Της Ελένης Μπέλλου
Η Βενεζουέλα βρίσκεται αναμφισβήτητα στη δίνη μιας από τις χειρότερες πολιτικές κρίσεις της ιστορίας της και οι πολίτες της, λίγες μέρες μετά από μία ακόμη απόπειρα πραξικοπήματος που κατέληξε σε φιάσκο, παρακολουθούν τις εξελίξεις με τρία συναισθήματα να κυριαρχούν: την απογοήτευση για τον Νικολάς Μαδούρο, την αδιαφορία για τον Χουάν Γκουαϊδό και τη νοσταλγία για τον Ούγκο Τσάβες.
Και πως να μην είναι απογοητευμένοι από τον Μαδούρο όταν έχουν δει την οικονομία της χώρας να κατακρημνίζεται και ζουν υπό καθεστώς απόλυτης φτώχειας. Και πώς να μην αδιαφορούν για τον αυτόκλητο “πρόεδρο” της χώρας όταν μέχρι πριν κάποιους μήνες δεν ήξεραν ούτε το όνομά του. Και πως να μην νοσταλγούν τον Τσάβες, ο οποίος ως πρόεδρος της Βενεζουέλας από το 1999 έως το 2013, πέτυχε αναμφισβήτητες επιτυχίες, αναπτύσσοντας την οικονομία και βελτιώνοντας το επίπεδο διαβίωσης. Δεν ήταν άλλωστε τυχαίο ότι τον ψήφιζαν ξανά και ξανά στις εκλογές που είχαν γίνει μια συχνή, ανοιχτή και συμμετοχική διαδικασία στη χώρα, σε τέτοιο βαθμό, που ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Έχουν πάντοτε εκλογές στη Βενεζουέλα και όταν δεν έχουν, ο Τσάβες ανακαλύπτει έναν λόγο για να κάνει».
Ο δημοσιογράφος Πανος Χαρίτος, που βρέθηκε πρόσφατα στη Βενεζουέλα για να καταγράψει με τον φακό της εκπομπής «ROADS», τι πραγματικά συμβαίνει, μίλησε στο Tvxs για τα όσα είδε στη χώρα της… δίαιτας, όπως δηκτικά την αποκαλούν οι κάτοικοί της.
Ένα πραξικόπημα – πυροτέχνημα
Σχολιάζοντας την απόπειρα πραξικοπήματος από τον Χουάν Γκουαιδό, μιλάει για ένα πραξικόπημα που δεν έδωσε την εντύπωση ότι είχε την ευρύτερη στήριξη. «Μιλάμε για μια χώρα των 32 εκατ. πολιτών, όπου μόνο ο στρατός αριθμεί κάποια εκατομμύρια. Όταν βλέπουμε μερικές εκατοντάδες στρατιώτες σε μια αεροπορική βάση, να κάνουν πίσω μόλις πέσουν τα πρώτα δακρυγόνα, μπορούμε να κάνουμε λόγο για ένα πυροτέχνημα με στόχο να προβληθεί από τα διεθνή ΜΜΕ». «Η εικόνα του Γκουαΐδό να απευθύνεται σε δυο – τρεις χιλιάδες συγκεντρωμένους, νομίζω ότι προμηνύει και το τι θα ακολουθήσει από εδώ και πέρα και πόσο δύσκολο είναι να πείσει ο Γκουαΐδό τις μάζες να κατέβουν στον δρόμο», συμπληρώνει.
