To άγνωστο πείραμα αυτοματοποίησης ανθρώπινων συμπεριφορών του Pokemon Go ή πώς η κοινωνία της διαρκούς επιτήρησης υπήρχε και πριν τον κορωνοϊό

Όταν το Pokemon Go κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 2016 οι πιο πολλοί το αντιμετώπισαν σα ένα ακίνδυνο παιχνίδι στην κόσμο της επαυξημένης πραγματικότητας.

Στο παιχνίδι, ψηφιακές φιγούρες – χαρακτήρες του καρτούν Πόκεμον – τοποθετούνται σε διάφορα σημεία μίας περιοχής και ο παίκτης πρέπει να πάει στο σημείο όπου βρίσκονται και να τα “πιάσει” ώστε να συγκεντρώσει πόντους.

Το παιχνίδι σύντομα έγινε μία τεράστια επιτυχία δημιουργώντας χιλιάδες άρθρα και ρεπορτάζ για τα πολλά οφέλη για την υγεία των συμμετεχόντων αλλά και για τη δύναμή του να δημιουργεί κοινότητες ανθρώπων.

Όμως το Pokemon Go, στην πραγματικότητα ήταν πολλά παραπάνω από ένα παιχνίδι. Πρώτα και κύρια ήταν ένα πείραμα που ξεδιπλώθηκε σε παγκόσμια κλίματα.

Στο βιβλίο της καθηγήτριας του πανεπιστήμιου Harvard, Shoshana Zuboff “The Age of Surveillance Capitalism” (Η εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης), η συγγραφέας αναφέρει ότι το συγκεκριμένο παιχνίδι είναι απλά ένα παράδειγμα ενός νέου τύπου καπιταλισμού στον οποίο εταιρείες πουλούν και αγοράζουν προβλέψεις σχετικά με τις ατομικές συμπεριφορές μας. Προβλέψεις για το πού θα πάμε, τι θα δούμε, τι θα κάνουμε. Όσο πιο σωστές οι προβλέψεις, τόσο πιο μεγάλα τα κέρδη. Και πώς μπορούν να είναι απόλυτα σωστές οι προβλέψεις; Μα δημιουργώντας την κίνηση για την επαλήθευσή τους.

Σε σχετικό ντοκιμαντέρ η συγγραφέας δίνει στοιχεία για το τι ακριβώς ήταν το παιχνίδι Pokemon Go.

O John Hanke είναι ο ιδρυτής της εταιρείας Niantic Labs που απορροφήθηκε από την Google. Είναι η εταιρεία που δημιούργησε το Pokemon Go.

Πριν τη δημιουργία της εταιρεία, ο Hanke ήταν ο διευθύνων σύμβουλος μίας εταιρείας χαρτογράφησης, της Keyhole Inc. που χρηματοδοτούνταν από τη CIA. Η Κeyhole αγοράστηκε από την Google το 2004 για να γίνει το πολύ γνωστό σε όλους μας Google Earth.

H CIA χρηματοδοτούσε λοιπόν την Keyhole και ο διευθύνων σύμβουλος της Keyhole έστησε την εταιρεία Niantic Labs που δημιούργησε το Pokemon Go με τη χρηματοδότηση της Google.

Eίναι λοιπόν σημαντικό να καταλάβουμε ότι το Pokemon Go δεν ήταν απλά ένα χαρούμενο παιχνιδάκι που εμφανίστηκε στον κόσμο από μία εταιρεία παιχνιδιών.

Όταν αποφάσισαν να παρουσιάσουν το Pokemon Go δεν ήθελαν να παρουσιαστεί ως ένα παιχνίδι της Google. Το φέρανε στην αγορά ως Niantic Labs, μία cool startup εταιρεία που ουδείς γνώριζε που δημιούργησε ένα cool παιχνίδι.

Οπότε τώρα έχουμε αυτο το παιχνίδι επαυξημένης πραγματικότητας που ανήκει στην google και τελικά αποδεικνύεται ότι το πραγματικό παιχνίδι που βρίσκεται πάνω από το μικρό παιχνίδι που τα παιδιά παίζουν είναι πάρα πολύ διαφορετικό.

