Η κατάσταση στον Έβρο με την εργαλειοποίηση των μεταναστών εκ μερους του Ερντογάν άνοιξε και ένα δημόσιο διάλογο, στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη. Σε αυτό το διάλογο φάνηκε να αποτυπώνονται δύο αντίπαλες οπτικές, η μία η οποία υποστηρίζει ότι η λύση μπορεί να δοθεί μόνο μέσω του ανοίγματος των συνόρων και μία άλλη οπτική η οποία τάσσεται υπέρ των κλειστών συνόρων.Ίσως όμως τελικά και οι δύο οπτικές έχουν τους περιορισμούς τους.
Από τη μία η λογική των ανοιχτών συνόρων αντιμετωπίζει το πρόβλημα ως πρόβλημα το οποίο προκύπτει από την ύπαρξη εθνών – κρατών και των συνόρων τους που δεν επιτρέπουν την ελεύθερη διέλευση των ανθρώπων. Και είναι εν μέρει πραγματικότητα αυτό όπως είδαμε να εξελίσσεται η προσφυγική κρίση τα προηγούμενα χρόνια. Αντί οι πρόσφυγες να μοιραστούν σε όλες τις χώρες, κάποιες επέλεξαν να κλείσουν τα σύνορα δημιουργώντας μία Ευρώπη όπου τα κλειστά σύνορα των πλουσίων κυρίως χωρών φυλούν οι χώρες του νότου που μετατρέπονται σε χώρες στρατόπεδων συγκέντρωσης και φρούρια ενάντια στην είσοδο των μεταναστών και προσφύγων, που στα πλαίσια αυτής της λογικής μετατρέπονται σε εισβολείς.
Όμως η λογική των ανοιχτών συνόρων αν και αντιμετωπίζει παροδικά το πρόβλημα δεν αποτελεί λύση.
Βλέπετε, η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο της μετανάστευσης δεν πρόκειται να σταματήσει εφόσον ανοίξουν τα σύνορα γιατί ποτέ η αιτία της μετανάστευσης δεν ήταν τα σύνορα. Οι άνθρωποι φεύγουν από τις χώρες τους εξαιτίας των κακών συνθηκών, των πολέμων, της βίας, της διαφθοράς.
Οι μετανάστες δεν είναι απλά άνθρωποι που φεύγουν από ένα τόπο αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, είναι το μέλλον των χωρών από τις οποίες φεύγουν μετανάστες. Είναι το ανθρώπινο και εργατικό κεφάλαιο που χάνεται και που δύσκολα αναπληρώνεται. Γιατί συνήθως οι άνθρωποι που φεύγουν μετανάστες είναι και άνθρωποι με δεξιότητες.
Το brain drain που βίωσε η Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης είναι μία πραγματικότητα δεκαετιών για χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Το πιο υψηλό brain drain, σύμφωνα με παγκόσμιες έρευνες που έχουν γίνει αποτυπώνεται στην Καραϊβική, στην Κεντρική Αμερική, στη Δυτική και Ανατολική Αφρική ενώ τη τελευταία δεκαετία καταγράφεται μία έκρηξη απώλειας ανθρώπων υψηλών ικανοτήτων σε χώρες της Αφρικής. Στην πλειοψηφία τους καταλήγουν σε χώρες της Δύσης.
Και οι μεταναστευτικές ροές δε μειώνονται αλλά αυξάνονται.
Σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή οι μετανάστες έφτασαν τους 272 εκατομμύρια παγκοσμίως όταν το 2010 ήταν 221 εκατομμύρια και αποτελούν πλέον το 3,5% του παγκόσμιου πληθυσμού όταν το 2000 αποτελούσαν το 2,8%.
Πέραν των συνθηκών που οδηγούν στη μετανάστευση, υπάρχει και ανάγκη για μετανάστες στις δυτικές χώρες που αποτυπώνεται σε μία σειρά στοιχεία.
Μέχρι το 2030 η Ρωσία αναμένεται να έχει ένα έλλειμμα εργατικών χεριών της τάξης των 6 εκατομμυρίων. Στις ΗΠΑ θα υπάρχει έλλειμμα 6 εκατομμυρίων εργαζόμενων ενώ χειρότερη είναι η κατάσταση στην Ιαπωνία αλλά και στην Ινδονησία και στη Βραζιλία που θα χρειάζονται πάνω από 16 εκατομμύρια εξιδεικευμένους εργαζόμενους.
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μεγάλο έλλειμμα εργαζόμενων στον τεχνολογικό τομέα και εφόσον δεν καταφέρει να καλύψει τα κενά αναμένεται να έχει απώλειες της τάξης των 162 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.
Προς αυτή την κατεύθυνση, μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί καλούν τις κυβερνήσεις να βρουν τρόπους ώστε να χαλαρώσουν τους νόμους για τη μετανάστευση.
