Στην Κρήτη τα δημοτικά τραγούδια ονομάζονται «ριζίτικα». Η Μαδάρα είναι το φυσικό τους περιβάλλον

Μαζί με τους χορούς, τα έθιμα, τους θρύλους, τα δημοτικά τραγούδια αποτελούν την πολύτιμη παράδοση ενός τόπου. Από τα τραγούδια αυτά θα δούμε, πως σκέπτεται, πως ενεργεί, πως αγαπά, πως μισεί, πως ποθεί, πως ονειρεύεται και πως αισθάνεται τη ζωή ένας λαός.

Στην Κρήτη τα δημοτικά τραγούδια ονομάζονται «ριζίτικα». Η Μαδάρα ήταν το φυσικό τους περιβάλλον. Από ‘κει διαδόθηκαν σ’ όλη την Κρήτη

Τραγουδιόταν και τραγουδιούνται μέχρι σήμερα. Στα Κρητικά γλέντια, χαρές, γάμους, αρραβώνες, βαπτίσεις, τα τραπέζια ήταν στρωμένα συνεχόμενα το ένα μετά του άλλου. Όλοι οι καλεσμένοι, καθόταν ο ένας δίπλα στον άλλον.

Τρώγοντας και πίνοντας ερχόταν στο κέφι και άρχιζαν να τραγουδούν. Μετά το τραγούδι ήταν ο χορός και παλαιότερα οι πυροβολισμοί οι γνωστές «μπαλωτές». Αυτές ήταν επακόλουθο των επαναστατικών τους χρόνων. Τότε που το νησί ήταν υπό την κυριαρχία των κατακτητών. Τα όπλα ήταν το μέσο επιβίωσής τους, έτσι οι μπαλωτές έμειναν συνήθεια και μετά την λευτεριά γιατί γι’ αυτούς οι μπαλωτές δεν ήταν ο θάνατος. Ήταν η ζωή! Πολλές φορές τύχαινε σε χαρά να λένε και λυπητερό τραγούδι και μετά που έβγαζαν από μέσα τους το συναίσθημα τους, ολοκλήρωναν την εκτόνωσή τους με τον χορό.

Δεν υπάρχουν πλέον άνθρωποι με πάθος.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα κρητικά γλέντια. Αυτό που έβγαινε από μέσα τους. Πώς έπαιζαν την λύρα, το βιολί στην Κίσσαμο, πώς τραγουδούσαν, πώς χόρευαν! Θυμάμαι τη μάννα μου να τραγουδά ριζίτικα, να τραγουδά τον Ερωτόκριτο, να χορεύει, να πετά!

Ποτέ δεν χόρεψα σαν τη μάννα μου. Την θαύμαζα τόσο, όταν χόρευε, που είχα κόμπλεξ πως εγώ δεν μπορώ έτσι. Θυμάμαι τον θείο μου τον Κώστα τον αδελφό της να πετά στην κυριολεξία όταν χόρευε. Χόρευε, μετά από τραγούδι και ποτό πατώντας πάνω σε ποτήρι με κρασί και δεν έσπαγε το ποτήρι. Γινόταν «αέρας» όταν χόρευε.

Τα ριζίτικα που μ’ αυτά ξεκίναγε το γλέντι χωριζόταν σε πολεμικά, ιστορικά, κοινωνικά (έρωτας, γάμος, βάφτιση, θρήνος, αρπαγή γυναίκας, βεντέτα) ποιμενικά και διάφορα άλλα.

Ξεκινάμε μ’ ένα γνωστό, πολύ γνωστό πολεμικό ριζίτικο αναφερόμενο στην τουρκοκρατία. Θα σας επεξηγούμε και τους συμβολισμούς των πολεμικών τραγουδιών. Τα καταλάβαιναν οι Κρητικοί μόνο και όχι οι Τούρκοι

Το κεφάλι

Πέρα στσοι Σφακιανές κορφές, σε μια ψηλή Μαδάρα
αητός κρατεί στα νύχια -ν- του ανθρωπινό κεφάλι.
Πάνω σε βράχο το τσιμπά, ρωτά το και του λέει:
«Κεφάλι κι’ είνατα να ‘καμες κι ήρθες σ’ αυτό το χάλι;»
«Εγώ ‘ρθα απ’ την Ανατολή, ραγιάδες για να σφάζω
και να χαλάσω εκκλησιές…»

Το ριζίτικο αυτό ανάγεται στα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας στην Κρήτη. Με τη φοβερή συμβολική εικόνα του αετού, που στις απάτητες κορφές των κρητικών βουνών κρατεί στα νύχια του κεφάλι εχθρικό, ο Κρητικός λαός εκφράζει έτσι, διά του ριζίτικου αυτού, τον πόθο της εκδικήσεως και της λευτεριάς

Συνεχίζεται…

A.K.