Η έννοια της Ειρήνης (Πάντα επίκαιρη και προ παντός σήμερα)

Του Σπύρου Δαράκη *

Όλοι οι άνθρωποι, ακόμη και οι πιο απλοί πιστεύουν ότι καταλαβαίνουν τι είναι Ειρήνη και σε τι διαφέρει από τον πόλεμο. Κι όλοι νομίζουν πως είναι απόλυτα σίγουροι, ότι η έννοια της Ειρήνης είναι ακριβώς το αντίθετο της έννοιας του πολέμου.

Τα πράγματα όμως δεν έχουν καθό­λου έτσι. Τα φαινόμενα  πολλές φορές μας ξεγε­λούν και χρειάζεται βαθύτερη μελέτη για να κατα­νοήσουμε την πραγματική τους ουσία. Ένας αφηρημένος ορισμός του πολέ­μου και της Ειρήνης σαν δυο σταθεροί πόλοι στην πραγματικότητα είναι μια . τελείως αντιεπιστημονική εξέταση του προβλήματος της Ειρήνης, ο μηχανισμός της σχέσης ανάμεσα στις κοινωνικές έννοιες  του πολέμου και της Ειρή­νης είναι εντελώς διαφο­ρετικό απ’ ότι φαίνεται με την πρώτη ματιά

Όπως και την έννοια του πολέμου έτσι και την έννοια της Ειρήνης πρέπει να την εξετάσουμε στη σχέση της με την πολιτική. Χρειάζεται να αναλύσουμε την ουσία και την ταξική της φύση . Μια μεταφυσική εξέταση δεν αποκαλύπτει το πραγματικό περιεχόμενο της έγνοιας της Ειρήνης γιατί αγνοεί το γεγονός της ανάπτυξης της και καταλήγει σε αφηρημένες θεωρίες  Ειρήνης «γενικά». Για να δούμε σωστά τη διαλεκτική της εξέλιξης της έννοιας της Ειρήνης χρειάζεται ν’ ακολουθήσουμε την συγκεκριμένη ιστορική εξέταση γιατί το περιεχόμενο της Ειρήνης σαν κοινωνική κατηγορία, δεν μπορει να γίνει κατανοητό χωρίς συγκεκριμένη ανάλυση των πολιτικών σχέσεων σε μια ταξική κοινωνία.

Όπως δεν μπορεί να υπάρξει αταξικός πόλεμος και αταξική πολιτική σε μια ταξική κοινωνία, έτσι δεν μπορεί να υπάρξει και αταξική Ειρήνη. Επομένως αν θέλουμε να κάνουμε μια συγκεκριμένη ανάλυση της Ειρήνης πρέπει να ξεκινήσουμε, όπως γίνεται και στην περίπτωση του πολέμου, από την πολιτική. Αν ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα βίαια μέσα, η Ειρήνη είναι η πολιτική με μέσα μη βίαια.

Πριν από την εμφάνιση της μαρξιστικό- λενιστικής φιλοσοφίας, είχαν διαδοθεί πολλές αφηρημένες ερμηνείες της δίκαιης Ειρήνης. Βέβαια, τα συνθήματα για μια δίκαιη Ειρήνη γενικά είχαν κάποια θετική αξία, στη βάση τους όμως ήταν αντιιστορικά και αφηρημένα. Όποιος δεν κατανοήσει ότι ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής Ειρήνης και η Ειρήνη η συνέχεια της πολιτικής του πολέμου, δε θα μπορέσει ποτέ να αντιληφθεί σωστά της έννοια της Ειρήνης. Μόνο η διαλεκτική μέθοδος σκέψης δίνει την δυνατότητα να διεισδύσει κανείς στην κοινωνική ουσία της Ειρήνης. Με τη βοήθεια της διαλεκτικής έγινε δυνατό να προσδιοριστεί ότι οι αλλαγές στο περιεχόμενο της έννοιας της Ειρήνης είναι άμεσα εξαρτημένες από την κοινωνική φύση της πολιτικής των κρατών και των λαών.

Έτσι, με βάση τη διαλεκτι­κή ανάλυση των πολιτικών σχέσεων, ο μαρξισμός λενινισμός έδωσε σαφή ορισμό των δύο αντίθετων εννοιών της δίκαιης Ειρή­νης και της άδικης Ειρήνης… Όταν οι πολιτικές , σχέσεις ανάμεσα στα κράτοι δε βασίζονται στην ισοτιμία αλλά στην υποδούλωση και την ανοικτή ληστεία, την ταξική και την ε­θνική καταπίεση, το άρπαγμα εδάφους άλλων λα­ών και την παραβίαση της ανεξαρτησίας των κρατών τότε η έννοια της Ειρήνης που ενσωματώνει πλήρως όλα αυτά τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά, πρέπει να οριστεί σαν ιμπεριαλιστι­κή, άδικη Ειρήνη.

Πολλές φορές, όπως τόνι­ζε ο Λένιν, η Ειρήνη είναι ένα είδος “ανάπαυλας” α­νάμεσα στους ιμπεριαλι­στικούς πολέμους για τη διανομή και αναδιανομή του κόσμου, στη βάση ενός καινούριου συσχετι­σμού δυνάμεων, που άλ­λαξε με βίαια μέσα, δηλα­δή με πόλεμο. Στην εποχή του μονοπωλιακού καπιτα­λισμού αυτές οι ανάπαυ­λες ανάμεσα στους επιθε­τικούς πολέμους γινόταν όλο και πιο μικρές, με απο­τέλεσμα να μη διακρίνεται καλά καλά η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ι­μπεριαλιστικό πόλεμο και την ιμπεριαλιστική Ειρήνη.

Ο Λένιν επέμενε ότι ο μό­νος τρόπος για να καθορί­σει κανείς την ουσία της Ειρήνης ήταν να αναλύσει την ιμπεριαλιστική πολιτι­κή του πολέμου.

Έτσι η Ειρήνη που ακο­λούθησε τον ιμπεριαλιστι­κό Πρώτο Παγκόσμιο Πό­λεμο δε μπορούσε να είναι παρά μια ιμπεριαλιστική ειρήνη.

Το μεγαλύτερο συχνό γνωσιολογικό σφάλμα των αστών φιλοσόφων είναι, ότι προσπαθούν να καθο­ρίσουν την αληθινή ουσία της Ειρήνης χωρίς να ανα­φέρουν την ταξική πολιτι­κή των κρατών και απομο­νώνουν το περιεχόμενο της έννοιας της Ειρήνης από την πολιτική της βίας που προηγήθηκε.

Σύγχρονοι αστοί μεταφυ­σικοί προσπαθούν να απο­δείξουν ότι ο πόλεμος εί­ναι μόνιμο φαινόμενο της κοινωνικής ζωής και η Ει­ρήνη είναι μονάχα μια σύ­μπτωση, ένα τυχαίο συμ­βάν. Η διαλεκτική όμως από την άλλη μεριά, απο­καλύπτοντας την ταξική φύση του πολέμου έχει α­ποδείξει ότι ο σοσιαλισμός καταργεί τον πόλεμο ανά­μεσα στα έθνη.

Γιατί παύει η ύπαρξη της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής που είναι η γενεσιουργός αιτία των πολέμων.

* Πρόεδρος της Μαρτυρικής Κοινότητας Μαλαθύρου

Πρώην Δήμαρχος Μηθύμνης

 Μέλος του Δ.Σ. του Δικτύου Μαρτυρικών πόλεων & χωριών της Ελλάδας (περιοδ. 1941-1945 Ελληνικά Ολοκαυτώματα )