«Η συμφωνία ανοίγει τις πόρτες της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους δύο λαούς» υπογραμμίζει, αναφερόμενος στη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και πΓΔΜ, ένας από τους επιφανέστερους ιστορικούς ηγέτες της γειτονικής χώρας, ο πρώτος πρόεδρος της Βουλής της FYROM, Στόγιαν Άντοφ.
Σε αποκλειστική συνέντευξη του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Άντοφ εκτιμά ότι «η συμφωνία είναι ισορροπημένη» και συνολικά σε θετική κατεύθυνση, ενώ συγχαίρει και τις δύο πλευρές, τους δύο πρωθυπουργούς και τους δύο υπουργούς Εξωτερικών για την επίτευξή της.
Ο κ. Άντοφ είναι μια ιστορική πολιτική προσωπικότητα της γειτονικής χώρας. Προήδρευσε στην πρώτη Βουλή της FYROM, μετά τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας και την ανακήρυξη της χώρας του σε ανεξάρτητο κράτος. Παρέμεινε πρόεδρος της Βουλής της χώρας του από το 1991 μέχρι τις 6 Μαρτίου του 1996. Υπήρξε, εκ της θέσης και των καθηκόντων του, στενός συνεργάτης του Κίρο Γκλιγκόροφ, τους συνέδεε άλλωστε παλιά γνωριμία και φιλία. Ίδρυσε το «Liberal Party», το 1990, το οποίο που συμμετείχε αργότερα σε κυβερνήσεις συνεργασίας στη FYROM. Το 1999 έθεσε υποψηφιότητα για την Προεδρία της Δημοκρατίας της FYROM. Προ της διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, ο ‘Αντοφ είχε υπηρετήσει για έντεκα χρόνια σε διάφορες κυβερνητικές, υπουργικές και κρατικές θέσεις σε τρεις διαφορετικές περιόδους, μέχρι και τη διάλυση της ΟΔΓ. Στην τελευταία περίοδο, διετέλεσε πρεσβευτής της πρώην ΟΔΓ στο Ιράκ από το 1986 ως το 1990. Επί ενιαίας Γιουγκοσλαβίας είχε διατελέσει υπουργός και υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, είχε επίσης οριστεί ως συντονιστής γραμματέας της τότε Επιτροπής Διασύνδεσης της πρώην ΟΔΓ με τις χώρες του συνασπισμού των «Αδεσμεύτων Χωρών» και της Επιτροπής για τις σχέσεις με την Ε.Ε. Γνώρισε από κοντά και συνεργάστηκε με τον Τίτο.
Ο κ. Άντοφ επισημαίνει, μιλώντας στο Πρακτορείο, ότι ήταν μια συμφωνία που χρειαζόταν «τόλμη» και «σύνεση», και «η κάθε πλευρά κέρδισε περισσότερα από αυτά που έχασε». Χαρακτηρίζει «ήρωες» και «συνετούς» τους δύο πρωθυπουργούς, Α. Τσίπρα και Ζ. Ζάεφ και τους δύο ΥΠΕΞ, Ν. Κοτζιά και N. Ντιμιτρόφ για την επίτευξή της. Αντιθέτως, επικρίνει πολιτικούς και από τις δύο χώρες, οι οποίοι με τη στάση τους, όπως αναφέρει, συνέτειναν στην παράταση και στη μη λύση του ζητήματος τα τελευταία είκοσι επτά χρόνια. Συγκεκριμένα, εκτιμά, το πρόβλημα διογκώθηκε σταδιακά και αναδείχθηκε στο υψηλότερο επίπεδο της πολιτικής αντιπαράθεσης, καθιστώντας δυσχερή την εξεύρεση λύσης. Προσθέτει ότι χρειάστηκε το ζήτημα αυτό να «ωριμάσει» για να γίνει η σημερινή συμφωνία. Χαρακτηρίζει «λάθος» την πολιτική που ακολούθησε στο θέμα αυτό, ο πρώην πρωθυπουργός της FYROM, Ν. Γκρουέφσκι, ενώ αφήνει αιχμές και για τον σημερινό πρόεδρο της FYROM Γκεόργκι Ιβάνοφ.
Ο πρώην ανώτατος αξιωματούχος της FYROM πιστεύει, ότι και το δημοψήφισμα στη χώρα του το φθινόπωρο θα καταλήξει υπέρ της συμφωνίας, υπό την προϋπόθεση, ότι ως τότε θα υπάρχει «έμπρακτη» στήριξη της κυβέρνησης και της προοπτικής ένταξης της χώρας του στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. Εκτιμά, ότι και η στάση της Βουλής σε ό,τι αφορά την αλλαγή του Συντάγματος μπορεί να αλλάξει προς το θετικότερο, εφόσον, με «συγκεκριμένες αποδείξεις» αρχίζει να γίνεται «ξεκάθαρο» ότι η συμφωνία αυτή είναι σε θετική κατεύθυνση για τη χώρα του.
Ο κ. Άντοφ υπενθυμίζει, ότι και το 1992 άλλαξαν δύο άρθρα, μόλις πενήντα μέρες μετά την ψήφιση του πρώτου συντάγματος της FYROM, αλλά και στη συνέχεια το 2001 μετά τη Συμφωνία της Ωχρίδας. «Δε θα είναι η πρώτη φορά, που αλλάζουμε κάτι στο Σύνταγμα μας» σημειώνει ο κ. Άντοφ.
Τέλος, σε μήνυμά του προς την Ελλάδα, ο κ. Άντοφ υπογραμμίζει ότι «οι Έλληνες προσέφεραν πολλά στον παγκόσμιο πολιτισμό», και επισημαίνει ότι η συμφωνία θα δημιουργήσει θετικές προϋποθέσεις συνεργασίας μεταξύ των δύο λαών, αλλά επίσης θα συμβάλει στη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή.
Η συνέντευξη με τον κ. Άντοφ έγινε στα Σκόπια και διήρκεσε πάνω από τρεις ώρες. Σε αυτήν αναφέρθηκε εκτεταμένα σε πολλά ζητήματα, όχι μόνο στη σημερινή συμφωνία μεταξύ Ελλάδος – Σκοπίων, αλλά και σε ιστορικές συναντήσεις και δηλώσεις πολιτικών προσώπων, ήδη δημοσιοποιημένες κατά το παρελθόν και ήδη κατατεθειμένες από τον ίδιο στα βιβλία που έγραψε για το ζήτημα. Για το λόγο αυτό παραθέτουμε τα κυριότερα αποσπάσματα της συνέντευξης, αυτά που αφορούν την σημερινή συμφωνία, αλλά και το πρώτο διάστημα του χειρισμού του ζητήματος από τις δύο πλευρές, για το οποίο ο ίδιος είχε από θέση ευθύνης και ανάμιξη και προσωπική, βιωματική εμπειρία.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του πρώην προέδρου της Βουλής της πΓΔΜ Στόγιαν ‘Αντοφ στον Φάνη Γρηγοριάδη για το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:
Ερ.: Κύριε Άντοφ, πώς σχολιάζετε τη συμφωνία;
Απ.: Η συμφωνία είναι ισορροπημένη. Ένα ποσοστό του λαού την βλέπει από την σκοπιά του τι χάσαμε. Δε βλέπει από την άλλη πλευρά. Δηλαδή, τί κερδίσαμε. Οπωσδήποτε, κάθε πλευρά κέρδισε περισσότερα από αυτά που έχασε. Όμως δεν υπάρχει συμβιβασμός, αν δε χάσεις κάτι. Δηλαδή, η συμφωνία είναι σε μια ισορροπία, είναι ένα πλαίσιο.
