτεχνείο Κρήτης προχώρησε σε διαγωνισμό των κτιρίων του στο Λόφο Καστέλι. Τα ιστορικά κτίρια πέρασαν σε εταιρεία που σκοπεύει να τα μετατρέψει σε ξενοδοχεία.
Σήμερα, κάποιους μήνες μετά, επανέρχομαι για ακόμη μία φορά στο θέμα της αξιοποίησης των κτιρίων στο Λόφο Καστέλι αν και δε θα έπρεπε. Θα έπρεπε να είχε γίνει κατανοητό το ατόπημα στο οποίο έχει υποπέσει το Πολυτεχνείο Κρήτης και να γίνονται ήδη προσπάθειες ώστε να περιοριστούν οι συνέπειές του. Αντ’ αυτού, το ανώτατο ίδρυμα της πόλης, συνεχίζει στον ίδιο δρόμο, επιτίθεται σε όσους αντιδρούν και ανακαλύπτει διαρκώς εχθρούς που θέλουν να περιορίσουν την ελευθερία κινήσεών του.
Κατ’ αρχάς να ξεκινήσω με ένα γενικό σχόλιο. Ο ρόλος του δημοσιογράφου δεν είναι να προτείνει λύσεις. Ο δημοσιογράφος δεν είναι πολιτικός. Ο δημοσιογράφος καταγράφει την πραγματικότητα, μεταφέρει τις πληροφορίες, ερευνά και παρουσιάζει στοιχεία, έχει τις δικές του θέσεις και εκφράζει την προσωπική του γνώμη του σύμφωνα με αυτά που πιστεύει, κρίνει και προσπαθεί να ελέγξει την εξουσία. Οι πολιτικοί και οι φορείς είναι αυτοί που οφείλουν να προτείνουν λύσεις στα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες και αναδεικνύουν οι δημοσιογράφοι.
Πολιτικά, (πέρα από φορείς και συλλογικότητες) ξεκάθαρη θέση στο συγκεκριμένο ζήτημα που συντάσσεται με τους σχεδιασμούς του Πολυτεχνείου Κρήτης έχει πάρει η Νέα Δημοκρατία, με παρεμβάσεις, ακόμη και στο ανώτατο επίπεδο από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, και με συνέντευξη τύπου που δόθηκε στα Χανιά από τον ακαδημαϊκό και βουλευτή επικρατίς Θ. Φορτσάκη, κάτι που αν μη τι άλλο αποδεικνύει ότι για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης το θέμα είναι πολύ υψηλά στην ατζέντα του, προφανώς, γιατί θεωρεί ότι το μοντέλο αυτό που προτείνει το Πολυτεχνείο Κρήτης (της εκμίσθωσης των κτιρίων του, ανεξαρτήτως ειδικών χαρακτηριστικών τους, ή, ακόμα παραπάνω εξαιτίας αυτών) αποτελεί μία λύση στο πρόβλημα της υποχρηματοδότησης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας. Από κοντά και το ΠΑΣΟΚ που παρενέβη μέσω του βουλευτή Ηρακλείου κ. Β. Κεγκέρογλου αλλά και με ανακοίνωση της τοπικής του οργάνωσης αλλά και το Ποτάμι, των οποίων οι θέσεις διαφοροποιούνται ελάχιστα από τις εκφρασμένες θέσεις της Νέας Δημοκρατίας.
Θέση έχουν εκφράσει φοιτητικές παρατάξεις που πρόσκεινται σε κόμματα της Αριστεράς (ΚΚΕ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ) όμως όχι όλα τα κόμματα της Αριστεράς. ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, δεν έχουν μιλήσει για το θέμα, δεν έχουν προτείνει κάποια άλλη λύση στα ερωτήματα που θέτονται. Και αν για το ΚΚΕ, η θέση του αναμένεται να είναι ξεκάθαρη, το ίδιο δε μπορεί να ειπωθεί για το ΣΥΡΙΖΑ (διαβάστε σχετικά: Η «Λυδία» λίθος του νόμου της Αγοράς στα Μνημεία)
Είναι πράγματι μονόδρομος η μετατροπή των ιστορικών κτιρίων σε ξενοδοχεία, εφόσον λάβουμε υπόψη και την οικονομική κατάσταση του ανώτατου ιδρύματος; Γιατί ήταν αναπόδραστη η συγκεκριμένη εξέλιξη, εφόσον αναγνωρίσουμε ότι τα συγκεκριμένα κτίρια δεν είναι τα μόνα ακίνητα στην ιδιοκτησία του Πολυτεχνείου Κρήτης;
Αν αποδεχτούμε ότι είναι μονόδρομος, εφόσον μία τέτοια εξέλιξη γίνει αποδεκτή ως αναπόδραστη, και συνεπακόλουθα, αν κάποια από τα πιο ιστορικά κτίρια στο ιστορικό κέντρο της πόλης των Χανίων μπορούν μέσα σε μία νύχτα χωρίς καμία διαβούλευση (εις το όνομα του αυτοδιοίκητου και της αναγκαιότητας) να μετατραπούν σε ξενοδοχεία για να εξυπηρετηθούν οι οικονομικές ανάγκες ενός (οποιουδήποτε) δημόσιου ιδρύματος, πού μπαίνει το όριο και ποιος το θέτει;
Αυτά είναι ερωτήματα που προκύπτουν και είναι σημαντικά γιατί κάνουν εμφανές ότι το διακύβευμα δεν είναι η μετατροπή κάποιων απλών κτιρίων σε ξενοδοχεία ή οι οικονομικές ανάγκες ενός ιδρύματος και η ανάγκη εξεύρεσης πόρων για την επιβίωσή του, αλλά κάτι πολύ ευρύτερο. Αυτό που διακυβεύεται, εν πολλοίς, είναι σε τι είδους πόλη θέλουμε να ζούμε και πού μπαίνουν τα όρια της εμπορευματοποίησης. Ποιος και υπό ποιους όρους μπορεί να θέτει αυτό το όριο.
