Μεγάλο κεφάλαιο στο βιβλίο με τα απομνημονεύματα του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και τίτλο «Αναμνήσεις. Η ζωή μου στην πολιτική», που κυκλοφορεί αύριο στη Γερμανία καταλαμβάνει η ιστορία της ελληνικής κρίσης και πώς τη χειρίστηκε ο ίδιος, ο τότε πανίσχυρος Γερμανός υπουργός Οικονομικών.
Ειδικά μάλιστα οι αναφορές του στα πρόσωπα της ελληνικής πλευράς με τα οποία διαπραγματεύτηκε ή ήρθε σε επαφή κατά καιρούς, έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον – Βενιζέλος, Τσίπρας, Βαρουφάκης, Παπανδρέου, Τσακαλώτος, Παπακωνσταντίνου είναι έξι από αυτά τα πρόσωπα
Όπως εξίσου ενδιαφέρον έχει το πώς ερμήνευσε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος τον Ιούλιο του 2015.
Τα αποσπάσματα δημοσιεύονται στην «Καθημερινή της Κυριακής» και περιγράφουν με αποκαλυπτικό τρόπο το παρασκήνιο της εποχής.
Η ερμηνεία του «όχι»
Με κυνικό τρόπο ο Σόιμπλε εξηγεί ότι υιοθέτησε την τακτική των τελεσιγράφων και των απειλών προς την κυβέρνηση Τσίπρα, θεωρώντας ότι μόνο έτσι θα μπορούσε να επιτευχθεί η ελληνική υποχώρηση. Επισημαίνει δε ότι ο Τσίπρας κατάφερε με έναν δραματικό ελιγμό να εξασφαλίσει τον Φεβρουάριο του 2015 μια τετράμηνη παράταση του προγράμματος.
Κατά την άποψή του, ο Τσίπρας είχε πιθανότατα με το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015 ως στρατηγικό στόχο να εξασφαλίσει ένα οριακό “όχι”, που αφενός θα του έδινε ένα ισχυρό επιχείρημα στις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες και αφετέρου μια διέξοδο να εξηγήσει στο εσωτερικό την υποχώρησή του.
Όμως το ξεκάθαρο αποτέλεσμα τον αιφνιδίασε, αφού πλέον δεν ήταν σε θέση να βγει από τη δύσκολη θέση χωρίς να χάσει την αξιοπιστία του, κατά τον Σόιμπλε, που αποδέχεται σε αυτό το θέμα την εκτίμηση του τότε υπουργού Οικονομικών της Γαλλία, Σαπέν.
«Απόδειξη αυτής της θέσης του Σαπέν είναι ότι ο Τσίπρας αποδέχθηκε αργότερα ένα πρόγραμμα το οποίο ήταν πολύ σκληρότερο από αυτό που θα μπορούσε να έχει η Ελλάδα τον Απρίλιο. Ίσως όμως ήταν απλώς το αδιέξοδο και ο αδίστακτος χαρακτήρας ενός ηγέτη, τον οποίο είχα διαπιστώσει πάνω του, που του έδωσε την ευκαιρία να αντιδράσει ταχύτατα στη νέα κατάσταση. Το γεγονός ότι κατάφερε ξανά να συσπειρώσει την πλειοψηφία των Ελλήνων είναι ίσως το μεγαλύτερό του επίτευγμα, γιατί αυτό ήταν σε εκείνη την περίσταση εξαιρετικά σημαντικό για τη σταθεροποίηση της κατάστασης».
Στο τραπέζι η δραχμή
Καθηλωτικά είναι τα όσα γράφονται για το Grexit, τις αμέσως επόμενες του δημοψηφίσματος, ημέρες. Και ιδίως στον κρίσιμο ρόλο των Γάλλων, αλλά και του τότε Αντικαγκελάριου Γκάμπριελ.
Όπως αναφέρει ο Σόιμπλε στο βιβλίο, μετά το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στην καγκελαρία ενδοκυβερνητική σύσκεψη, στην οποία επιχειρηματολόγησε ξανά υπέρ ενός τάιμ άουτ. Παραδόξως ο σοσιαλδημοκράτης αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ φάνηκε να συμφωνεί μαζί του, ενώ σιωπηλός έμεινε ο τότε ΥΠΕΞ και σημερινός πρόεδρος της χώρας, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, επίσης στέλεχος των Σοσιαλδημοκρατών.