Ερ.: Θα έπρεπε να γίνει αυτή η συμφωνία κατά τη γνώμη σας, ή όχι;
Απ.: Είναι σε θετική κατεύθυνση, οι δύο πλευρές επέδειξαν καλή θέληση, όπως μεγάλη ήταν και η ικανότητα των δύο υπουργών Εξωτερικών, έκαναν καλή δουλειά. Χρειάζεται τόλμη, μεγάλο θάρρος, οι άνθρωποι που την προετοίμασαν είναι ήρωες και πολύ συνετοί. Και ο Τσίπρας και ο Ζάεφ και ο Κοτζιάς και ο Ντιμιτρόφ. Κάθε πλευρά έπρεπε να αποποιηθεί κάτι, κάθε πλευρά έπρεπε να κερδίσει κάτι. Θεωρώ ότι η συμφωνία είναι πολύ σταθερή, πολύ δυνατό ντοκουμέντο, δεν κάνει διακρίσεις, υπάρχει μια ισορροπία. Θεωρώ ότι μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο την επόμενη περίοδο σε όλη την περιοχή των Βαλκανίων.
Ερ.: Σε ποια σημεία πιστεύετε ότι η συμφωνία -αν και όπως λέτε είναι σε θετική κατεύθυνση συνολικά- έχει αρνητικά σημεία για τη χώρα σας;
Απ.: Πρώτα από όλα, εδώ, ενόχλησε πολύ επειδή θα έχουμε το erga omnes. ‘Αλλοι λένε για το όνομα. Ότι το όνομα δεν έπρεπε να το αλλάξουμε. Όμως, όπως είναι φτιαγμένη η συμφωνία δεν επιδέχεται αρνητικής κριτικής, που κάνουν κάποιοι. Δεν υπάρχει λόγος να την επικρίνει κανείς.
Ερ.: Ποια θα είναι κατά τη γνώμη σας η επίδραση της συμφωνίας στους δύο λαούς;
Απ.: Για τους δύο λαούς και για τους λαούς της περιοχής θα είναι θετικό ότι θα αυξηθούν οι επαφές μεταξύ τους. Θα πω πρώτα για το λαό μου, εμείς δεν έχουμε πρόβλημα να επικοινωνούμε στη γλώσσα τους με τους Βούλγαρους, θα επιθυμούσα στο ίδιο επίπεδο να είναι εδώ και η γνώση της ελληνικής γλώσσας. Θεωρώ, ότι οι άνθρωποι εδώ θα αρχίσουν να μαθαίνουν και την ελληνική γλώσσα, να διδάσκεται και εδώ και η ελληνική γλώσσα -και νομίζω ότι αυτό θα είναι ένα αποτέλεσμα από τις ενέργειες που γίνονται τώρα. Επίσης, αυτή η συμφωνία βάζει στην άκρη όλους τους κινδύνους, που υπήρχαν ως τώρα. Η ασφάλεια εξαρτάται πάρα πολύ από την εμπιστοσύνη. Η συμφωνία ανοίγει τις πόρτες της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους δύο λαούς. Ο λαός μας θεωρεί ότι οι Έλληνες έδωσαν πολλά στον παγκόσμιο πολιτισμό. Όλες αυτές οι διενέξεις που είχαμε μέχρι τώρα, δε θα έχουν κανένα νόημα. Το ότι δε γνωρίστηκαν οι λαοί μεταξύ τους, τόσα χρόνια, ήταν ατύχημα. Δεν γνωρίσαμε ο ένας τον άλλον.
Ερ.: Γιατί κατά την άποψή σας δεν υπήρξε λύση νωρίτερα;
Απ.: Όλο το διάστημα από τον Γκλιγκόροφ και μετά, το ζήτημα ήταν σε μια αναμονή. Σιγά, σιγά, φούσκωσε. Και έπρεπε να ωριμάσει για να λυθεί. Η πολιτική του Γκρουέφσκι οδήγησε σε αντίθετη κατεύθυνση, είχε αντίθετα αποτελέσματα. Με τον Γκρουέφσκι, πολύ κόσμος κατάλαβε, ότι μπήκαμε σε μια άλλη πορεία, όχι θετική. Τότε, είπαμε: Τι κάναμε τώρα; Όταν γυρίσαμε να συζητάμε για την αρχαιότητα… Ήταν μια αρνητική εξέλιξη. Ο λαός κατάλαβε ότι πρέπει κάτι να γίνει… Το 1991 δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε, δεν ήμασταν ακόμη αναγνωρισμένο κράτος, μόλις είχε αρχίσει η διαδικασία αναγνώρισης. Δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε. Το ζήτημα ήταν σε μια στασιμότητα αρχικά, αλλά σταδιακά ανέβηκε σε πολύ υψηλό επίπεδο και έγινε το βασικό ζήτημα στην πολιτική ατζέντα. Οπωσδήποτε, σε αυτή την κατεύθυνση «βοήθησε» και ο Σαμαράς από την Ελλάδα.
