Του Γιάννη Τσουκάτου *
Οι δηλώσεις και (κυρίως) οι ενέργειες της Δημάρχου Γαύδου έφεραν στο προσκήνιο ξανά το θέμα της τουριστικής αξιοποίησης της Γαύδου. Ως γνωστό η Γαύδος έχει ξεφύγει από την πεπατημένη των υπόλοιπων τουριστικών προορισμών, δηλ. την υπερεκμετάλλευση, λόγω του ότι το νησί είναι απομονωμένο και δεν πρόλαβε να πάει ακόμα εκεί η… «ανάπτυξη». Έτσι παραμένει δημοφιλής προορισμός στον εναλλακτικό τουρισμό, για όποιους θέλουν να έρθουν σε επαφή με τη φύση, να ηρεμήσουν, να ξεφύγουν από τον υπερκαταναλωτισμό και την καθημερινή τρέλα της πόλης.
Εξ άλλου στη Γαύδο δεν υπάρχουν πολλά τουριστικά καταλύματα, αφού οι μόνοι οικισμοί είναι το Καστρί (η πρωτεύουσα) η Άμπελος και τα Βατσιανά, με ενοικιαζόμενα δωμάτια μετρημένα στα δάχτυλα. Επίσης το Σαρακήνικο, που είναι αυθαίρετος οικισμός. Κάθε καλοκαίρι το νησί συγκεντρώνει χιλιάδες κατασκηνωτές, οι οποίοι πηγαίνουν στις δημοφιλείς παραλίες του Άη Γιάννη, του Λαυρακά, του Ποταμού αλλά και αλλού.
Εδώ λοιπόν προκύπτουν κάποια ερωτήματα:
- Γιατί η Δήμαρχος Γαύδου πήγε σε κατασκηνωτές για να τους διώξει;
- Προσβάλλεται ο τόπος από αυτούς όπως ανέφερε;
- Προκαλούν οι κατασκηνωτές υποβάθμιση του περιβάλλοντος;
- Τι είναι αυτό που υποβαθμίζει το περιβάλλον στη Γαύδο;
- Τι μπορεί να γίνει στη Γαύδο για μια ισόρροπη ανάπτυξη;
Σε απάντηση των παραπάνω αρχικά δεν πιστεύουμε ότι η Δήμαρχος πήγε επειδή έγινε θέμα σε εκπομπή της τηλεόρασης. Η Δήμαρχος ποτέ δεν είχε δείξει την συμπάθειά της τους κατασκηνωτές. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι και η ίδια είναι ιδιοκτήτρια ενοικιαζομένων δωματίων, όμως άλλο το τι δουλειά κάνεις και άλλο πώς ασκείς το λειτούργημα του Δημάρχου, για το οποίο θα πρέπει να έχεις μια πιο σφαιρική άποψη για τον τόπο σου.
Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν οι δημοτικοί σύμβουλοι και τα δημοτικά συμβούλια. Το πρόβλημα είναι, ότι η Δήμαρχος ταύτισε την προσωπική υποκειμενική της άποψη με αυτή της Δημάρχου. Με αυτό τον τρόπο όμως λειτουργεί (ίσως άθελά της) υπέρ των συμφερόντων μιας συγκεκριμένης μερίδας πολιτών, ενώ αδικεί μια άλλη.
Το αν προσβάλλεται ο τόπος με την ελεύθερη κατασκήνωση, έχει να κάνει με τον τρόπο που ο καθένας αντιλαμβάνεται την ελεύθερη κατασκήνωση και τον τόπο. Το σημαντικό είναι, η όποια κατασκευή να μην δημιουργεί στο περιβάλλον μη αντιστρεπτά αποτελέσματα. Σίγουρα λοιπόν μια τέντα δεν δημιουργεί στο περιβάλλον το ίδιο πρόβλημα που δημιουργεί μια πλάκα μπετόν. Έτσι η ευκολία με την οποία ξεκίνησε η Δήμαρχος να ξηλώνει τις κατασκευές των κατασκηνωτών δεν είναι η ίδια με την κατεδάφιση των μόνιμων αυθαίρετων χώρων που έχουν κατασκευαστεί στο Σαρακήνικο. Εκεί βέβαια δεν τολμάει να πάει.
Μπαίνει στη συζήτηση λοιπόν υποχρεωτικά το τι είναι σοβαρό και τι όχι, στο τι υποβαθμίζει το περιβάλλον και τι όχι, στο τι είναι παράνομο και τι όχι, στο ποιες προτεραιότητες θα πρέπει να έχει μια δημοτική αρχή, ιδίως σε ένα τόπο όπως η Γαύδος, που στο μεγαλύτερο τμήμα της έχει παρθένο φυσικό περιβάλλον.