»Γι’ αυτό ήρθα σε αντιπαράθεση με τη Μέρκελ, η οποία απάντησε στα σχόλιά μου ότι αυτό θα ήταν εφικτό μόνο σε συνεννόηση με τον Φρανσουά Ολάντ, και εκείνος διαφωνεί. Δεν επρόκειτο να θυσιάσει τη γαλλογερμανική σχέση. Οποιος γνωρίζει την αφοσίωσή μου στη γαλλογερμανική συνεργασία ξέρει πως αυτό ήταν βαρύ πυροβολικό. Απάντησα ότι φυσικά ούτε εγώ ήθελα κάτι τέτοιο, αλλά πως ήμουν πεπεισμένος ότι ούτε ο Ολάντ θα προτιμούσε να θυσιάσει τη γαλλογερμανική συνεργασία για χάρη των φιλικών θέσεών του προς την Αθήνα. Προϋπόθεση όμως γι’ αυτό ήταν μια ξεκάθαρη στάση από τη Μέρκελ. Μόνο αργότερα συνειδητοποίησα πως ο Γκάμπριελ έπαιζε μάλλον διπλό παιχνίδι. Στην καγκελαρία συμφωνούσε μαζί μου και μετά έλεγε στα σόσιαλ μίντια ότι σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση κάθε δυνατή πρόταση πρέπει να εξεταστεί αμερόληπτα. Την ίδια στιγμή όμως μαζί με τον Μοσκοβισί επιχειρηματολογούσαν σθεναρά κατά ενός αποκλεισμού της Ελλάδας στο πλαίσιο των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών».
Σημειωτέον, πως όταν στη συνέχεια συζητήθηκε το τάιμ άουτ, 15 από τους 19 υπουργούς Οικονομικών τάχθηκαν υπέρ, ενώ εκτός από τον Τσακαλώτο διαφώνησαν ο Σαπέν, ο Ιταλός Πιερ Κάρλο Παντοάν και ο Κύπριος Χάρης Γεωργιάδης.
Στη Σύνοδο Κορυφής που ακολούθησε η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική, η Μέρκελ ήταν διστακτική και τον Τσίπρα σιγοντάρανε οι Τζέφρεϊ Σακς, Πολ Κρούγκμαν και Τζόζεφ Στίγκλιτζ, τονίζει ο Σόιμπλε, ο οποίος περιγράφει την «κωματώδη» κατάσταση στην οποία βρίσκονταν στο τέλος της συνεδρίασης οι συμμετέχοντες. «Αυτό είναι επίτευξη συναίνεσης διά της κόπωσης. Η Μέρκελ είναι ειδική σε αυτό», αποφαίνεται ο Σόιμπλε με σαρκαστικό ύφος. Ο οποίος εξαίρει την τελική μεταστροφή του Τσίπρα με την αποδοχή του προγράμματος. «Ήταν ένα θαρραλέο βήμα και ο Τσίπρας πέτυχε στη συνέχεια αξιοπρόσεκτα πράγματα, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στην επόμενη κυβέρνηση να σταθεροποιήσει πάνω σε αυτή τη βάση την Ελλάδα. Αυτό αξίζει αναγνώριση».
Πώς επέβαλε το μεγάλο κούρεμα και η σύγκρουση με τον Άκερμαν
Ειδικό κομμάτι είναι στο βιβλίο και το πώς φτάσαμε στο κούρεμα, νωρίτερα, το 2011.
