Ο Χάλεντ Μεσάλ, ο οποίος έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο το 1997, όταν ισραηλινοί πράκτορες του χορήγησαν δηλητήριο σε μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας σε έναν δρόμο έξω από το γραφείο του στην ιορδανική πρωτεύουσα Αμμάν, φαίνεται ότι θα είναι ο διάδοχος του Ισμαήλ Χανίγια στην ηγεσία της Χαμάς.
Το χτύπημα εναντίον ενός σημαντικού ανώτερου στελέχους της παλαιστινιακής μαχητικής οργάνωσης, που διατάχθηκε από τον -και τότε- ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, εξόργισε τόσο πολύ τον τότε βασιλιά της Ιορδανίας Χουσεΐν, ώστε μίλησε για απαγχονισμό των επίδοξων δολοφόνων και για κατάργηση της ειρηνευτικής συνθήκης της Ιορδανίας με το Ισραήλ, αν δεν παραδιδόταν το αντίδοτο.
Το Ισραήλ το έπραξε και συμφώνησε επίσης να απελευθερώσει τον ηγέτη της Χαμάς Σεΐχη Αχμέντ Γιασίν, για να τον δολοφονήσει επτά χρόνια αργότερα στη Γάζα. Για τους Ισραηλινούς και τα δυτικά κράτη, η υποστηριζόμενη από το Ιράν Χαμάς, η οποία έχει καθοδηγήσει βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στο Ισραήλ και διεξάγει συχνά πολέμους εναντίον του, είναι μια τρομοκρατική ομάδα που έχει ως στόχο την καταστροφή του Ισραήλ.
Για τους Παλαιστίνιους, ο Μεσάλ και η υπόλοιπη ηγεσία της Χαμάς είναι μαχητές για την απελευθέρωση από την ισραηλινή κατοχή, που κρατούν ζωντανό τον αγώνα τους όταν η διεθνής διπλωματία τους έχει απογοητεύσει. Ο Μεσάλ, 68 ετών, έγινε ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς στην εξορία ένα χρόνο πριν το Ισραήλ προσπαθήσει να τον εξοντώσει, μια θέση που του επέτρεψε να εκπροσωπεί την παλαιστινιακή ομάδα σε συναντήσεις με ξένες κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, ανεμπόδιστος από τους αυστηρούς ισραηλινούς ταξιδιωτικούς περιορισμούς που επηρέαζαν άλλους αξιωματούχους της Χαμάς.
Ξανά ηγέτης
Πηγές της Χαμάς δήλωσαν ότι ο Μεσάλ αναμένεται να επιλεγεί ως ανώτατος ηγέτης της ομάδας για να αντικαταστήσει τον Ισμαήλ Χανίγια, ο οποίος δολοφονήθηκε στο Ιράν τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης, με την Τεχεράνη και τη Χαμάς να ορκίζονται αντίποινα κατά του Ισραήλ. Σημειώνεται, πάντως, ότι οι σχέσεις του Μεσάλ με το Ιράν είναι τεταμένες λόγω της υποστήριξης που παρείχε στο παρελθόν στην εξέγερση υπό την ηγεσία σουνιτών μουσουλμάνων το 2011 κατά του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
Το Ισραήλ έχει δολοφονήσει ή έχει προσπαθήσει να σκοτώσει αρκετούς ηγέτες και πράκτορες της Χαμάς από τότε που ιδρύθηκε η ομάδα το 1987 κατά τη διάρκεια της πρώτης παλαιστινιακής εξέγερσης κατά της κατοχής της Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Ο Μεσάλ υπήρξε κεντρική φιγούρα στην κορυφή της Χαμάς από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αν και εργάστηκε κυρίως από τη σχετική ασφάλεια της εξορίας, καθώς το Ισραήλ σχεδίαζε να δολοφονήσει άλλα εξέχοντα στελέχη της Χαμάς με έδρα τη Λωρίδα της Γάζας.
