Όσοι δεν γνώριζαν εξεπλάγησαν βλέποντας τις φωτεινές συστοιχίες να κινούνται ανοδικά στον ουρανό της Κρήτης το βράδυ της 27ης Απριλίου. Πολλοί έκαναν λόγο για “περίεργα φωτάκια” που διακρίνονταν ξεκάθαρα ακόμη με γυμνό μάτι να κινούνται σε σταθερή και συντονισμένη τροχιά.
Ο λόγος φυσικά για τη διέλευση πάνω από την Κρήτη των επικοινωνιακών μικροδορυφόρων Starlink που εκτοξεύτηκαν από την εταιρία Space-X του Έλον Μασκ και διερχόμενοι πάνω από την Ελλάδα έγιναν αντιληπτοί σε πολλές περιοχές της χώρας.
Λίγο πριν από τις 10 το βράδυ της 27ης Απριλίου στη Σητεία, πολλοί κάτοικοί της, σύμφωνα με τον φωτογράφο Μάνο Ευχετζή είδαν δύο διαδοχικά «αστραφτερά σμήνη» δορυφόρων να διασχίζουν το νυχτερινό ουρανό.
Ο ίδιος ευρισκόμενος σε σημείο κατάλληλο και ταυτόχρονα με τη δύση της Αφροδίτης, της Σελήνης και του αστερισμού του Ωρίωνα, κατέγραψε με την μέθοδο του timelapse την εκτόξευση αυτή που έγινε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα των ΗΠΑ και ήταν εμφανής στην Ανατολική πλευρά της Κρήτης.
Να σημειώσουμε ότι το φαινόμενο παρατηρήθηκε και σε μία σειρά άλλες πόλεις από την Αθήνα, την Τρίπολη, την Καλαμάτα, ως την Κέρκυρα, και τη Θράκη.
Ένας νέος αστερισμός στον ουρανό για το ευρυζωνικό διαδίκτυο
Οι 60 δορυφόροι Starlink της εταιρείας «SpaceX» εκτοξεύτηκαν από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα με έναν πύραυλο Falcon 9 που αναπτύχθηκε σε τροχιά περίπου 180 μίλια (290 χιλιόμετρα) πάνω από τη γη. Οι νέοι αυτοί δορυφόροι σκοπό έχουν την παροχή ευρυζωνικού διαδικτύου σε όλο τον κόσμο.
Ο Falcon 9 είναι ένας επαναχρησιμοποιούμενος πύραυλος που μειώνει σημαντικά το κόστος, ενώ η εταιρεία «SpaceX» του Έλον Μασκ σχεδιάζει να θέσει μέσα στο 2020 σε τροχιά πάνω από 12.000 δορυφόρους για το Starlink.
Μόλις οι δορυφόροι φτάσουν το λειτουργικό τους υψόμετρο των 550 χλμ και ξεκινήσουν την υπηρεσία επί του σταθμού, ο προσανατολισμός τους αλλάζει και οι δορυφόροι γίνονται σημαντικά λιγότερο ορατοί από το έδαφος, σημειώνουν στην περιγραφή της αποστολής οι εκπρόσωποι της «SpaceX».
Όταν μάλιστα οι τεχνητοί δορυφόροι οριστικοποιήσουν τις θέσεις τους, τότε θα σχηματίσουν ένα νέο «αστερισμό», είτε κάποιοι θα «καρφωθούν» μέσα σε ένα αστερισμό και θα αλλοιώσουν την εικόνα του αστερισμού όπως τη βλέπουμε από τη γη και όπως την ξέραμε.
Ίσως σε κάποια χρόνια, η απάντηση, στο ερώτημα «τι ζώδιο είσαι» να είναι «γεννήθηκα στον αστερισμό του Starlink».
Οι δορυφόροι Starlink αποτελούν έναν «αστερισμό» τεχνητών δορυφόρων χαμηλής τροχιάς, δηλαδή μία μεγάλη ομάδα δορυφόρων που συνεργατικά επιτελούν κάποιο έργο ως σύστημα (όπως π.χ. το GPS). Ο σκοπός του συγκεκριμένου αστερισμού είναι η παροχή δορυφορικού internet σε όλη την επιφάνεια της Γης.
Το θέμα ανέδειξε η ιστοσελίδα astrovox.gr, με αφορμή μηνύματα για ένα ασυνήθιστο θέαμα που παρατηρήθηκε στον ουρανό από πολλούς πολίτες.
Όπως αναφέρει, αν έχετε δει μια σειρά από φώτα να διασχίζουν γρήγορα τον ουρανό, είδατε τους δορυφόρους Starlink από την SpaceX του Elon Musk που έχουν προβληματίσει τους αστρονόμους καθώς απειλούν τον νυχτερινό ουρανό όπως τον ξέραμε.
Πώς επηρεάζουν τον ουρανό οι τεχνητοί δορυφόροι
Το astrovox.gr εξηγεί, μέσα από 10 ερωτήσεις, την τεχνητή αλλοίωση του νυχτερινού ουρανού, με τους σχηματισμούς «αστερισμών δορυφόρων».