«Για το ύψος του κουρέματος, Μέρκελ και Σαρκοζί διαπραγματεύονταν προσωπικά με τον Γιόζεφ Ακερμαν ως εκπρόσωπο της Διεθνούς Ένωσης Τραπεζών, μια όχι ιδιαίτερα έξυπνη κίνηση στρατηγικής. Οπως και άλλοι εκπρόσωποι των μεγάλων γερμανικών τραπεζών, ο Ακερμαν ήταν της άποψης ότι το πρόβλημα μπορούσε να λυθεί με περιθωριακή συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Οταν με ενημέρωσαν ότι η συμφωνία που επετεύχθη ήταν για τους ιδιώτες πιστωτές κάτι παραπάνω από 20%, είπα αυθόρμητα ότι οτιδήποτε κάτω από 50% είναι εκτός συζήτησης… Στο τέλος έγινε 53% και σε αντίθεση με όσα είχαν προβλεφθεί, ο κόσμος δεν καταστράφηκε. Το κούρεμα σήμαινε πράγματι για τους πιστωτές απώλειες πολλών δισεκατομμυρίων, μια ιστορική εξέλιξη την οποία τείνουν ευχαρίστως να ξεχάσουν οι επικριτές της πολιτικής μου έναντι της Ελλάδας. Έξυπνοι επενδυτές, ορισμένοι εκ των οποίων είχαν εξασφαλίσει τα χαρτιά τους σε χαμηλότερες τιμές, αποκόμισαν σημαντικά κέρδη σε πολλές περιπτώσεις. Η σχέση μου με τον Ακερμαν, ο οποίος κατήγγειλε το “αμάρτημα” δημοσίως και του οποίου ο ρόλος ως πιστωτή και συμβούλου των ελληνικών κυβερνήσεων ουδέποτε μου άρεσε, παρέμεινε έκτοτε κάθε άλλο παρά φιλική».
Η άποψή του για τον Σαμαρά
Ο Σόιμπλε περιγράφει και το πώς το δεύτερο πρόγραμμα με το κούρεμα, οδήγησε και πάλι την Αθήνα σε αδιέξοδο.
Ήταν η περίοδος διακυβέρνησης Σαμαρά: «Οι αυξανόμενες διαμαρτυρίες στην ελληνική κοινωνία, οι οποίες στρέφονταν κυρίως κατά της τρόικας, έδειχναν τα προβλήματα για τα οποία είχα επανειλημμένως προειδοποιήσει τους Έλληνες συναδέλφους μου των Οικονομικών. Το 2014 επαληθεύτηκε η προφητεία μου ότι μακροπρόθεσμα θα ήταν δύσκολο να αντέξει κανείς πολιτικά τις απαραίτητες περικοπές. Ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος όταν ήταν στην αντιπολίτευση είχε πολεμήσει σθεναρά τη λιτότητα και τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, επιδόθηκε ως πρωθυπουργός σε μια εντυπωσιακά αποφασιστική πορεία εξυγίανσης. Στη διάρκεια της χρονιάς εκείνης όμως τον εγκατέλειψαν οι δυνάμεις του και η κυβέρνησή του δεν ήταν πλέον σε θέση να καταβάλει περαιτέρω μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Στο Βερολίνο, στη διάρκεια συνεδρίου εξήγησε ότι όπως σε μια δύσκολη ορειβασία χρειάζεται κι εκείνος ένα διάλειμμα για να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο ετοιμότητας του ελληνικού λαού».
Για τον Ευάγγελο Βενιζέλο – «Περήφανος για να εκχωρήσει εθνική κυριαρχία»
«Τον κάλεσα στο Βερολίνο, σε ένα βραβευμένο εστιατόριο για να του εκθέσω τις αμφιβολίες μου. Αυτό που του είπα φάνηκε να του κόβει την όρεξη. Δεν έφαγε σχεδόν τίποτα όταν του εξήγησα τη στάση μου σε αμφότερες τις εναλλακτικές σκέψεις.
Τον ρώτησα ωμά αν θα είχε νόημα να ανατεθεί η εφαρμογή ενός μεταρρυθμιστικού προγράμματος στην Κομισιόν στις Βρυξέλλες, ώστε να μην απαιτούνται κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες για την υλοποίηση των μέτρων.
Ήταν μία πρόταση που ήξερα ότι θα είχε βαθιές συνέπειες στην κυριαρχία της Ελλάδας και την οποία απέρριψε κατηγορηματικά ο Βενιζέλος, ο οποίος μάλλον θα ήθελε ο ίδιος να γίνει πρωθυπουργός.