Το πρόβλημα με τη λογική των ανοιχτών συνόρων είναι ότι δε λαμβάνει υπόψη ότι η Δύση λειτουργώντας επιλεκτικά και ρυθμίζοντας τις μεταναστευτικές ροές, προχωρά σε μία πολύ μεγάλη κλοπή ανθρώπινου κεφαλαίου εις βάρος χωρών της Αφρικής και της Ασίας που συντελεί ώστε να διατηρείται ο φαύλος κύκλος της φτώχιας και της ακραίας εκμετάλλευσης.
Ακραία εκμετάλλευση που αποτυπώνεται και σε ληστρικές εμπορικές συμφωνίες που διασφαλίζουν ότι οι ευρωπαϊκές λ.χ. εταιρείες δε θα εφαρμόζουν τους νόμους που υποχρεώνονται να εφαρμόζουν σε χώρες της Ευρώπης.
Ο Βρετανο-Σουδανός επιχειρηματίας Mo Ibrahim είχε πει για το ζήτημα της διαφθοράς στην Αφρική ότι για κάθε αφρικάνο ηγέτη που είναι διεφθαρμένος υπάρχουν 1.000 ευρωπαίοι, αμερικάνοι, κινέζοι επιχειρηματίες που είναι διεφθαρμένοι δίνοντας έτσι έμφαση στον συστηματικό χαρακτήρα της διαφθοράς σε υπο-ανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες.
Χαρακτηριστικό είναι ότι η Αφρική είναι η περιοχή στον κόσμο που παρουσιάζει το δεύτερο πιο υψηλό επίπεδο ανάπτυξης όμως παρά την τεράστια ανάπτυξη ελάχιστα επιστρέφουν στους ανθρώπους της ηπείρου. 100 εκατομμύριοι επιπλέον αφρικάνοι ζουν υπό καθεστώς απόλυτης φτώχιας σε σχέση με τη δεκαετία του 1990. Τα κέρδη πάνε όλα στα χέρια των δυτικών εταιρειων και σε μία χούφτα διεφθαρμένων και ελεγχόμενων αξιωματούχων των αφρικάνικων και αραβικών χωρών.
Το πρόβλημα δεν ήταν ποτέ τα σύνορα. Το πρόβλημα ήταν, είναι και θα είναι η εκματέλλευση. Τα σύνορα αποτυπώνουν τα διαφορετικά επίπεδα εκμετάλλευσης που υπάρχουν ανά περιοχή του πλανήτη. Η κατάργηση όμως των συνόρων, το κλείσιμο ή το άνοιγμά τους δεν καταργεί την εκμετάλλευση.
Και όπως δεν αποτελεί λύση η διαμόρφωση συνθηκών διαρκούς ελευθερίας μετακινήσεων το ίδιο δεν αποτελεί λύση το να μετατρέπεις τις χώρες σε φρούρια και τους μετανάστες σε εισβολείς. Αποτελεί μία αντίδραση δίχως υπόβαθρο που δεν αντιμετωπίζει το φαινόμενο, που είναι πολυεπίπεδο και που στον πυρήνα του βρίσκονται οι ίδιες οι συνθήκες που ωθούν πολλούς στο να ζητούν μία επιστροφή στην πολιτικές των κλειστών συνόρων, η οικονομική ανασφάλεια, η πτωχοποίηση τμημάτων του πληθυσμού, οι οικονομικές ανισότητες.
Οι μεταναστευτικές ροές δεν σταματούν. Και δε σταματούν γιατί ο κόσμος είναι ένας ο οποίος βασίζεται στην ανισότητα. Επειδή οι ίδιες οι χώρες της Δύσης συντελούν στη δημιουργία του φαινομένου της μετανάστευσης, μετά στέλνουν ανθρωπιστικές οργανώσεις για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της κρίσης που έχουν οι ίδιες συντελέσει στο να δημιουργήσουν, και στο τέλος εκμεταλλεύονται τα παράγωγα της κρίσης που είναι οι μετανάστες δημιουργώντας επιπλέον κερδοφορία και καταληστεύοντας για άλλη μία φορά τις χώρες από τις οποίες φεύγουν οι άνθρωποι μετανάστες.
Ο Τόμας Σανκαρά, ο ηγέτης της επανάστασης στη Μπουρκίνα Φάσο που δολοφονήθηκε επειδή αμφισβήτησε τη Γαλλική κυριαρχία και τον ρόλο του ΔΝΤ, είχε πει ότι “το χέρι που σε ταΐζει, σε ελέγχει”. Είχε ζητήσει αντί για ανθρωπιστική βοήθεια τρακτέρ, λιπάσματα και μηχανήματα για να παράγουν οι κάτοικοι της χώρας το δικό τους φαγητό και να μην εξαρτιώνται από άλλους.
Δεν είναι ο μόνος.