Υπό αυτό το πρίσμα, οι πολίτες των Χανίων όχι απλά έχουν δικαίωμα έκφρασης, αλλά οφείλουν να εκφράσουν θέση και γνώμη για το τι μέλλει γενέσθαι, αφού τα ερωτήματα αυτά αφορούν άμεσα την ίδια τους τη ζωή. Και το θέμα του τι θα συμβεί δεν αφορά μόνο τον ιδιοκτήτη των ιστορικών κτιρίων, που είναι το Πολυτεχνείο Κρήτης (υπό τις ειδικές συνθήκες που αυτά τα κτίρια ήλθαν στην ιδιοκτησία του), αλλά ολόκληρη την τοπική κοινωνία.
Όλα αυτά δεν είναι ασύνδετα με τον τρόπο που επέλεξε να δράσει το Πολυτεχνείο Κρήτης, για ένα θέμα, που όπως προκύπτει και από τις πολλές αντιδράσεις που συνεχίζονται, αφορά άμεσα την τοπική κοινωνία.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το Πολυτεχνείο Κρήτης δεν κινήθηκε εν κρυπτώ, αφού, λένε, πρώτα ενημερώθηκε και συμφώνησε το διδακτικό προσωπικό και υπήρξε ομοφωνία ενώ δημοσιεύτηκε σχετική προκήρυξη σε τοπική εφημερίδα (Χανιώτικα Νέα) και σε αθηναϊκή εφημερίδα (Καθημερινή). Σημειώνουν ότι το Πολυτεχνείο Κρήτης έπραξε σύμφωνα με όλες τις νόμιμες διαδικασίες.
Όμως, το νόμιμο πολλές φορές δεν είναι και ηθικό.
Έτσι, ξεχνούν να αναφέρουν ότι στην δημοσιευθείσα περίληψη πρόσκλησης ενδιαφέροντος γίνεται μία αφηρημένη και αόριστη αναφορά σε μακροχρόνια εκμίσθωση κτιρίων στην «παλαιά πόλη των Χανίων», δίχως αναφορά στην ακριβή τοποθεσία των κτιρίων, τα τ.μ. και άλλα χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος που βρίσκουμε σε παρόμοιες περιπτώσεις προκηρύξεων και άλλων φορέων για εκμίσθωση κτιρίων.
Αλλά ας αποδεχτούμε ότι έγινε η δημοσίευση, ως όφειλε να γίνει και με νόμιμο τρόπο. Άραγε, πόσοι πολίτες κοιτούν τις προκηρύξεις των εφημερίδων αν δεν έχουν ειδικό ενδιαφέρον; Και τι θα μπορούσαν να καταλάβουν διαβάζοντας τη συγκεκριμένη περίληψη προκήρυξης, όταν δεν υπάρχει καν αναφορά σε εκμίσθωση για τουριστική χρήση; Εδώ, οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χανιώτικα Νέα» – στην οποία δημοσιεύτηκε η προκήρυξη – δεν κατάλαβαν ότι επρόκειτο για τα κτίρια στο λόφο Καστέλι, οι φορείς του τόπου δε γνώριζαν, ουδείς γνώριζε έως ότου υπήρξε το σχετικό δημοσίευμα στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος» για τη μίσθωση των κτιρίων από τα Ambassador’s. Και ακόμα και τότε δεν υπήρξε κάποια ενημέρωση, αφού ο πρύτανης, σύμφωνα με δηλώσεις του σε τοπικά ΜΜΕ, περίμενε πρώτα να ολοκληρωθεί η διαδικασία για να προχωρήσει σε ενημέρωση.