Αποσαφήνισε ότι η Ελλάδα θέλει να παραμείνει πάση θυσία στην ευρωζώνη. Έχει όμως την περηφάνια της και γι’ αυτό δεν θα ήθελε ποτέ να εκχωρήσει κομμάτια της εθνικής της κυριαρχίας σε ένα ευρωπαϊκό θεσμό. Αφού αρνήθηκε και την προσωρινή έξοδο από τη νομισματική ένωση, δηλαδή το τάιμ άουτ που πρότεινα, στη διάρκεια του οποίου θα υποστηρίζονταν γενναιόδωρα από την ΕΕ, έμεινε ο δύσκολος δρόμος των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο των προγραμμάτων βοήθειας».
Για τον Γιώργο Παπανδρέου και τις Κάννες – «Έχασα το στοίχημα για το δημοψήφισμα»
«‘Όταν ενημέρωσα τους ευρωπαίους ομολόγους μου για την πρόθεση του Παπανδρέου να κάνει δημοψήφισμα, αλλά και τις πιέσεις από τους ηγέτες (Ομπάμα, Μέρκαλ, Σαρκοζί κ.α.) να του υπαγορεύσουν το κείμενο με το ερώτημα, η Ισπανίδα υπουργός Οικονομικών Έλενα Σαλγκάδο εμφανίστηκε βέβαιη ότι το δημοψήφισμα δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί. Της απάντησα ότι ήμουν παρών και πως αυτό συμφωνήθηκε, εκείνη όμως μας πρότεινε να βάλουμε στοίχημα. Ο Βενιζέλος, τον οποίο γνώριζε καλά, θα το απέτρεπε επειδή ήταν εσωκομματικός αντίπαλος του Παπανδρέου. Είχε δίκιο για το δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα ματαιώθηκε και ο Παπανδρέου παραιτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου του 2011.
Πλήρωσα φυσικά το χρέος μου για το στοίχημα στη Σαλγκάδο, ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί. Ωστόσο ο Βενιζέλος δεν έγινε πρωθυπουργός. Η πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από τη νομισματική ένωση ουδέποτε συζητήθηκε με τόση σαφήνεια όσο κατά τις δραματικές ώρες των Καννών».
Για τον Αλέξη Τσίπρα – «Αδίστακτος, προωθούσε μία στάση αδύναμη»
«Τον Τσίπρα τον είχα γνωρίσει ήδη από το 2013 ως ηγέτη της αντιπολίτευσης… Τον κάλεσα στο υπουργείο Οικονομικών για να ανταλλάξουμε απόψεις. Επιχείρησε να μου αναλύσει πως η πολιτική λιτότητας ήταν λάθος, μου εξήγησε με αφοπλιστική αμεσότητα ότι θα υποσχεθεί στη διάρκεια της επικείμενης προεκλογικής εκστρατείας πως θα κρατήσει τη χώρα στο ευρώ πάση θυσία, χωρίς όμως, όταν γίνει πρωθυπουργός να αποδέχεται την αιρεσιμότητα, δηλαδή οποιοδήποτε πρόγραμμα.
Του απάντησα με την ίδια αμεσότητα πως του εύχομαι να μην κερδίσει τις εκλογές για το καλό του, επειδή η υπόσχεση που θα του εξασφαλίσει εκλογική επιτυχία δεν μπορεί να τηρηθεί με κανένα τρόπο. Η Ελλάδα δεν μπορούσε να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης χωρίς τις απαραίτητες υποχρεώσεις. Αυτό το ήξερε ο Τσίπρας. Η απάντησή μου όμως δεν τον εντυπωσίασε. Από αυτή τη συζήτηση μου εντυπώθηκε όμως η αδίστακτη πρόθεσή του να προωθήσει μία στάση, όσο αδύναμη κι αν ήταν…
…Κατάλαβα ότι η κρίση θα επέστρεφε ως φάρσα».
