Πώς να κερδίσεις την εμπιστοσύνη των αγορών και να χάσεις την εμπιστοσύνη των πολιτών σου
του Ηρακλή Μπογδάνου
Λέγεται Πολιτικό Τρίλημμα της Παγκοσμιοποίησης (Ντάνι Ρόντρικ) ή Αδύνατη Τριάδα της Πολιτικής του Ελεύθερου Εμπορίου (Ρικάρντο Χάουσμαν): Δεν μπορείς ως χώρα να τα έχεις και τα τρία, δηλαδή Ανοιχτά Οικονομικά Σύνορα – Δημοκρατία – Εθνική Ανεξαρτησία. Πρέπει να διαλέξεις μόνο τα δύο. Στους τελευταίους μήνες στη διεθνή βιβλιογραφία για το θέμα, η Ελλάδα αποτελεί αγαπημένο παράδειγμα – όπου το συγκεκριμένο τρίλημμα χτυπάει κόκκινο. Μέσα στην Ε.Ε. δεν μπορεί να βάλει ούτε δασμούς ούτε περιορισμούς στις ροές του κεφαλαίου. Μέσα και στην Ευρωζώνη δεν έχει δικαίωμα ούτε για τη δική της, κατάλληλα προσαρμοσμένη νομισματική πολιτική.
Οπότε καθώς είναι χρεωμένη, έχει παγιδευτεί σε μια τρελή και απελπισμένη κούρσα για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πιστωτών της (ξέρετε αυτών που σε κακή μέρα αποκαλούμε κερδοσκόπους, αλλά σε καλή διορατικούς ξένους επενδυτές). Για να το κάνει όμως αυτό αποτελεσματικά, θα πρέπει να τους πείσει ότι νοιάζεται αποκλειστικά και μόνο για τα δικά τους συμφέροντα! Μπροστά στο να τιμήσει 100% το επικίνδυνο στοίχημα που έβαλαν όλοι αυτοί (ότι το να παίξεις στο χρηματο-οικονομικό καζίνο την Ελλάδα, θα σου φέρει βρέξει χιονίσει καλά κέρδη), θα πρέπει να πείσει η κυβέρνηση ότι δεν βάζει τίποτα άλλο πιο ψηλά: Ούτε την υγεία, ούτε την παιδεία, ούτε το δικαίωμα στην εργασία των πολιτών της.
Όχι κύριοι, θα υποφέρουμε, θα ρισκάρουμε το μαρασμό του παραγωγικού ιστού μας, θα ξεκληρίσουμε τη φορολογική μας βάση, αλλά θα ξεπληρώσουμε σε όλους τους πιστωτές μας αδιακρίτως μέχρι και το τελευταίο σεντ στις ημερομηνίες που μας έχει οριστεί- ή θα πέσουμε προσπαθώντας ( μολών λαβέ τους είπαμε για τα 50 δισ, αλλά κυριολεκτικά). Είναι προφανές ότι σε μια δημοκρατία, οι πολίτες θα καταψηφίσουν αμέσως την κυβέρνηση που θα δώσει εκ προοιμίου τόσο βαριές υποσχέσεις στους ξένους εις βάρος των ίδιων των ψηφοφόρων της. Δεν μπορείς βέβαια να κατέβεις με σύνθημα Δεν Πρόκειται Να Σας Υπολογίσω Καθόλου, Προκειμένου Να Ξοφλήσω Πρώτα Με Θρησκευτική Ευλάβεια Ολα Τα Παλιά Χρέη και να περιμένεις να κερδίσεις. Ή μήπως…
Έτσι θα ήταν τα πράγματα, αν δεν υπήρχε ένα λαμπερό ζευγάρι: Η ΤΙΝΑ και ο Μπάμπης. Η ΤΙΝΑ (There Is No Alternative) εξηγεί γλυκά στους ψηφοφόρους ότι είτε την έχουν είτε δεν την έχουν την ψήφο, δεν κάνει καμία απολύτως διαφορά. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, όλα είναι μονόδρομος, ή νεοφιλελεύθερη λιτότητα ή ο Νοστράδαμος (και βάλε). Ο Μπάμπης τώρα, τυπικός καθεστωτικός αναλυτής των προνομιακά παραχωρημένων τηλεοπτικών συχνοτήτων (πρώην δημόσιου αγαθού), διατρανώνει στους ρεμπεσκέδες ψηφοφόρους την πάγια πεποίθησή του ότι είναι όλοι ένοχοι που δεν είναι Γερμανοί στην πειθαρχία και Κινέζοι στην ολιγάρκεια και πώς σ’ αυτό τον κόσμο δεν υπάρχουν τάξεις και συμφέροντα και αναδιανομή και πολιτική αλλά μόνο η Αρετή (μία είναι η αρετή) και η Κακία (ξέρετε η… οκνηρία, όχι των φτασμένων ρεντιέρηδων η άλλη… αυτή των δύστροπων φτωχών). Το λαμπερό αυτό ζευγάρι συνεπικουρούμενο από πλούσιο θίασο ποικιλιών (βαριετέ), κυριαρχεί μονότονα και στερεοτυπικά στο συλλογικό μας υποσυνείδητο (ΤΙΝΑ) και σε όλα σχεδόν τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης της χώρας (Μπάμπης) και αποτελεί τη ντόπια λαϊκίστικη εκδοχή της θρυλικής Ψευδούς Συνείδησης μέσω Μαζικής Κουλτούρας – του Αντόρνο και της Σχολής της Φραγκφούρτης.
Μήπως όμως, όσο άχαρο και βάρβαρο κι αν είναι το ζευγάρι μας, έχει εντέλει δίκιο; Μήπως με άλλα λόγια για μια φτωχή και μόνη χώρα δεν υπάρχει άλλος δρόμος, παρά η παράδοση στο αμφίβολο έλεος των χρηματοοικονομικών αγορών – που εντελώς τυχαία βολεύει θαυμάσια και εκείνη τη ντόπια αμετανόητη ελίτ που μας οδήγησε θριαμβευτικά και ανέμελα στη χρεοκοπία; Μήπως η δημοκρατία είναι σήμερα ασυγχώρητη πολυτέλεια; Μοντέρνοι άνθρωποι είμαστε, ας δούμε τι λέει για όλα αυτά η επιστήμη. Η σύγχρονη οικονομική θεωρία της ανάπτυξης από τον Κέινς και τον Ρόμπερτ Σόλοου μέχρι τον Ρόντρικ και τον Χάουσμαν, ένα μόνο πράγμα δέχεται ομόφωνα και κατηγορηματικά: Δεν υπάρχει μία και μόνη κατάλληλη για όλους (και ουδέτερη) πετυχημένη συνταγή για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Το νεοφιλελεύθερο πακέτο της δήθεν επιτυχίας, αποδείχτηκε ένας επικίνδυνος και ανεδαφικός μύθος, με ιδιαίτερα καταστροφικά αποτελέσματα ειδικά για όσους το υιοθέτησαν με εντολές και επιτήρηση από το εξωτερικό. Η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότια Κορέα, ενίοτε η Ιαπωνία, ο Μαυρίκιος ακολούθησαν διαμετρικά αντίθετους δρόμους από τον συνταγογραφημένο και πέτυχαν στην ανάπτυξη – ενώ η Ιρλανδία, η Ισλανδία, η Αργεντινή και πολλά άλλα poster children του νεοφιλελευθερισμού χρεοκόπησαν.
Ταυτόχρονα, η αναδιάρθρωση του χρέους μας σύμφωνα με το σύνολο σχεδόν των πιο γνωστών και καταξιωμένων οικονομολόγων στον πλανήτη, είναι μία λιγότερο οδυνηρή λύση από αυτήν που ακολουθούμε τώρα- αρκεί να γίνει γρήγορα και καθαρά, και υπάρχουν μάλιστα αξιοσημείωτα πρόσφατα παραδείγματα όπου είχε ευεργετικά και ανακουφιστικά αποτελέσματα για αρκετές χώρες. Δεν θα έπρεπε τουλάχιστον να συζητηθεί σοβαρά στο δημόσιο επικοινωνιακό μας χώρο; Γιατί ξορκίζεται προκαταβολικά και ανεύθυνα, με αγιασμούς και κραυγές και κατάρες από σύσσωμη την κατεστημένη Ελληνική μιντιοκρατία και τα μεγάλα πολιτικά κόμματα; Προφανώς γιατί δεν συμφέρει προσωπικά ιδιοκτήτες, κομματάρχες και παρατρεχάμενους, αλλά και γιατί οι ελίτ της χώρας έχουν επενδύσει σημαντικά στη φαντασιακή μας καταξίωση στους ευρωπαϊκούς τραπεζικούς και επενδυτικούς κύκλους.