Ερ.: Και μετά, γιατί δε βρέθηκε λύση;
Απ.: Ήταν καίριο λάθος. Και από τους δικούς μας πολιτικούς, που πίστευαν ότι ο καιρός δουλεύει για μας. Κάθε μέρα, κάποια χώρα μάς αναγνώριζε με το συνταγματικό μας όνομα. Εμείς θεωρούσαμε, ότι αυτό είναι καλό. Μετά, όταν αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν τον Γκλιγκόροφ, εγώ έφυγα από τα πράγματα και δε γνωρίζω από μέσα τι ακολούθησε.
Ερ.: Θεωρείτε ότι η πολιτική και οι χειρισμοί του Ν. Γκρουέφσκι στο θέμα αυτό ήταν λάθος;
Απ.: Ήταν λάθος. Το ζήτημα πήρε κακή τροπή…
Ερ.: Δε συζητήθηκε ποτέ άλλοτε η αλλαγή του ονόματος στη χώρα σας;
Απ.: Ο Κίρο Γκλιγκόροφ, τον Ιούνιο του 1993, μου ζήτησε να βολιδοσκοπήσω βουλευτές, κόμματα, εάν θα συμφωνούσαν να φέρουμε στη Βουλή προς συζήτηση την αλλαγή του ονόματος της χώρας, σε «Δημοκρατία της Σλαβικής Μακεδονίας». Και στο Σύνταγμά μας να αλλάξουμε μόνο αυτό. Μόνο το όνομα. Διαφώνησα, του εξήγησα, ότι δεν μπορούμε να το βάλουμε αυτό, με τέτοια διαδικασία, στη Βουλή. Με προέτρεψε να μιλήσω με κάποιους βουλευτές, με κόμματα, για να δούμε πώς θα το πάρουν. Αλλά μού ζήτησε να μην αποκαλύψω ότι αυτός το είχε θέσει ως πρόταση. Μίλησα με τα κόμματα, δεν υπήρχε καμία συναίνεση. Ήταν ένας πολύ γνωστός πολιτικός, αργότερα έγινε πρέσβης στη Βουλγαρία, ο Αντουραχμάν Αλίτι (σ.σ. πρόεδρος του αλβανικού κόμματος PDP, μέλος της συγκυβέρνησης με τους σοσιαλδημοκράτες). Όταν του το έθεσα ως πρόταση, εκείνος μου είπε: «Εμείς το 1991 δεν ψηφίσαμε υπέρ για το Σύνταγμα, αλλά δεν πήγαμε και αντίθετα. Αν θέλετε άλλο όνομα, με τον όρο «Σλαβική», τότε εμείς θα ψηφίσουμε εναντίον». Με το VMRO δεν ήθελα να το συζητήσω, ήξερα εκ των προτέρων ότι θα ήταν αντίθετο σε αυτή την πρόταση. Και από τη Σοσιαλδημοκρατική Ένωση, του Μπράνκο Τσερβένκοβσκι, συνάντησα άρνηση. Και μέσα από το κόμμα μου (Φιλελεύθερο Κόμμα) είχα διαφωνίες… Και νωρίτερα, στο τέλος του 1992, πριν τη Σύνοδο στο Εδιμβούργο, η κυβέρνηση μας και ο Γκλιγκόροφ μας διεμήνυσαν να είμαστε έτοιμοι, αν χρειαστεί, να αλλάξουμε το Σύνταγμα και το όνομά μας, με πιθανή εκδοχή το όνομα: «Republica Macedonia-Scopia». Ούτε αυτό προχώρησε.