Αφού ο καθηλωμένος σε αναπηρική καρέκλα Γιασίν σκοτώθηκε σε αεροπορική επιδρομή τον Μάρτιο του 2004, το Ισραήλ δολοφόνησε τον διάδοχό του Αμπντέλ-Αζίζ Αλ-Ραντίσι στη Γάζα ένα μήνα αργότερα και ο Μεσάλ ανέλαβε τη συνολική ηγεσία της Χαμάς. Όπως και άλλοι ηγέτες της Χαμάς, ο Μεσάλ παλεύει με το κρίσιμο ζήτημα του αν θα υιοθετήσει μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση του Ισραήλ στην επιδίωξη της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης – η διακήρυξη της Χαμάς του 1988 καλεί στην καταστροφή του Ισραήλ – ή θα συνεχίσει να πολεμά.
Οι θέσεις του Μεσάλ
Ο Μεσάλ απορρίπτει την ιδέα μιας μόνιμης ειρηνευτικής συμφωνίας με το Ισραήλ, αλλά έχει πει ότι η Χαμάς, η οποία στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 έστελνε βομβιστές αυτοκτονίας στο Ισραήλ, θα μπορούσε να αποδεχθεί ένα παλαιστινιακό κράτος στη Δυτική Όχθη, τη Λωρίδα της Γάζας και την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως προσωρινή λύση με αντάλλαγμα μια μακροπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός. Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο Ισραήλ από μαχητές υπό την ηγεσία της Χαμάς από τη Γάζα, η οποία σκότωσε 1.200 ανθρώπους και οδήγησε στην απαγωγή περισσότερων από 250 ανθρώπων, σύμφωνα με ισραηλινές καταμετρήσεις, κατέστησε σαφείς τις προτεραιότητες της οργάνωσης.
Το Ισραήλ αντέδρασε με αεροπορικές επιδρομές και εισβολή στη Γάζα που σκότωσαν πάνω από 39.000 Παλαιστίνιους, συνεχίζοντας μια εκστρατεία για την εξάλειψη της Χαμάς που έχει μετατρέψει σε ερείπια μεγάλο μέρος του πυκνοκατοικημένου παράκτιου θύλακα. Ο Mεσάλ δήλωσε ότι η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου επανέφερε την παλαιστινιακή υπόθεση στο επίκεντρο της παγκόσμιας ατζέντας. Προέτρεψε τους Άραβες και τους μουσουλμάνους να συμμετάσχουν στη μάχη κατά του Ισραήλ και δήλωσε ότι οι Παλαιστίνιοι θα αποφασίσουν μόνοι τους ποιος θα διοικεί τη Γάζα μετά το τέλος του τρέχοντος πολέμου, σε πείσμα του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών που θέλουν να αποκλείσουν τη Χαμάς από τη μεταπολεμική διακυβέρνηση.
Ο Μεσάλ έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του εκτός των παλαιστινιακών εδαφών. Γεννημένος στο Σιλουάντ κοντά στην πόλη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης, ο Μεσάλ μετακόμισε μικρός με την οικογένειά του στο αραβικό κράτος του Κουβέιτ, εστία φιλοπαλαιστινιακών αισθημάτων. Σε ηλικία 15 ετών εντάχθηκε στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την παλαιότερη ισλαμιστική ομάδα της Μέσης Ανατολής. Η Αδελφότητα συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία της Χαμάς στα τέλη της δεκαετίας του 1980 κατά τη διάρκεια της πρώτης παλαιστινιακής εξέγερσης κατά της ισραηλινής κατοχής.
Απόπειρα δολοφονίας
Ο Μεσάλ έγινε δάσκαλος προτού στραφεί στην άσκηση πίεσης για τη Χαμάς από το εξωτερικό για πολλά χρόνια, ενώ άλλοι ηγέτες της ομάδας έχουν μαραζώσει για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε ισραηλινές φυλακές. Ήταν υπεύθυνος για τη συγκέντρωση διεθνών πόρων στην Ιορδανία όταν γλίτωσε με δυσκολία τη δολοφονία. Ο Νετανιάχου διαδραμάτισε έναν τυχαίο αλλά σημαντικό ρόλο στην εδραίωση των στρατιωτικών διαπιστευτηρίων του Μεσάλ, όταν διέταξε πράκτορες της Μοσάντ να τον σκοτώσουν το 1997 σε αντίποινα για μια βομβιστική επίθεση στην αγορά της Ιερουσαλήμ που σκότωσε 16 ανθρώπους και αποδόθηκε στη Χαμάς.