Τρείς πρόεδροι και τρεις απόψεις
Τι συμβαίνει όμως πραγματικά στη Βενεζουέλα; Τι πιστεύουν οι πολίτες της χώρας για τον Μαδούρο και τι περιμένουν από τον Γκουαϊδό;
«Σε ότι αφορά τον Μαδούρο αυτό που κυριαρχεί είναι μια γενικότερη απογοήτευση. Ακόμη και στις τάξεις των Τσαβίστας, οι συζητήσεις γύρω από τον Μαδούρο αφορούν το κατά πόσο ήταν ένας άξιος διάδοχος και συνεχιστής της πολιτικής του Τσάβες. Αυτό που είπαν αναλυτές με τους οποίους μίλησα στη Βενεζουέλα είναι ότι σε μία πιθανότητα εκλογών αύριο στη χώρα, ο σημερινός εκλεγμένος πρόεδρος, μετά βίας θα άγγιζε ένα ποσοστό της τάξης του 20%», λέει στο tvxs.gr ο Πάνος Χαρίτος.
«Σε ότι αφορά τον Γκουαΐδό, είναι σίγουρα μία προσωπικότητα που είναι άγνωστη. Όχι μόνο σε εμένα που πήγα εκεί και έψαχνα να βρω πληροφορίες για το ρεπορτάζ μου, αλλά και για τον ίδιο τον κόσμο της Βενεζουέλας. Μιλώντας με ανθρώπους, διαπίστωσα πως ακόμα κι αυτοί που τοποθετούνταν θετικά για τον Γκουαΐδό, δεν είχαν να σου πουν πολλά για το ποιος είναι, από που προέρχεται, πιο είναι το πολιτικό του παρελθόν. Ο κόσμος δεν τον ξέρει και δεν ενδιαφέρεται να τον μάθει κιόλας. Απλώς τον βλέπουν σαν μία σημαία. Έναν μπροστάρη της αντιπολίτευσης, ο οποίος εκφράζει το αίτημα να πέσει ο Μαδούρο. Για το αν είναι μία προσωπικότητα ικανή για να διαδεχτεί τον Μαδούρο και να πάει σε μία διαφορετική τροχιά τα πράγματα στη Βενεζουέλα, προσωπικά διατηρώ πολλές επιφυλάξεις κι αυτή είναι και η εικόνα που σχημάτισα μιλώντας και με τον κόσμο», σημειώνει. Ο Πάνος Χαρίτος τονίζει επίσης πως είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι μεγάλες διαδηλώσεις του 2014, του 2015 και του 2017 που έλαβαν χώρα στη Βενεζουέλα είχαν πολύ μεγαλύτερη συμμετοχή από αυτές στις οποίες καλεί ο Χουαν Γκουαϊδό, από τότε που αυτοανακηρύχθηκε «πρόεδρος» της χώρας. Με μαθηματικούς όρους μάλιστα, η αναλογία των τότε με τις σημερινές διαδηλώσεις είανι στο τρία προς ένα.
«Αυτό που εξακολουθεί να γοητεύει τον λαό της Βενεζουέλας και που του προκαλεί νοσταλγία είναι ο τσαβισμός», σημειώνει ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ. «Και είναι εντυπωσιακό, γιατί παρά τα όσα πέτυχε ο Τσάβες, η οικονομική πολιτική που ακολούθησε ενδεχομένως να είναι και το πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η χώρα, καθώς ήταν μια πολιτική ad hoc, η οποία δεν είχε μακροπρόθεσμο προγραμματισμό», λέει. Όπως εξηγεί ο Πάνος Χαρίτος, «η τιμή του πετρελαίου επί Τσάβες ήταν στα 100 δολάρια το βαρέλι και η Βενεζουέλα ζούσε από αυτό. Υπήρχε επίσης μία ευημερία για τον κόσμο, καθώς η κυβέρνηση επένδυε σε κοινωνικά προγράμματα, όπως η χορήγηση στέγασης με ένα μικρό αντίτιμο για τους φτωχούς πολίτες του Καράκας και των άλλων μεγάλων πόλεων. Αυτό κάποια στιγμή ανατράπηκε από το διεθνές οικονομικό περιβάλλον όμως. Το πετρέλαιο σήμερα δεν έχει ούτε στο ελάχιστο την τιμη που είχε τότε. Η Βενεζουέλα παρήγαγε 2,5- 3 εκατ. βαρέλια την ημέρα και αυτή τη στιγμή μετά βιας μπορεί και πουλάει στο εξωτερικό 480 χιλιάδες βαρέλια».