1. Τι είναι οι δορυφόροι Starlink;
Οι δορυφόροι Starlink αποτελούν έναν «αστερισμό» τεχνητών δορυφόρων χαμηλής τροχιάς, δηλαδή μία μεγάλη ομάδα δορυφόρων που συνεργατικά επιτελούν κάποιο έργο ως σύστημα (όπως π.χ. το GPS). Ο σκοπός του συγκεκριμένου αστερισμού είναι η παροχή δορυφορικού internet σε όλη την επιφάνεια της Γης. Κατασκευάζονται από την εταιρεία SpaceX, πρωτοπόρο στις ιδιωτικές διαστημικές αποστολές η οποία ιδρύθηκε και διοικείται από τον γνωστό επιχειρηματία Elon Musk. Το συνολικό κόστος του αστερισμού θα ανέλθει στα 10 δισ. δολάρια.
2. Πώς φαίνονται τώρα στον ουρανό;
Στην παρούσα φάση, βρισκόμαστε στο στάδιο εκτόξευσης και ανόδου προς την τελική τους τροχιά, στα 550km. Αυτό συνεπάγεται ότι είναι ιδιαίτερα φωτεινοί και πυκνοί καθώς βρίσκονται χαμηλότερα και δεν έχουν ακόμα τον οριστικό τους προσανατολισμό ο οποίος επηρεάζει την ανάκλαση του φωτός. Καθώς οι δορυφόροι εκτοξεύονται σε ομάδες των 60, μέχρι να λάβουν τις οριστικές τους θέσεις μοιάζουν σαν ένα «τρένο» από φώτα με αρκετούς δορυφόρους να είναι ορατοί στη σειρά. Το συγκεκριμένο ασυνήθιστο θέαμα έχει παρατηρηθεί τυχαία από εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο.
3. Πόσοι θα υπάρξουν συνολικά;
Ο αστερισμός των Starlink αναμένεται να περιλαμβάνει πάνω από 1500 ενεργούς δορυφόρους ωστόσο καθώς θα αποσύρονται και θα αντικαθίστανται οι ανενεργοί δορυφόροι, ο συνολικός αριθμός ενεργών και ανενεργών θα είναι μεγαλύτερος. Επιπλέον, η ιδέα της μαζικής κατασκευής δορυφόρων βρίσκει μιμητές, όπως η Amazon, και αναμένεται να σχηματιστούν αντίστοιχοι αστερισμοί και από άλλες εταιρείες. Δε θα ήταν υπερβολή μία υπόθεση εργασίας ότι μπορεί να υπάρξουν δεκάδες χιλιάδες τέτοιων δορυφόρων στο προσεχές μέλλον.
4. Πώς θα φαίνονται όταν φτάσουν στην τελική τους τροχιά;
Για να είναι ορατός ένας δορυφόρος πρέπει να φωτίζεται από το φως του ήλιου και ο παρατηρητής να είναι στο σκοτάδι. Αυτό συμβαίνει εντονότερα για κάποιο διάστημα μετά τη δύση του ήλιου και πριν την ανατολή όταν ο ήλιος δεν έχει κατέβει πολύ χαμηλά κάτω από τον ορίζοντα. Υπάρχει αρκετή αβεβαιότητα για την ακριβή φωτεινότητα των δορυφόρων στην τελική τους τροχιά. Γνωστοί παράμετροι είναι πως το πρόβλημα θα είναι εντονότερο κοντά στον ορίζοντα καθώς εκεί θα φαίνεται η πλειοψηφία των δορυφόρων. Πάνω από τις 30 μοίρες αναμένεται να φαίνονται μερικές δεκάδες δορυφόροι, με τον αριθμό τους να μειώνεται προς το μέσο της νύχτας. Σε κάθε περίπτωση, η φωτεινότητά τους θα είναι μικρότερη από αυτή που παρατηρείται κοντά στην εκτόξευση ενώ η μεταξύ τους απόσταση θα αυξηθεί σημαντικά ωστόσο σίγουρα αρκετοί θα είναι ορατοί δια γυμνού οφθαλμού από σκοτεινό ουρανό.
5. Πότε μπορώ να τους δω;
Όπως όλοι οι δορυφόροι, είναι πιο φωτεινοί για κάποιο διάστημα μετά τη δύση του ήλιου ή πριν την ανατολή. Για δείτε ακριβώς πότε περνάνε χρησιμοποιείστε ένα site προβλέψεων όπως το heavens-above.com ή μια εφαρμογή για κινητά όπως το Starlink Tracker. Οι δορυφόροι είναι χωρισμένοι σε ομάδες (Starlink 2, 3, 4, 5 κτλ.) ανάλογα με την ημερομηνία εκτόξευσης της ομάδας. Σε κάθε ομάδα εκτοξεύθηκαν 60 δορυφόροι. Τελευταία ήταν η εκτόξευση της ομάδας Starlink 6 στις 22 Απριλίου.