Οι ύποπτοι δολοφόνοι συνελήφθησαν από την ιορδανική αστυνομία αφού ο Μεσάλ δηλητηριάστηκε με θανατηφόρα ένεση στο δρόμο. Ο Νετανιάχου, που τότε βρισκόταν στην πρώτη του θητεία ως πρωθυπουργός, αναγκάστηκε να παραδώσει το αντίδοτο για το δηλητήριο και το περιστατικό μετέτρεψε τον Μεσάλ σε ήρωα της παλαιστινιακής αντίστασης. Η Ιορδανία έκλεισε τελικά το γραφείο της Χαμάς στο Αμμάν και απέλασε τον Μεσάλ στο Κατάρ, απ’ όπου μετακόμισε στη Συρία το 2001.
Ο Μεσάλ διοικούσε τη Χαμάς, ένα σουνιτικό μουσουλμανικό κίνημα, από την εξορία στη Δαμασκό από το 2004 έως τον Ιανουάριο του 2012, όταν εγκατέλειψε τη συριακή πρωτεύουσα λόγω της σκληρής καταστολής του προέδρου Άσαντ κατά των σουνιτών που συμμετείχαν σε εξέγερση εναντίον του. Ο Μεσάαλ μοιράζει τώρα το χρόνο του μεταξύ Ντόχα και Καΐρου. Η ξαφνική αποχώρησή του από τη Συρία αρχικά αποδυνάμωσε τη θέση του εντός της Χαμάς, καθώς οι δεσμοί με τη Δαμασκό και την Τεχεράνη, που ήταν ζωτικής σημασίας για την ομάδα, του έδιναν δύναμη. Με αυτούς τους δεσμούς να έχουν καταστραφεί ή να έχουν διακοπεί, οι αντίπαλοι που εδρεύουν στη Γάζα, τη γενέτειρα της Χαμάς, άρχισαν να διεκδικούν την εξουσία τους.
Ηγεσία και παραίτηση
Ο ίδιος ο Μεσάλ δήλωσε στο Reuters ότι η κίνησή του επηρέασε τις σχέσεις με τον κύριο χρηματοδότη και προμηθευτή όπλων της Χαμάς, το Ιράν – μια χώρα που το Ισραήλ θεωρεί ότι αποτελεί μακράν τη μεγαλύτερη απειλή για αυτό λόγω του φιλόδοξου πυρηνικού της προγράμματος. Τον Δεκέμβριο του 2012, ο Μεσάλ πραγματοποίησε την πρώτη του επίσκεψη στη Λωρίδα της Γάζας και εκφώνησε την κύρια ομιλία στη συγκέντρωση της Χαμάς για την 25η επέτειο. Είχε να επισκεφθεί τα παλαιστινιακά εδάφη από τότε που εγκατέλειψε τη Δυτική Όχθη σε ηλικία 11 ετών.
Ενώ βρισκόταν στο εξωτερικό, η Χαμάς διεκδίκησε τον έλεγχο της Γάζας από τον κοσμικό αντίπαλό της, την υποστηριζόμενη από τη Δύση Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία ήταν ανοιχτή σε διαπραγματεύσεις για ειρήνη με το Ισραήλ, καταλαμβάνοντας τον έλεγχο της Γάζας από την ΠΑ σε έναν σύντομο εμφύλιο πόλεμο το 2007. Οι τριβές μεταξύ του Μεσάλ και της ηγεσίας της Χαμάς που εδρεύει στη Γάζα εμφανίστηκαν λόγω των προσπαθειών του να προωθήσει τη συμφιλίωση με τον πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος ηγείται της Παλαιστινιακής Αρχής.
Στη συνέχεια, ο Μεσάλ ανακοίνωσε ότι ήθελε να παραιτηθεί από ηγέτης λόγω των εντάσεων αυτών και το 2017 αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του στη Γάζα Ισμαήλ Χανίγια, ο οποίος εξελέγη επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της ομάδας, που επίσης δραστηριοποιείται στο εξωτερικό. Το 2021, ο Μεσάλ΄εξελέγη επικεφαλής του γραφείου της Χαμάς για την παλαιστινιακή διασπορά.