Eίναι ξεκάθαρο ότι όπως και διεθνώς έτσι και στην Ελλάδα οι πιέσεις που δέχονται τα ΜΜΕ σε αυτή τη νέα ψηφιακή που ζούμε είναι τεράστιες και σε πολλά επίπεδα. Οικονομικά, η επιβίωσή τους είναι όλο και πιο δύσκολη και αυτό εντείνει τις εξαρτήσεις. Μία από τις αιτίες – αν όχι η κύρια – είναι και η κυριαρχία δύο (2) εταιρειών στην παγκόσμια πίτα των διαφημιστικών εσόδων.
Η Google και το Facebook κατά πρώτο λόγο – και τα τελευταία χρόνια όλο και πιο δυναμικά το Tik-Tok αλλά και η Amazon – χρησιμοποιώντας τους έξυπνους αλγόριθμους υπόσχονται στους πελάτες τους άμεση πρόσβαση στα δισεκατομμύρια των χρηστών τους και προπαντώς υπόσχονται απτά αποτελέσματα.
Οι εταιρείες έχουν τεράστιες βάσεις δεδομένων στις οποίες καταγράφονται οι συμπεριφορές των ανθρώπων. Χρησιμοποιούν αυτή τη γνώση για να βελτιώνουν τις προβλεπτικές ικανότητες των αλγορίθμων, και τις δυνατότητες να καθοδηγούν την κοινή γνώμη, στα πλαίσια πάντα μίας οικονομίας της προσοχής.
Τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά και αποτυπώνουν ένα πρωτόγνωρο ιστορικά μονοπώλιο ισχύος και στα έσοδα από τη διαφήμιση. Οι Τεχνολογικοί Κολοσσοί μέσω της παγκόσμιας κυριαρχίας τους σκοτώνουν την ενημέρωση και δημιουργούν τις συνθήκες μίας τεράστιας κρίσης της Δημοκρατίας αποστερώντας τους αναγκαίους πόρους για την λειτουργία των μέσων ενημέρωσης.
Μόνο η Facebook και η Google ελέγχουν περίπου το 50% της παγκόσμιας πίτας για τη διαφήμιση. Τα έσοδα από διαφημίσεις της Google το τελευταίο τετράμηνο του 2022 έφτασαν τα 59 δις δολάρια. Την ίδια στιγμή τα έσοδα για τα μέσα ενημέρωσης συρρικνώνονται.
Το μεγαλύτερο πλήγμα δέχονται τα τοπικά μέσα ενημέρωσης που δεν έχουν τους πόρους, την τεχνογνωσία και εν τέλει τις δυνατότητες να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά και σε βάθος χρόνου ενάντια στους γίγαντες της τεχνολογίας. Σύμφωνα με έρευνες, τα τοπικά μέσα ενημέρωσης χάνουν περίπου το 77% των εσόδων τους από την Google και την Facebook.
Ο θάνατος πολλών τοπικών μέσων ενημέρωσης παγκοσμίως, αλλά και των μέσων ενημέρωσης που βασίζονται για τη λειτουργία τους σε μικρές αγορές, όπως είναι η ελληνική, έρχεται ως φυσικό επακόλουθο.
Στη μάχη της επιβίωσης εξωθούνται σε βάθυνση των σχέσεων εξάρτησης με οικονομικούς παράγοντες ή αναγκάζονται σε λαϊκιστικές προσεγγίσεις – προσαρμόζουν το υλικό που παράγουν σε αυτό που ζητά ο αλγόριθμος – στα πλαίσια της λειτουργίας της οικονομίας της προσοχής. Όμως, ακόμη κι έτσι, τα έσοδα συνεχίζουν να μειώνονται με σημαντικές συνέπειες για τη δημοκρατία.
Οι αλγόριθμοι δεν ευνοούν την αντικειμενική κάλυψη των γεγονότων. Ευνοούν ένα μόνο πράγμα, το πόσα κλικ παράγουν οι ειδήσεις.
Οι εξαρτήσεις αυξάνονται, η ποιότητα καταρρέει, εξίσου καταρρέει και η εμπιστοσύνη των πολιτών.
Δυστυχώς, και σε αυτό το θέμα, οι πολιτικοί διεθνώς είναι κατώτεροι των περιστάσεων.
Δίχως να αναγνωρίζουν το πρόβλημα που όλη αυτή η συσσώρευση εξουσίας και χρημάτων δημιουργεί για την ίδια τη Δημοκρατία, όχι μόνο δε θέτουν όρια και δεν ζητούν λογοδοσία από τους τεχνολογικούς γίγαντες, αλλά μπαίνουν σε μία κούρσα ανταγωνισμού για το ποιος θα σπεύσει πρώτος να εκμεταλλευθεί πιο αποτελεσματικά τις δυνατότητες που δίνονται για να αυξήσουν την επιρροή τους προς τους εκλογικούς “πελάτες” τους, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που έχει αυτή η κίνησή τους. Η δημοκρατική λειτουργία προσαρμόζεται στα θέλω αλγόριθμων που έχουν δημιουργηθεί για να αυξάνουν την κερδοφορία και ελέγχονται από παγκόσμια μονοπώλια.
Το βλέπουμε τώρα και στην Ελλάδα, στην εκλογική μάχη που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Τα social media έχουν γεμίσει με διαφημίσεις πολιτικών που σπεύδουν να ξοδέψουν τα χρήματά τους στις εταιρείες που πλήττουν τα θεμέλια της Δημοκρατίας.
Ανακαλύπτουν με χαρά το Tik – Tok και τις δυνατότητες επιρροής που τους δίνουν, κυρίως στους νεότερους ανθρώπους. Αναρτούν το υλικό τους στα social media, πληρώνουν για την αποτελεσματική προώθησή τους, παράγουν υλικό με στόχο το virality, αφήνουν ελεύθερες στρατιές τρολ να σπαμάρουν διαρκώς τα social media για τη διασπορά του μηνύματός τους με στόχο την ψήφο.
H πολιτική προσαρμόζεται στις ανάγκες του αλγόριθμου. Ο πολιτικός λόγος γίνεται σύντομος, συνθηματολογικός, ικανός να δημιουργήσει τίτλους και να προκαλέσει virality. Η πολιτική ουσία τίθεται στο περιθώριο ως ανίκανη να τραβήξει την προσοχή.
Αποτελούν μέρος του προβλήματος, όχι της λύσης.
Όταν ακόμη και η κορύφωση της δημοκρατικής διαδικασίας μετατρέπεται σε μέρος αυτού που αποτελεί πρόβλημα για τη δημοκρατική λειτουργία, τότε κάτι πάει πολύ στραβά στις κοινωνίες μας. Όμως, δυστυχώς, φερόμαστε σα να είμαστε υπνωτισμένοι, ανίκανοι να αντιληφθούμε τι είναι αυτό που συμβαίνει. Κολλημένοι μπροστά από τις οθόνες μας, είμαστε ανίκανοι να δούμε τη Μεγάλη Εικόνα… ότι ακόμη και οι εκλογές ανήκουν στους τεχνολογικούς κολοσσούς που ελέγχουν τους έξυπνους αλγόριθμους.
Ο χρόνος μετρά αντίστροφα.