Σε απάντηση των παραπάνω άποψή μας είναι ότι δεν δημιουργούν οι κατασκηνωτές υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Χρειάζεται όμως προσοχή στον τρόπο που γίνεται η ελεύθερη κατασκήνωση, έτσι ώστε να είναι φιλική στο περιβάλλον. Γενικά η πλειοψηφία των κατασκηνωτών σέβεται το περιβάλλον, άλλωστε αν δεν άρεσε στους κατασκηνωτές το φυσικό περιβάλλον δεν θα έκαναν ελεύθερη κατασκήνωση, όμως υπάρχουν και οι αλεξιπτωτιστές, οι περαστικοί, αυτοί που το κάνουν από μόδα, που ίσως δεν έχουν αντιληφθεί ακόμα την σπουδαιότητα, του να αφήνουν το χώρο που κατασκηνώνουν καλύτερο από ότι τον βρήκαν. Είναι λίγοι αυτοί, όμως αρκετοί στο να δημιουργήσουν πρόβλημα.
Χωρίς να θέλουμε να υποβαθμίσουμε τις μέχρι τώρα θετικές ενέργειες της δημοτικής αρχής (όπως στο ζήτημα της διευθέτησης των σκουπιδιών και της ανακύκλωσης) χρειάζεται ενημέρωση για τον τρόπο που θα πρέπει γίνεται η ελεύθερη κατασκήνωση, με φυλλάδια, με ταμπέλες στους δημοφιλείς προορισμούς, με διάφορες συμμετοχικές δράσεις, αφού βέβαια πριν γίνει αποδεκτό ότι η ελεύθερη κατασκήνωση είναι ο βασικός τρόπος διαμονής στη Γαύδο. Το ξέρουμε ότι στην Ελλάδα η ελεύθερη κατασκήνωση απαγορεύεται, όμως η ζωή έχει δείξει ότι αυτό είναι αναχρονιστικό και θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί η νομοθεσία για αυτό το θέμα.
Για τη Γαύδο καλώς ή κακώς η ελεύθερη κατασκήνωση είναι γεγονός και αν δεν το βλέπεις υπάρχει πρόβλημα, ιδίως εάν είσαι Δήμαρχος, γιατί εθελοτυφλείς σε ένα σοβαρό ζήτημα, που δεν λύνεται με αστυνομικά μέτρα. Η κύρια οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων είναι ο τουρισμός, ιδιαίτερα η εστίαση για τους χιλιάδες κατασκηνωτές. Ποιο είναι το όραμα της δημάρχου; Είναι λύση η κατασκευή καταλυμάτων στις προστατευόμενες περιοχές; Είδαμε άλλωστε τι έγινε στο Σαρακήνικο που από ένα παρθένο κεδροδάσος έχει καταλήξει να είναι αυθαίρετος οικισμός.
Βάζοντας στη συζήτηση το θέμα του τι κάνουμε, εκτός από το πώς πρέπει να γίνεται η ελεύθερη κατασκήνωση, είναι και το πώς αντιμετωπίζουμε το θέμα της πρόσβασης. Ως γνωστό η Γαύδος έχει πολλά μονοπάτια, τα οποία πάνε πακέτο με την ελεύθερη κατασκήνωση, όχι μόνο ως τρόπο πρόσβασης σε αυτήν, αλλά και περιήγησης στο νησί. Όσοι επιλέγουν την Γαύδο για τουρισμό δεν κατασκηνώνουν μόνο αλλά και περπατάνε. Χρειάζεται λοιπόν συντήρηση των μονοπατιών, καλή σηματοδότηση και προβολή.
Αν η Γαύδος γίνει ένας επιπλέον συμβατικός τουριστικός προορισμός, τότε χάνει τη μοναδικότητά της στην Ελλάδα και την Ευρώπη και δεν χρειάζεται να διασχίζει πλέον κανείς ουρανούς, στεριές και θάλασσες για να φτάσει. Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι αυτός που δίνει ζωή στο νησί και το στοίχημα είναι να μπορέσει να υποστηριχθεί με όλα τα μέσα. Πάνω απ’ όλα όμως χρειάζεται ψυχραιμία και συνετές αποφάσεις από τους αρμόδιους.
* αρχιτέκτονας