6. Πώς επηρεάζουν την αστρονομία;
Η αστρονομία αναμένεται να επηρεαστεί τόσο σε επίπεδο παρατήρησης δια γυμνού οφθαλμού αλλά εντονότερα σε παρατήρηση με καταγραφικά μέσα (είτε για ερασιτεχνικούς είτε για επιστημονικούς σκοπούς). Η παρουσία αρκετών δορυφόρων ορατών διά γυμνού οφθαλμού ταυτόχρονα μπορεί να αλλάξει τη γνώριμη μορφή των φυσικών αστερισμών που σχηματίζουν τα άστρα, ιδίως από σκοτεινούς ουρανούς όπου θα φαίνονται πολλοί δορυφόροι. Η ανεπηρέαστη εικόνα του νυχτερινού ουρανό έχει χαρακτηριστεί ως πανανθρώπινη κληρονομιά από την UNESCO. Όσον αφορά την καταγραφή, η ήδη ενοχλητική παρουσία τεχνητών δορυφόρων θα μεγεθυνθεί λόγω της μεγαλύτερης τάξης μεγέθους του αριθμού των δορυφόρων αυτών και αναμένεται να καταγράφονται σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό παρατηρήσεων σε σχέση με την σποραδική έως τώρα καταγραφή τεχνητών δορυφόρων. Επιπλέον, η μεγαλύτερη φωτεινότητά τους αναμένεται να προκαλεί κορεσμό σε κάποιους ευαίσθητους φωτο-ανιχνευτές αστεροσκοπείων ενώ καθώς το διάστημα ζωής τους δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο, οι εκτοξεύσεις νέων δορυφόρων θα είναι σχετικά συχνές οπότε πιθανώς ανά πάσα στιγμή να υπάρχουν αρκετοί δορυφόροι στη φάση της ανόδου. Τέλος, πέρα από την οπτική αστρονομία, επίδραση αναμένεται να έχουν και στη ραδιοαστρονομία.
7. Οι φίλοι της αστρονομίας παρατηρούσαν με ευχαρίστηση τον ISS και άλλους δορυφόρους τόσα χρόνια. Τώρα τι άλλαξε;
Αυτό που αλλάζει είναι τόσο θέμα αριθμού των δορυφόρων αλλά και της φωτεινότητάς τους. Ο ISS μπορεί γίνεται πολύ πιο φωτεινός αλλά είναι μόνο ένας. Επιπλέον, αποτελεί μοναδικό σύμβολο της διαστημικής εξερεύνησης και της παγκόσμιας συνεργασίας. Οι λοιποί ορατοί δορυφόροι δεν προκαλούσαν συστηματική όχληση σε παρατήρηση διά γυμνού οφθαλμού λόγω αριθμού και φωτεινότητας. Ο φόβος τώρα, παρόλο που υπάρχουν πολλές παράμετροι που δεν είναι ακόμα οριστικές, είναι για την ταυτόχρονη ύπαρξη πολλών δορυφόρων ορατών διά γυμνού οφθαλμού.
8. Τι έχουν κάνει σχετικά οι αστρονόμοι;
Μεγάλοι αστρονομικοί οργανισμοί όπως η International Astronomical Union, η American Astronomical Society και η International Dark-Sky Association έχουν εκφράσει την ανησυχία τους και έχουν ασκήσει πίεση προς την SpaceX ώστε να λάβει μέτρα για να μην επηρεαστεί η αστρονομική παρατήρηση και η εικόνα του νυχτερινού ουρανού. Επιπλέον, ανησυχίες έχουν εκφράσει και διαστημικοί οργανισμοί για το φόβο αύξησης των διαστημικών σκουπιδιών.
9. Έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία του ουρανού από την εταιρεία;
Η αλήθεια είναι πως η SpaceX έχει ως ένα βαθμό ανταποκριθεί στις πιέσεις των αστρονόμων. Ένας δορυφόρος από αυτούς που έχουν εκτοξευθεί, με το προσωνύμιο «DarkSat», φέρει ειδικές πειραματικές επιστρώσεις που μειώνουν τη φωτεινότητά του. Αστρονόμοι στη Χιλή παρατήρησαν τον «DarkSat» με το τηλεσκόπιο Chakana των 0,6 μέτρων και μέτρησαν μείωση της φωτεινότητας κατά περίπου 0,77 mag. Η εταιρεία έχει δηλώσει πως θα συνεχίσει τα σχετικά πειράματα και την προσπάθεια μείωσης της φωτεινότητάς τους ωστόσο δεν δεσμεύεται από καμία νομοθεσία καθώς το καθεστώς στο διάστημα παραμείνει εν πολλοίς αρρύθμιστο.
10. Τι μπορώ να κάνω εγώ;
Οι δηλώσεις της εταιρείας δεν εξασφαλίζουν τίποτα αν δεν υπάρξει συστηματική πίεση από τους αστρονόμους και τους πολίτες για τη μείωση της φωτεινότητάς τους. Ο κάθε πολίτης μπορεί να βοηθάει στην άσκηση πίεσης μέσω των κοινωνικών δικτύων, την ενημέρωση των υπόλοιπων πολιτών για την επίδραση στην αστρονομία και τέλος μπορεί να στηρίζει οργανισμούς που έχουν ήδη ξεκινήσει την προσπάθεια όπως η International Dark-Sky Association.