Για τον Γιάνη Βαρουφάκη – «Έβρισκα σαχλά τα όσα έκανε»
«Ο Γιάνης Βαρουφάκης ήταν οικονομολόγος γνωστός για την ειδίκευσή του στον τομέα της θεωρίας των παιγνίων, ωστόσο τους όρους του παιχνιδιού δεν τους καταλάβαινε ή τους αγνοούσε συνειδητά. Η πρώτη του εμφάνιση στο Eurogroup, κατά την οποία εν είδει πανεπιστημιακής διάλεξης μας εξήγησε πόσο ανίδεοι είμαστε όλοι, διέλυσε εξαρχής οποιαδήποτε καλή διάθεση και αποδείχθηκε καταστροφική για την περαιτέρω συνεργασία. Οι προκλητικές απόψεις και οι εσκεμμένα αντισυμβατικοί του τρόποι πήγαιναν χέρι χέρι στην περίπτωση του Βαρουφάκη. Αποκήρυξε την προηγούμενη πολιτική ως ένα συνδυασμό ‘‘τοξικών λαθών’’ και της είχε ήδη δείξει το μεσαίο του δάχτυλο δημοσίως – ένας υπουργός με αέρα ποπ σταρ που με άφηνε παγερά αδιάφορο. Τα έβρισκα όλα αυτά σαχλά, σε μεγάλη απόσταση από τη σοβαρότητα του κύκλου των υπουργών Οικονομικών και την ένταση που απαιτούσαν οι περιστάσεις.
Ο Βαρουφάκης εμφανίστηκε συνοδευόμενος από τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο. Όταν ο Βαρουφάκης μου εξήγησε διεξοδικά ότι στην κυβέρνησή του, με εξαίρεση τον ίδιο, ήταν όλοι άσχετοι κι τόνισε μάλιστα πως ο ίδιος δεν ήταν μέλος του ΣΥΡΙΖΑ, παρενέβη ο Τσακαλώτος και είπε ‘‘εγώ ξέρω’’. Αυτό με έκανε να αντιδράσω, λέγοντας ότι προφανώς εκείνος είναι ο επιβλέπων…
… ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μισέλ Σαπέν αποκαλούσε τον Βαρουφάκη ‘‘παράξενο πουλί’’ γεμάτο ιδέες που δεν κατάφερε ποτέ να μετακινηθεί από τον φανταστικό χώρο της διανόησης στον αληθινό κόσμο, ένα κόσμο δράσης και αντιφάσεων… Καλώς ήρθες στην πραγματικότητα, σκέφτηκα σιωπηρά μέσα μου όταν παραπονέθηκε δημοσίως ο Βαρουφάκης ότι δεν του δόθηκε χρόνος για ενημέρωση, αλλά ότι με το πιστόλι στον κρόταφο έτρεχε από συνεδρίαση σε συνεδρίαση έπειτα από άγρυπνες νύχτες…
… Αν και ο Βαρουφάκης υπέθετε ότι θα μπορούσε έως το τέλος να μας πείσει με ατέρμονες διαλέξεις ότι δεν είχαμε άλλη επιλογή από να αποδεχθούμε ένα νέο κούρεμα, ακόμα και ο Σαπέν, ο οποίος ως Γάλλος ήταν παραδοσιακά εγγύτερος στους Έλληνες, εξάρτησε την αλληλεγγύη από μία υπεύθυνη συμπεριφορά…
Ουδέποτε διάβασε πιο εξοντωτική ετυμηγορία από αυτή που είπε ο Ντάισεμπλουμ για τον Βαρουφάκη: Ποτέ ένας υπουργός Οικονομικών δεν προκάλεσε τόσο μεγάλη ζημιά στη χώρα του σε τόσο σύντομο διάστημα».
Για τον Ευκλείδη Τσακαλώτο – «Τουλάχιστον δεν μας έκανε διαλέξεις»
«Ήταν σοβαρός και προσωπικά αξιόπιστος. Ακόμα κι αν από άποψη περιεχομένου δεν άλλαξαν πολλά, ο Τσακαλώτος απέφυγε πάντως να παραδώσει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο».
Για τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου – «Αυτοκριτική για την ένταξη στο ευρώ»
«Το βιβλίο του Γιώργου Παπακωνσταντίνου ‘‘Game Over’’ αποτελεί μία αμείλικτη αυτοκριτική για τον τρόπο με τον οποίο η ελληνική κυβέρνηση εξασφάλισε την ένταξη στο ευρώ».