Πίσω στις αρχές της δεκαετίας 1980 στο υπόγειο της γκαλερί Ζουμπουλάκη στην πλατεία Κολωνακίου, ένας νέος γλύπτης απλώνει τον μικρόκοσμο του, στο δάπεδο. Πρώτα το έργο «Άβακας» (1983) και αργότερα (1987) το έργο «Mappemonde». Συγκλονίζομαι, δίχως καλά καλά, να μπορώ να εξηγήσω με επιχειρηματολογία, τους λόγους και τα αίτια. Η γοητεία που μας ασκεί ένα έργο με την πρώτη ματιά είναι ο πλέον ευκρινής και αδιάψευστος κριτής. Στην συνέχεια, προχωρεί η σκέψη για να τοποθετηθεί το πλήθος των γλυπτών του συγκεκριμένου έργου, η σχέση τους με την προσωπική γεωγραφία ή βιογραφία του καλλιτέχνη, η έρευνά του στο χώρο με αυτή την έξοχη παρατακτική γεωμετρία των μορφών.
Είναι μια κουβέντα αυτή που, θα κάνουμε πολλές φορές, από τότε, με τον Γιώργο Λάππα, όπως, για ποιο λόγο μας συνεπαίρνει ένα έργο τέχνης, εξ’ αρχής, πως απεγκλωβίζεται η ενέργεια, γιατί το μέτρο της ωριμότητας του καλλιτέχνη έχει να κάνει με την αλήθεια του έργου του, πως δημιουργείται η αλχημεία βάση των συστατικών που, μπορεί και να μην ελέγχεις.
Ας ξεκινήσω, ωστόσο, με μια τοποθέτηση που, μας αφορά όλους και έχει να κάνει με το αδυσώπητο τοπίο του χρόνου αλλά και του τόπου, σε σχέση με την δουλειά του Λάππα.
Ξεκινά από εδώ, από τον τόπο, και είναι η καλή συνέχεια του Γιαννούλη Χαλεπά, του Γεράσιμου Σκλάβου και του Τάκι. Ως σημασία, δηλαδή ως ποιότητα και ευρηματικότητα δίχως τέχνασμα, ως βαρύτητα, του όρου που ονομάζουμε νεώτερη ελληνική γλυπτική, αλλά και ως ευρύτερη, εκτός τοπικών συνόρων δυναμική που ανοίγει δρόμους. Ο ίδιος ο Λάππας, λάτρεψε τον Χαλεπά, τον παρακολούθησε και τον δίδαξε στην Σχολή Καλών Τεχνών, όπως εξ΄ άλλου και τον Τάκι. Ο πηλός, του φτωχού βοσκού από την Τήνο και τα άπειρα πήλινα εκμαγεία του δικού μας καλλιτέχνη, ίσως και να ‘χουν μία επιπλέον σχέση μυστικής συγγένειας.
Ο Γιώργος Λάππας, μοιάζει να έρχεται από παντού και όχι μόνο επειδή υπήρξε από μικρό παιδί ταξιδευτής, από την Αίγυπτο στη Θεσσαλονίκη, μετά στην Αθήνα, στη συνέχεια στις ΗΠΑ και στο κόσμο και, να αντέχει οπουδήποτε, με ισχυρές αποσκευές τις εικόνες των αιγυπτιακών γλυπτών τόσο συνδεδεμένες με τα κεφάλια των ζώων και το αίσθημα «του ντελίριου και της δικαιοσύνης» που ένοιωσε παιδί με την τέχνη του Σωτήρη Σπαθάρη.
Ο Γιώργος Λάππας, πολυσχιδής προσωπικότητα, αντλεί γνώση και παράγει γνώση. Τον ενδιαφέρει εξ΄ισου, η ιστορία της τέχνης με την φιλοσοφία, την ποίηση, το δημοτικό τραγούδι, το ρεμπέτικο, η συμπεριφορά των πτηνών, τον τρόπο που ένας σκύλος μπορεί να αναγνωρίζει τον καθαρό καλλιτέχνη, όλα τα αρχεία της γνώσης αλλά και των αισθήσεων και παραισθήσεων, χάριν εκείνου του ποσοστού σουρεαλισμού που διαθέτει τόσο στην δουλειά όσο και στην ιδιοσυγκρασία.
Βλέποντας αυτόν τον τεράστιο όγκο δουλειάς και τις συνεχείς ανατροπές, ανατρέχουμε σε εκείνη τη ρήση του Degas «Περνώ τη ζωή μου κάνοντας δοκιμές».
«Ο άνθρωπος είναι σημαντικός στη γλυπτική, αλλά εξ’ ίσου σημαντικός είναι και ο αχινός ή το κουκουνάρι. Χρυσές τομές δεν υπάρχουν μόνο στον άνθρωπο αλλά και στην αγκινάρα. Να μελετάμε τις φόρμες λοιπόν και όχι σώνει και καλά την κάτοψη.» Τα λόγια του Γ.Λ. ισχυροποιούν την δυναμική της φόρμας όπως την ερευνά στα ζώα και σε ποικίλες μορφές στις οποίες ο ίδιος δίνει χαρακτηρισμούς-ονομασίες, όπως κηπουροί, υπνωτιστές, μάγειροι, μάντεις, τραυματιοφορείς, φαντασματα στο ατέρμονο κοσμογονικό του σύμπαν.
Oι τίτλοι των έργων, συνθέτουν ένα μεγάλο υλικό από ευρήματα, τόσο ευφυή και άμεσα ώστε να τονίζουν τον ήδη σχολιαστικό και ενίοτε σουρεαλιστικό χαρακτήρα των έργων.
Από εδώ έως την αιωνιότητα λοιπόν. Από ένα εργαστήριο προς τον μεγάλο κόσμο και τον ακόμη μεγαλύτερο, ως αρμόζει στη δουλειά αυτού του ευγενούς.
Μαρία Μαραγκού
Ιστορικός και Kριτικός Tέχνης,
Καλλιτεχνική Διευθύντρια
του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης