Αν αναζητούμε να βρούμε τι φταίει και οι νέοι επιλέγουν μία συμπεριφοράς ακραίας παραβατικότητας σε σχέση με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, οφείλουμε να δούμε και τα πρότυπα που δίνονται, μέσα και από τον κινηματογράφο.
Η αλήθεια είναι ότι στις ταινίες δράσης δε θα δεις τον ήρωα να τηρεί τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ή να πηγαίνει σύμφωνα με τα επιτρεπόμενα όρια ταχύτητας. Σε πολλές ταινίες, η παράβαση ενός stop ή ενός φωτεινού σηματοδότη συνδέεται με ένα συναίσθημα ελευθερίας, του “ζω επικίνδυνα” και σπάω τους κανόνες. Ο ήρωας πολλές φορές οδηγείται στο να παραβιάσει τους κανόνες, και κατορθώνει να ζήσει παρά το ρίσκο που παίρνει. Επιβιώνει και εν τέλει “ζει” επειδή παίρνει το ρίσκο.
Η σειρά ταινιών Fast and the Furious έχει κτιστεί πάνω σε αυτό το μοτίβο, νέων, μάτσο ανδρών, που ζουν επικίνδυνα και ελεύθερα και δεν τηρούν τους κανόνες ενώ τρέχουν μανιωδώς στους δρόμους. Το να σπας το νόμο είναι κουλ, ηρωικό, όπως στην ταινία Drive όπου ο ήρωάς μας εργάζεται ως μηχανικός αυτοκινήτων και οδηγός διαφυγής σε ληστείες (σημείωση: η ταινία που έκανε μύθο και sex symbol τον Ryan Gosling υποδύεται στην ουσία του ρόλου έναν ηρωικό “κάγκουρα”). Αντιθέτως, ο σεβασμός των κανόνων οδικής ασφάλειας συνήθως ταυτίζεται με γεροντικές ή ιδιαίτερες συμπεριφορές. Aκόμα και κάποιες από τις περιπέτειες του κωμικού αντι-ήρωα Mr. Bean ξεκινούν όταν δεν τηρεί τους κανόνες καλής οδηγικής συμπεριφοράς.
Κάποιες ταινίες έχουν μείνει στην ιστορία εξαιτίας του κυνηγητού υψηλής ταχύτητας και επικινδυνότητας όπως η σειρά ταινιών James Bond, και άλλες όπως το The French Connection, The Italian Job, The Bourne Supremacy, Matrix, John Wick, The Blues Brothers, για να αναφέρω απλά μερικές.
Η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε έναν πολιτισμό “υψηλής ταχύτητας” και συνεχούς “επιτάχυνσης” όπου δεν επιτρέπεται να σταματάμε.
Σε κάθε σημείο της ζωής μας υπενθυμίζουν ότι στην πραγματικότητα υψηλού ανταγωνισμού που ζούμε πρέπει να είμαστε πιο “γρήγοροι”, πιο “αποτελεσματικοί”, να μη φοβόμαστε να παίρνουμε ρίσκα ή να σπάμε κάποια στιγμή τους κανόνες γιατί εν τέλει οι πιο γρήγοροι, οι πιο περιπετειώδεις, αυτοί που δε φοβούνται, οι πιο “δυνατοί” κερδίζουν. Αυτό αποτυπώθηκε και στο λογότυπο “No Fear” που κυριάρχησε ως νεανική μόδα στον ρουχισμό τις δύο περασμένες δεκαετίες..
Σε αυτό τον πολιτισμό μεγαλώνουν οι νέοι της Ελλάδας και του κόσμου. Και είναι υποκριτικό να ρίχνουμε όλο το φταίξιμο για τα τροχαία ατυχήματα σε κακές οδηγικές συμπεριφορές που τυγχάνουν όμως τόσο ευρείας αποδοχής και προμοτάρουνται ως πρότυπα συμπεριφοράς.
Η διαφορά όμως της Ελλάδας με τον υπόλοιπο κόσμο δεν είναι οι νέοι άνθρωποι και τα πρότυπά τους, ή ο κυρίαρχος πολιτισμός που ζούμε παγκοσμίως αλλά η απουσία του κράτους και των αναγκαίων δομών. Κράτος το οποίο φανερώνεται στον πολίτη κυρίως ως συλλέκτης φόρων ή ως όργανο επιβολής προστίμων.
Η απουσία γίνεται φανερή παντού. Μία βόλτα στην κατ’ όνομα μόνο εθνική οδό της Κρήτης, τον ΒΟΑΚ, θα σας πείσει.
Δραματική κατάσταση οδοστρώματος, κατολισθήσεις ανά σημεία δίχως να λαμβάνονται μέτρα, εξαφανισμένες διαγραμμίσεις, ανυπαρξία διαχωριστικών ή μεσαίου διαστρώματος σε επικίνδυνα σημεία, φθαρμένες ή σπασμένες πινακίδες, ακόμα και ανυπαρξία πινακίδων ή πινακίδες που είναι καλυμμένες από δέντρα. Έλλειψη φωτισμού.