Η χώρα της… δίαιτας
Πράγματι, από το 2014, η Βενεζουέλα βιώνει τη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία της, η οποία προκάλεσε μεγάλη δυστυχία και αύξησε την πόλωση που υπήρχε ήδη στην πολιτική σκηνή της χώρας για δύο δεκαετίες, απειλώντας τη λειτουργία των θεσμών που ιδρύθηκαν το 1999. Η κρίση είναι αξιοσημείωτη τόσο ως προς τη διάρκεια όσο και ως προς τη σοβαρότητά της. Μετά την πετρελαϊκή κρίση του 2014, η κυβέρνηση Μαδούρο αποφάσισε να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, τυπώνοντας χρήμα και μειώνοντας τις εισαγωγές. Αυτές οι αποφάσεις οδήγησαν σε ελλείψεις και πληθωρισμό εκτός ελέγχου. Με τιμές να αυξάνονται και να επιβαρύνουν τους μισθούς και τους κρατικούς προϋπολογισμούς, η κυβέρνηση προσπάθησε να διατηρήσει την αγοραστική δύναμη των πολιτών της, θέτοντας όλο και περισσότερα χρήμα σε κυκλοφορία. Μεταξύ 2014 και 2017, η ποσότητα χρήματος αυξήθηκε κατά 8.500%. Η οικονομία μετατράπηκε σε υπερπληθωριστική και δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή πήγε από 300% το 2016 σε 2.000% το 2017.
Κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ του στη Βενεζουέλα, ο Πάνος Χαρίτος επισκέφθηκε την αγορά για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι αν οι εικόνες με τα άδεια ράφια που φτάνουν στους δέκτες μας είναι πραγματικότητα. «Ναι, υπάρχουν σουπερμάρκετ που τα ράφια τους είναι άδεια κι αυτό έχει να κάνει με την οικονομική κατάσταση των ιδιοκτητών τους, που δεν έχουν το κεφάλαιο για να γεμίσουν τα ράφια με τις τιμές που κυριαρχούν σήμερα. Υπάρχουν όμως πάρα πολλά μαγαζιά που είναι γεμάτα τα ράφια», λέει στο tvxs.gr. «Ακόμα και για εμένα, όμως, που ήρθα από μία ευρωπαϊκή χώρα, οι τιμές στο σουπερμάρκετ ήταν εντυπωσιακές. Ο μηνιαίος μισθός στη Βενεζουέλα είναι 6-12 ευρώ και με αυτά τα χρήματα παίρνεις 2-3 πράγματα – ένα πακέτο μακαρόνια, ένα κουτί ασπιρίνες η μια αντιβίωση», συμπληρώνει. «Ο τίτλος που έδωσα εγώ στο ρεπορτάζ που έκανα στη Βενεζουέλα για την ΕΡΤ ήταν “Η χώρα της δίαιτας”. Δεν είναι τυχαίο. Οι ντόπιοι την αποκαλούν έτσι. Έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες εν κρίση κι αν εξαιρέσω την Κεντρική Αφρική, η Βενεζουέλα είναι μία από αυτές, όπου μπορείς να μετρήσεις τον αριθμό των ανθρώπινων οστών κάτω από το δέρμα των ανθρώπων της. Το λένε χαριτολογώντας ότι ζουν στη χώρα της δίαιτας, αλλά δυστυχώς είναι μια πραγματικότητα αυτό», τονίζει ο δημοσιογράφος. Λέει επίσης πως σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα η κυβέρνηση μοιράζει δύο φορές τον μήνα μία κούτα με τα βασικά τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης στις φτωχές οικογένειες, τα οποία όμως φτάνουν μόλις για ένα τριήμερο.