Αλλά και η έξοδός μας (έστω και προσωρινά) από το Ευρώ, γιατί δεν γίνεται δεκτή ούτε καν σαν προχωρημένη υπόθεση εργασίας, αλλά εξισώνεται a priori αβασάνιστα και αντιεπιστημονικά με επιστροφή στην εποχή των σπηλαίων και της οικονομίας των κυνηγών- τροφοσυλλεκτών; Οκ, μπορεί τώρα που μπήκαμε να είναι δύσκολο ή λεπτό θέμα το να βγούμε, αλλά δεν αξίζει ούτε μια τόση δα σοβαρή συζήτηση στον πολυτάραχο ντόπιο δημόσιο βίο; Το ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρέους μας διέπεται ακόμα από τον Ελληνικό νόμο και μπορεί να αλλάξει νόμισμα, δεν έχει άραγε καμία σημασία; Πώς θα πάμε σε μια μετα-φορντική ψηφιακή παραγωγική βάση, χωρίς ρευστότητα για τους νέους που θέλουν να δοκιμάσουν πειραματικά τις δικές τους επιχειρήσεις, αλλά βρίσκονται να κολακεύουν και να παρακαλούν ακόμα και για την πιο ασήμαντη και μηχανικά θεόκουτη μαύρη εργασία; Πώς θα δημιουργηθεί πραγματική ζήτηση για όλους τους υπερ-ειδικευμένους και μορφωμένους που χάνονται στην έρημη χώρα; Πώς θα ανασυγκροτηθεί χωρίς βιομηχανική πολιτική ο ιδιωτικός μας τομέας, που παραδόξως δεν παρουσιάζει (κατά μέσο όρο) μεγαλύτερη ευρηματικότητα ούτε και περισσότερη καινοτομία από τον δημόσιο; Με το να γίνουμε όλοι λακέδες, να δεχθούμε τα πάντα και να εμπιστευτούμε τους ίδιους με πριν τοποτηρητές και επιστάτες, απαντά το χρυσό ζευγάρι – η ΤΙΝΑ και ο Μπάμπης. Ωραία λύση, αγχολυτική, αλλά αφήνει τη δημοκρατία στα αζήτητα…
Το παράδοξο είναι, ότι ακόμα κι αν ΤΙΝΑ και Μπάμπης πετύχουν και τους τουμπάρουν τους ψηφοφόρους, ο αγώνας τους είναι των συφοριασμένων σαν των Τρώων, καταδικασμένος. Γιατί, ενώ κρυφά ελπίζουν ότι η προπαγάνδα τους θα λειτουργήσει ως self-fulfilling prophecy και θα… σωθούμε, δυστυχώς οι πιστωτές μας και οι επενδυτές δεν είναι τόσο ευκολόπιστοι. Αδυνατούν δηλαδή να πιστέψουν ότι οι Έλληνες ψηφοφόροι είναι ολότελα αφελείς και απείρως καλόβολοι, ώστε να ακολουθούν εσαεί το χρυσό ζευγάρι. Κάποτε, σκέφτονται οι κυνικοί και πρακτικοί παίκτες των αγορών, αυτοί εκεί οι άνθρωποι θα θυμηθούν ότι ψηφίζουν κιόλας και ότι είναι κυρίαρχος λαός και τα χαρτιά μας τότε δεν θα τα ξεπλένει ούτε ο Νιαγάρας. Γι αυτό ας προεξοφλούμε εμείς (σκέφτονται οι καλοί μας πιστωτές) από τώρα τη χρεοκοπία, ας αγοράζουμε ασφάλεια έναντι του Ελληνικού χρέους, ας πουλάμε κουρεμένα τα ομόλογα στη δευτερογενή αγορά κι όσο αντέξουν άντεξαν η ΤΙΝΑ, ο Μπάμπης και η μαύρη η Ελληνική οικονομία.