Η διαδικασία έγινε εν κρυπτώ. Δεν υπήρξε ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας. Ούτε υπήρξε κάποια ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους. Εμείς τουλάχιστον όταν είχαμε ρωτήσει αρνήθηκαν ότι υπάρχει η οποιαδήποτε διαδικασία σε εξέλιξη. Για αυτό και η εκπληξή μας μετά το δημοσίευμα του «Ελεύθερου Τύπου» ήταν πολύ μεγάλη.
Η αλήθεια είναι ότι αν και η κοινωνία των Χανίων βοούσε από φήμες τους τελευταίους μήνες, το Πολυτεχνείο ήθελε να αποφύγει την όποια συζήτηση γύρω από το θέμα, κράτησε πολύ χαμηλά τους τόνους έως ότου δημιούργησε ένα αναπόφευκτο, το οποίο μετά παρουσίασε ως αναπόδραστο κτίζοντας την επιχειρηματολογία του πάνω στο πραγματικό πρόβλημα της υποχρηματοδότησης.
Γιατί δεν ήθελε να γίνει αυτή η συζήτηση;
Φοβόντουσαν τις αντιδράσεις;
Είναι τέτοιας έκτασης το πρόβλημα υποχρηματοδότησης που αντιμετωπίζει το ίδρυμα ώστε εφόσον δεν προχωρήσει η εκμίσθωση των συγκεκριμένων κτιρίων θα καταρρεύσει οικονομικά το Πολυτεχνείο Κρήτης;
Αν είναι όμως έτσι, γιατί οι αρχές του Πολυτεχνείου δεν επιζήτησαν τη στήριξη της τοπικής κοινωνίας και των φορέων της αντί του αιφνιδιασμού της;
Γιατί δεν πραγματοποίησαν έστω μία συνέντευξη τύπου (από αυτές τις πολλές που έχουν πραγματοποιήσει το τελευταίο διάστημα για το ζήτημα των κτιρίων στο Λόφο Καστέλι) για το ζήτημα της υποχρηματοδότησης ζητώντας από όλους να αναλάβουν τις ευθύνες τους και ενημερώνοντας την τοπική κοινωνία ότι εφόσον δε βρεθούν λύσεις τότε θα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε μέτρα που σε άλλη περίπτωση δε θα επιθυμούσαν να λάβουν; Ίσως γιατί η συγκεκριμένη κατεύθυνση που χαράσσει σήμερα το Πολυτεχνείο είναι και επιθυμητή από την ηγεσία του; Επειδή αποτελεί και μία επιλογή με πολιτικά και ιδεολογικά κριτήρια;
Αποτελεί κομμάτι της αλφάβητου σε τέτοιες περιπτώσεις «αξιοποίησης», η συνεννόηση με την τοπική κοινωνία. Λ.χ., η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου αναφέρει ότι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει «συνεννόηση με την τοπική κοινωνία και η συνεργασία πριν το διαγωνισμό… στο πλαίσιο αποφυγής συγκρούσεων».
Τι συνεννόηση με την τοπική κοινωνία υπήρξε στο θέμα των κτιρίων στο Λόφο Καστέλι;
Τι έπραξε το Πολυτεχνείο Κρήτης για να αποφύγει τη σύγκρουση με την τοπική κοινωνία;
Τίποτα. Αντιθέτως, αφού πρώτα δημιούργησε ένα τετελεσμένο, στις αντιδράσεις που ήταν φυσικό ότι θα ακολουθούσαν απαντά με οργισμένα δελτία τύπου και χαρακτηρισμούς εις βάρος όσων αντιδρούν, λες και είναι αφύσικες οι αντιδράσεις.
Το Πολυτεχνείο Κρήτης κινήθηκε εν κρυπτώ.
Ό,τι ακουγόταν ήταν υπό τη μορφή ψιθύρων και φημών και δεν υπήρξε καμία επίσημη ενημέρωση για τις κινήσεις του Πολυτεχνείου παρά μόνο με την ολοκλήρωση της διαδικασίας.
Οι αντιδράσεις από μερίδα πολιτών και φορέων ήταν πέρα για πέρα φυσικό ότι θα ακολουθούσαν, και βεβαίως, δεν έχουν στόχο να αμφισβητήσουν το αυτοδιοίκητο του ιδρύματος.
Το αυτοδιοίκητο ποτέ δεν αμφισβητήθηκε. Αυτό που αμφισβητήθηκε εξ αρχής εκ μέρους των αρχών του Πολυτεχνείου, ήταν το δικαίωμα των πολιτών να αντιδρούν για ένα θέμα που αφορά την πόλη και τη ζωή τους και για το οποίο δεν είχαν καμία ενημέρωση.
Όλη η διαχείριση του ζητήματος από το Πολυτεχνείο Κρήτης αποδεικνύει ότι το ζήτημα πάντα ήταν η διαχείριση αυτών των αντιδράσεων, οι οποίες επειδή ήταν αναμενόμενο ότι θα υπάρξουν, στο πλαίσιο της διαχείρισής τους, τώρα συνδέονται με την αμφισβήτηση του αυτοδιοίκητου του Πολυτεχνείου, ώστε να παύσουν.
Προχώρησε όμως η διοίκηση του ιδρύματος ένα βήμα παραπέρα και αφού απαξιώνει την όποια αντίδραση παρουσίασε αυτή την “αναπόδραστη” εξέλιξη ως κάτι πολύ θετικό, ως μία περίπου «απελευθέρωση» του κτιρίου από μία σημερινή κατάσταση όπου ένα εκ των κτιρίων βρίσκεται υπό κατάληψη και τα άλλα τελούν υπό χρόνια εγκατάλειψη. Σα από ένα βιβλίο νεοφιλελεύθερων συνταγών, η παράδοση δημόσιων κτιρίων με ιδιαίτερο ιστορικό βάρος για την περιοχή των Χανίων στα χέρια ιδιωτών παρουσιάστηκε ως μία εξέλιξη εις όφελος της κοινωνίας και του δημοσίου συμφέροντος, αφού σύμφωνα με την επιχειρηματολογία η αποδοτικότητα θα βελτιωθεί, από την αποτελεσματικότερη (επειδή κινητήριος μοχλός της είναι το κέρδος) ιδιωτική διαχείριση. Και όλα αυτά, εις το όνομα της πραγματικότητας της υποχρηματοδότησης, της αδυναμίας του Πολυτεχνείου Κρήτης να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του. Δεν είναι απλά μονόδρομος η μετατροπή τους σε ξενοδοχεία, πρέπει να είναι ένας μονόδρομος που είναι επιθυμητός.
Είναι πιθανό ότι τα σχέδια του Πολυτεχνείου θα προχωρήσουν. Όμως το πλήγμα που έχει δημιουργηθεί στις σχέσεις εμπιστοσύνης του με την τοπική κοινωνία, δύσκολα θα επουλωθεί. Με ευθύνη της σημερινής πρυτανικής αρχής.
Το Πολυτεχνείο Κρήτης πόλωσε την τοπική κοινωνία, απέκρυψε τα γεγονότα, συνεχίζει ακόμα και σήμερα να απαξιώνει και να επιτίθεται με χαρακτηρισμούς ενάντια σε όποιους αντιδρούν που αντιμετωπίζονται ως παρείσακτοι που εισβάλλουν στις εσωτερικές του υποθέσεις. Αποδέχεται την έκφραση θέσης μόνο από αυτούς που συμφωνούν με την πορεία που χαράσσει η ηγεσία του. Λες και όσα εξελίσσονται τον τελευταίο καιρό είναι απλά μία εσωτερική υπόθεση του Πολυτεχνείου που δεν αφορούν την πόλη των Χανίων.
Το αυτοδιοίκητο δεν αμφισβητείται. Αυτό που αμφισβητήθηκε και δέχθηκε σημαντικό πλήγμα είναι οι σχέσεις εμπιστοσύνης του ιδρύματος με τους πολίτες στον τόπο όπου έχει την έδρα του το Πολυτεχνείο Κρήτης. Και αμφισβητήθηκε από τον ίδιο τον τρόπο που κινήθηκε το Πολυτεχνείο Κρήτης.
Από την απόφασή του να σπάσει το κατ’ ένα τρόπο άτυπο συμβόλαιο εμπιστοσύνης μεταξύ φορέων και πολιτών του τόπου με το Πολυτεχνείο Κρήτης που αποτυπώθηκε στους αγώνες της τοπικής κοινωνίας για να παραδοθούν το 1986 τα κτίρια στο Λόφο Καστέλι στο ίδρυμα της πόλης για να διαφυλαχθούν και να αναδειχθούν και όχι για να μετατραπούν σε ξενοδοχεία μέσα από μία εν κρυπτώ διαδικασία.
Το πρόβλημα με αυτό που συμβαίνει στα Χανιά δεν είναι απλά η εξέλιξη με την εκμίσθωση των κτιρίων στο λόφο Καστέλι αλλά και ο ίδιος ο τρόπος που συνέβη αυτό. Και αυτό δε φαίνονται ικανοί ή δε θέλουν να το κατανοήσουν στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Κρίμα.
Από την πλευρά μας, συνεχίζουμε να ερευνούμε το θέμα.