Όσο για τις διακοπές ρεύματος; Κάνει λόγο ανοιχτά για σαμποτάζ. «Δεν είναι τυχαίο που η Βενεζουέλα βυθίζεται στο σκοτάδι, έχοντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε ότι αφορά γεννήτριες παραγωγής ρεύματος στα εργοστάσια που έχει η αντίστοιχη ΔΕΗ στη χώρα. Καναδική τεχνολογία, τελευταίας γενιάς και ξαφνικά όλα αυτά χαλάνε μέσα σε ένα 24ωρο. Το πράγμα μιλάει από μόνο του για το τι συμβαίνει», υπογραμμίζει.
Θα επέμβουν οι ΗΠΑ;
Αυτή δεν είναι όμως η μοναδική παρέμβαση. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Χουάν Γκουαϊδό είναι προϊόν ενός δεκαετούς έργου που εποπτεύεται από τα κέντρα εξουσίας της Ουάσιγκτον. Παρόλο που ο Γκουαϊδό φαίνεται να ξεφύτρωσε από το πουθενά, στην πραγματικότητα είναι ένα προϊόν σκληρής προετοιμασίας από τα εργοστάσια αλλαγής καθεστώτων της αμερικανικής κυβέρνησης, σημειώνει η ομάδα ερευνητικής δημοσιογραφίας GrayZone Project. Παράλληλα με ένα μαθητικό και φοιτητικό κίνημα της ακροδεξιάς, ο Γκουαϊδό χτίστηκε για να υπονομεύσει την κυβέρνηση της Βενεζουέλας, να αποσταθεροποιήσει τη χώρα και να καταλάβει κάποια στιγμή την εξουσία. Οι ΗΠΑ άλλωστε επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά ότι δεν αποκλείουν μια στρατιωτική παρέμβαση στη χώρα. Θα το κάνουν όμως;
«Ακόμη και προσωπικότητες από την αντιπολίτευση που δεν θέλουν να βλέπουν τον Μαδούρο ούτε ζωγραφιστό, όταν ακούνε το σενάριο της αμερικανικής παρέμβασης, τρομάζουν. Θα είναι καταστροφικό κάτι τέτοιο εφόσον υλοποιηθεί», εκτιμά ο Πάνος Χαρίτος. Όσον αφορά τη ρητορική των ΗΠΑ, πιστεύει ότι οι απειλές τους δεν μπορούν να ξεφύγουν από το επίπεδο της ρητορικής για τον πολύ απλό λόγο ότι επικοινωνιακά θα είναι πολύ δύσκολο για τους Αμερικανούς να το διαχειριστούν στο εσωτερικό της χώρας. «Για να συμβεί κάτι τέτοιο χρειάζεται μια περίοδος μακράς προετοιμασίας. Κανένας Αμερικανός δεν είναι έτοιμος να διαχειριστεί μία επέμβαση που θα έχει τεράστιες απώλειες ξανά. Μην ξεχνάμε ότι το Ιράκ και το Αφγανιστάν δεν είναι πολύ μακριά για τους Αμερικανούς», μας υπενθυμίζει.
Πρόβλεψη για το που θα οδηγηθεί η κατάσταση δεν μπορεί να γίνει. «Αυτό που μπορώ να εικάσω είναι ότι δύσκολα ο στρατός θα σταματήσει να στηρίζει τον Μαδούρο, γιατί έχει οικονομικούς λόγους για τους οποίους το κάνει, καθώς τους έχει δώσει ένα είδος συνδιαχείρισης των πετρελαϊκών πόρων της χώρας», λέει ο Πάνος Χαρίτος. «Το πώς θα λήξει αυτή η ιστορία; Αν εξετάσουμε τις επεμβάσεις που έχουν γίνει ιστορικά στην Λατινική Αμερική, μπορούμε να υποθέσουμε πολλά», καταλήγει.