Πολλοί αφρικάνοι ηγέτες που αγαπούσαν τις χώρες τους και ήθελαν το καλό για τους λαούς τους, που εναντιώθηκαν σε αποικιοκρατικά καθεστώτα και ληστρικές συμφωνίες με διεφθαρμένες πολυεθνικές δολοφονήθηκαν.
Δολοφονήθηκε ο Υπουργός Δικαιοσύνης της Κένυας, Tom Mboya το 1969, επειδή οργάνωνε τους εργάτες σε όλη την αφρικανική ήπειρο, ο Amilcar Cabral στη Γουινέα που πολέμησε ενάντια στην Πορτογαλική αποικιοκρατία δολοφονήθηκε το 1973. Δίδασκε τους αγρότες πώς να βελτιώσουν τις τεχνικές παραγωγής ώστε να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να ζουν καλύτερες ζωές. Σε μία από τις ομιλίες τους έδινε την πρέπουσα βαρύτητα στη σημασία της βελτίωσης των συνθηκών ζωής:
“Πάντα να έχετε στο μυαλό σας ότι οι άνθρωποι δεν αγωνίζονται για ιδέες, για οτιδήποτε μπορεί να έχετε στο κεφάλι σας. Αγωνίζονται για υλικά αγαθά, για να ζήσουν καλύτερες ζωές και να τις ζήσουν αυτές τις ζωές εν ειρήνη, για να δουν τις ζωές τους να βελτιώνονται και να προχωρούν, για να διασφαλίσουν το μέλλον των παιδιών τους”.
Ο Patrice Lumumba που δολοφονήθηκε από Αμερικάνους και Βέλγους, και υπήρξε υπερασπιστής της ιδέας της παναφρικανικής ένωσης και ένας από τους ηγέτες του Ηνωμένου Κονγκό, ελεγε:
“Οι αποικιοκράτες αγωνίζονται ενάντιά μου επειδή είμαι επαναστάτης και απαιτώ τον τερματισμό του αποικιοκρατικού καθεστώτος που καταπατά κάθε έννοια ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Με λένε κομμουνιστή επειδή αρνούμαι να δωροδοκηθώ από τους ιμπεριαλιστές”
Ενώ σε άλλη ομιλία του είχε πει:
“Η ανεξαρτησία μας κερδήθηκε με δάκρυα, φωτιά και αίμα. Είμαστε βαθιά περήφανοι για τον αγώνα που δώσαμε. Ήταν ένας δίκαιος και περήφανος αγώνας που έθεσε τέλος σε ένα ντροπιαστικό δεσμό. Βιώσαμε την καταναγκαστική εργασία με αντάλλαγμα ένα μισθό που δε μας έδινε τη δυνατότητα να καλύψουμε την πείνα μας, να ντυθούμε, να έχουμε αξιοπρεπής διαβίωση, να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας όπως θα θέλαμε και αγαπάμε”
Όλοι αυτοί οι ηγέτες δίνουν και την απάντηση στη μεταναστευτική κρίση. Η απάντηση δεν είναι “ανοιχτά σύνορα” ή “κλειστά σύνορα”. Η απάντηση είναι μόνο Δικαιοσύνη.
Δικαιοσύνη είναι η δημιουργία των συνθηκών ώστε οι άνθρωποι να μη μεταναστεύουν μαζικά λόγω των συνθηκών, ώστε να έχουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και την ευκαιρία να προοδεύσουν στον τόπο τους. Αυτή είναι η μόνη λύση για το μεταναστευτικό – προσφυγικό. Και γι’ αυτό το αίτημα θα πρέπει να αγωνιστούν όλοι οι απλοί πολίτες της Δύσης.
Γιατί αν και αμφιβάλλουμε πολύ αν αυτή είναι μία λύση που θέλουν οι μεγάλες εταιρείες της Δύσης και της Ασίας αλλά και οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών, αν θέλουν να λογοδοτούν, να σέβονται τη νομοθεσία, να μη δημιουργούν διαφθορά, να μην τρέφονται από την υπερ-εκμετάλλευση, αυτός ο αγώνας είναι ένας αγώνας και για τους πολίτες της Δύσης. Γιατί η εκμετάλλευση, η καταπάτηση των δικαιωμάτων, η ανασφάλεια είναι όλο και πιο έντονα η πραγματικότητα και των πολιτών στις χώρες της Δύσης.
Ο αγώνας είναι για Δικαιοσύνη. Για να μοιραστεί ο πλούτος που έχει συσσωρευτεί στα χέρια μίας παγκόσμιας ολιγαρχίας στα χέρια των πολλών. Της ολιγαρχίας που πουλά ανθρωπισμό δωρίζοντας λεφτά σε ανθρωπιστικές οργανώσεις λαμβάνοντας έτσι και φορολογικές ελαφρύνσεις.
Ο αγώνας είναι για ένα δίκαιο σύστημα για τους πολλούς και όχι για τους λίγους.
Ο αγώνας αυτός είναι κοινός.