Στον καπιταλισμό της επιτήρησης, αυτόν που λειτουργεί καθημερινά στο διαδίκτυο, οι εταιρείες προχωρούν σε προβλέψεις σχετικά με συμπεριφορές και προσπαθούν να κατευθύνουν την κίνηση των χρηστών προς τον διαφημιζόμενο δημιουργώντας clicks στην ιστοσελίδα του μέχρι να πατήσει το κουμπί της αγοράς.

Στον πραγματικό κόσμο όμως οι πελάτες πλήρωναν την εταιρεία Niantic Labs όχι για clicks αλλά για το αντίστοιχο που υπάρχει στον πραγματικό κόσμο. Δηλαδή για την κατεύθυνση της κίνησης των αληθινών σωμάτων των χρηστών του παιχνιδιού, με τα αληθινά πόδια τους τους στις αληθινές επιχειρήσεις τους μέχρι να αγοράσουν τα προϊόντα τους.

Η εταιρεία μέσω του παιχνιδιού δελέαζε τους παίκτες και τους κατεύθυνε σα κοπάδια ζώων, επιβραβεύοντάς τους ή τιμωρώντας τους, προς τα McDonald’s ή τα Starbucks, εκεί όπου θα έβρισκαν το αγαπημένο τους Pokemon. Φτάνουν εκεί χαρούμενοι και έτοιμοι να αγοράσουν προϊόντα.

Οι χρήστες του παιχνιδιού ξαφνικά μετατρεπόταν σε χρήστες άλλων προϊόντων που έσπευδαν να αγοράζουν. Στην ουσία όμως δίχως να το γνωρίζουν γινόταν το προϊόν.

Οπότε, υπάρχει το παιχνίδι που παίζουν οι χρήστες του Pokemon Go και υπάρχει ένα άλλο σκιώδες παιχνίδι – το πραγματικό παιχνίδι – που είναι αυτό των προβλέψεων, της δημιουργίας κοπαδιών ανθρώπων και της κατεύθυνσης της κίνησης αυτών των κοπαδιών προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις.

Η πρόβλεψη αυτής της μελλοντικής κίνησης των ανθρώπων αποκτά τεράστια αξία όταν μπορείς να εγγυηθείς ότι πράγματι οι άνθρωποι θα βρίσκονται εκεί όπου έχεις προβλέψει.

Έτσι η Google έβγαζε λεφτά από το Pokemon Go.

To Pokemon Go ήταν ένα πείραμα σε παγκόσμια κλίμακα για το πώς λειτουργούν οι οικονομίες της δράσης, πώς μπορούν μέσω τηλεκατεύθυνσης να αυτοματοποιηθούν συμπεριφορές που παράγουν εξασφαλισμένα αποτελέσματα που εκπληρώνουν τις ανάγκες των εταιρειών  δίχως τη γνώση του χρήστη ότι αυτό συμβαίνει, ενώ ο χρήστης περνάει θαυμάσια.

Όλο αυτό το σκιώδες παιχνίδι δε φανερώνεται ποτέ γιατί ποτέ ο χρήστης δε ρωτά τις ερωτήσεις γιατί είναι απασχολημένος με το να περνά καλά.

Ο καπιταλισμός της επιτήρησης δραστηριοποιείται μέσα από, δίχως προηγούμενο, ασυμμετρίες  στη γνώση και τη δύναμη που παράγει γνώση. Οι καπιταλιστές της επιτήρησης γνωρίζουν τα πάντα για εμάς, ενώ οι δραστηριότητες τους είναι σχεδιασμένες για να είναι άγνωστες σε εμάς. Συσσωρεύουν τεράστιες εκτάσεις νέας γνώσης από εμάς, αλλά όχι για εμάς. Προβλέπουν τις μελλοντικές μας πράξεις για το κέρδος άλλων, όχι το δικό μας. όσο ο καπιταλισμός της επιτήρησης και οι προθεσμιακές συμπεριφορικές αγορές του επιτρέπεται να ακμάζουν, η ιδιοκτησία των νέων μέσων συμπεριφορικής τροποποίησης επισκιάζει την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής ως τη πηγή του καπιταλιστικού πλούτου και εξουσίας στον 21^ο αιώνα.