Πολύ χειρότερη η κατάσταση στο επαρχιακό οδικό δίκτυο.
Όμως δεν είναι μόνο οι ελλείψεις που παρουσιάζονται. Οι ελλείψεις μάλλον αποδεικνύουν την ίδια την απουσία ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου εκ μέρους του κράτους για να αντιμετωπίσει τις παραβατικές συμπεριφορές.
Ανυπαρξία προγραμμάτων εκπαίδευσης, αδυναμία ή μη θέληση διερεύνησης των αιτιών που θα βοηθήσουν στην κατανόηση και αντιμετώπιση του φαινομένου πίσω από τις παραβατικές συμπεριφορές. Ανυπαρξία μετρών, που θα περιορίζουν την παραβατική συμπεριφορά πέρα από την επιβολή προστίμων.
Και σε άλλες χώρες τα πρότυπα είναι αρνητικά, όμως έχουν βρει λύσεις. Με σχέδιο και επένδυση στην οδική ασφάλεια, με εξαιρετικής ποιότητας οδικά δίκτυα και μοντέρνους αυτοκινητόδρομους, με δίκτυα δημόσιων μεταφορών λειτουργικά τα οποία ο πολίτης μπορεί να εμπιστευθεί, με επένδυση σε άλλα μέσα μεταφοράς (όπως το ποδήλατο) που προϋποθέτουν την κατασκευή δομών που θα τα υποστηρίζουν (ποδηλατόδρομους), με δημιουργία πόλεων πιο φιλικών προς τους πεζούς ώστε να μη χρειάζονται να κυκλοφορούν με το αυτοκίνητο, με διαρκής εκπαίδευση του προσωπικού στα σώματα ασφαλείας που πρέπει να διασφαλίζει την τήρηση του Κ.Ο.Κ., δηλαδή, με τη διαμόρφωση ενός συνολικού πλαίσιου όπου η παραβατική συμπεριφορά μειώνεται και οι συνέπειές της ελαττώνονται.
Έτσι λοιπόν αντιμετωπίζουν τους παραβάτες σε άλλες προηγμένες χώρες και όχι μονοσήμαντα, μόνο με τσουχτερά πρόστιμα για παράνομο πάρκινγκ ή με κλήσεις για μη τήρηση του Κώδικα. Χρειάζονται και αυτά, όμως μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο που θα αποκτούν νόημα για να είναι αποτελεσματικά μέτρα αποτροπής των παραβατικών συμπεριφορών και να μην αποτυπώνεται η εντύπωση στους οδηγούς ότι ο τροχονόμος δεν είναι τίποτα άλλα παρά ένα τιμωρητικό – εισπρακτικό όργανο που σκοπό έχει την οικονομική αφαίμαξη και τιμωρία του οδηγού που είχε την “ατυχία” να τον “πιάσουν”.
Σε ένα τέτοιο άκρως αρνητικό περιβάλλον που χαρακτηρίζει την πραγματικότητα στην Ελλάδα, σε μία χώρα χωρίς στρατηγικό σχέδιο για την οδική ασφάλεια όπου μέτρα συνήθως λαμβάνονται αποσπασματικά και μετά από πολύνεκρα θανατηφόρα τροχαία, είναι καθαρή υποκρισία να αποτυπώνουμε το σύνολο της ευθύνης για τους θανάτους στους δρόμους στην κακή οδηγική συμπεριφορά, στον ανθρώπινο παράγοντα. Είναι εγκληματικό όταν τόσα πολλά δε γίνονται ή γίνονται με λάθος τρόπο.
Θα αλλάξουν τα πράγματα μετά και τα τελευταία φρικτά ατυχήματα στην Κρήτη; Εμείς, αμφιβάλλουμε πολύ. Ήδη, μετά τον αρχικό ενθουσιασμό οι πολιτικοί, οι φορείς φαίνεται ότι αποτραβιούνται. Τα ΜΜΕ έχουν βρει άλλα θέματα να ασχοληθούν, μέχρι το επόμενο θανατηφόρο τροχαίο. Και οι πολίτες κάποιο άλλο ζήτημα για να ζητήσουν κάποια κρεμάλα και παραδειγματική τιμωρία του ενόχου, που αποκτά χαρακτηριστικά καρικατούρας, κτήνους, μίας ύπαρξης λιγότερο από ανθρώπινης.
Εκεί βρίσκεται το πρόβλημα. Στο ότι επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συμπεριφορές. Καταναλώνουμε τους νεκρούς μας. Και συνεχίζουμε σα σίσυφοι να βιώνουμε ξανά και ξανά το ίδιο εφιαλτικό δράμα, σα να είναι πάντα η πρώτη φορά. Πάντα έπληκτοι.