Ερ.: Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η έκβαση του δημοψηφίσματος το φθινόπωρο; Πιστεύετε ότι θα είναι υπέρ της συμφωνίας;
Απ.: Αν θα πάμε σύμφωνα με όσα προβλέπονται στη συμφωνία, αν θα κάνουμε και εμείς εδώ ό,τι είναι γραμμένο εκεί, θα πάει θετικά. Αλλά κάθε βήμα πρέπει να υποστηρίζεται από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ με κάποια αναγνώριση. Να υποστηρίξουν την κυβέρνηση Ζάεφ. Μόνο συγχαρητήρια δεν φτάνουν. Πρέπει η χώρα να πάρει υποστήριξη για να αρχίσει διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. και πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Γιατί, εδώ, κάθε βήμα «γλιστράει»…
Ερ.: Θα ψηφιστεί η αλλαγή του Συντάγματος από τη Βουλή σας;
Απ.: Όσο θα γίνεται πιο ξεκάθαρο ότι αυτή η συμφωνία είναι σε θετική κατεύθυνση για τη χώρα και εάν θα έχει υποστήριξη συγκεκριμένη, τότε και στη Βουλή θα αλλάξει η κατάσταση. Και νομίζω ότι και το VMRO θα αλλάξει. Μέχρι τότε και στο VMRO θα ζυγίσει ο καθένας τα πράγματα, αλλά (ο καθένας) θα περιμένει μια έμπρακτη απόδειξη για το ότι η συμφωνία είναι καλή. Δεν είναι θα η πρώτη φορά, που αλλάζουμε κάτι στο Σύνταγμα, μετά από αίτημα άλλης πλευράς. Εμείς, ως χώρα, ψηφίσαμε δεκαπέντε τροποποιήσεις, μετά την Συμφωνία της Οχρίδας (2001). Και το 1992, σαράντα πέντε – πενήντα μέρες μετά την ψήφιση του Συντάγματος, αλλάξαμε δύο άρθρα. Αλλά δε φτάνει να δουλεύουμε πάνω στη συμφωνία μόνο εμείς, πρέπει να δουλεύουν και η Ελλάδα και η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, πρέπει να είμαστε όλοι σύμφωνοι.
Ερ.: Είχατε στενή συνεργασία με τον Κίρο Γκλιγκόροφ, θέλετε να μας πείτε για εκείνον;
Απ.: Τα γραφεία μας ήταν δίπλα, δίπλα, μιλούσαμε σχεδόν καθημερινά και τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα είχαμε συναντήσεις για τις τρέχουσες κρατικές υποθέσεις. Ήταν ήπιος άνθρωπος, ήταν πολύ καλός Πρόεδρος. Ήταν σωστός. Αλλά έκανε ένα λάθος, όταν εισηγήθηκε και έγινε δεκτό στο Σύνταγμα της χώρας να έχει ο Πρόεδρος αυξημένες αρμοδιότητες. Τότε, του είχα πει: «Κίρο, τι πας να κάνεις; Δε σκέφτεσαι, ότι δε θα είσαι εσύ για πάντα Πρόεδρος;». Δε με άκουσε. Τελικά, το Σύνταγμα ψηφίστηκε και έδινε αυξημένες αρμοδιότητες στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μας, όπως είχε προτείνει ο ίδιος ο Γκλιγκόροφ. Να που τα βλέπουμε σήμερα, με τον Ιβανόφ…
Ερ.: Ποιο είναι το μήνυμα σας προς τους Έλληνες;
Απ.: Αυτό είναι το μήνυμά μου προς την Ελλάδα: Οι Έλληνες μετέδωσαν πολλά στον παγκόσμιο πολιτισμό. Είμαστε καλοί γείτονες. Πρέπει να γίνουμε φίλοι όλοι στην ευρύτερη περιοχή να κάνουμε μια μεγάλη βάση για συνεργασία.
ΑΠΕ-ΜΠΕ