Η έλλειψη φίλων αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι αναζητούν ψυχολογική υποστήριξη. Αυτό δείχνουν οι έρευνες για την ψυχική υγεία και τη φιλία, υποστηρίζοντας πως οι σταθερές, υγιείς φιλίες είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και τη μακροζωία.
Οι άνθρωποι που έχουν στενούς, έμπιστους φίλους φαίνεται πως είναι πιο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους και είναι λιγότερο πιθανό να έρθουν αντιμέτωποι με κατάθλιψη (Choi, KW, et al., The American Journal of Psychiatry, 2020). Επίσης, είναι λιγότερο πιθανό να πεθάνουν από πολλές σοβαρές νόσους, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών προβλημάτων και μιας σειράς χρόνιων ασθενειών (Holt-Lunstad, J., et al., PLOS Medicine, 2010; Steptoe, A., et al., PNAS, 2013).
«Όταν οι άνθρωποι έχουν χαμηλή κοινωνική σύνδεση -λόγω απομόνωσης, μοναξιάς ή κακής ποιότητας σχέσεων- αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου», υποστηρίζει η Julianne Holt-Lunstad, PhD, καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Brigham Young που μελετά πώς οι σχέσεις επηρεάζουν το σώμα και τον εγκέφαλο.
Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι οι φιλίες μπορούν να ενισχύσουν ή να υποστηρίξουν τις ρομαντικές σχέσεις μας και πως ακόμη και πολύ λίγες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να είναι πολύ ισχυρές.
ΠΩΣ Η ΦΙΛΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το να έχεις υγιείς κοινωνικές σχέσεις είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους προγνωστικούς παράγοντες για μια μακρά, υγιή ζωή.
Μια ανασκόπηση 38 μελετών διαπίστωσε ότι οι φιλίες ενηλίκων, ειδικά οι φιλίες που παρέχουν κοινωνική υποστήριξη και συντροφικότητα, ενισχύουν σημαντικά την ευημερία και μπορούν να προστατεύσουν από θέματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και το άγχος -και αυτά τα οφέλη παραμένουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής (Pezirkianidis, C., et al., Frontiers in Psychology, 2023; Blieszner, R., et al., Innovation in Aging, 2019).
Οι άνθρωποι που δεν έχουν φίλους ή έχουν φιλίες κακής ποιότητας έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα, σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση του Holt-Lunstad σε περισσότερα από 308.000 άτομα -ένας παράγοντας κινδύνου ακόμη μεγαλύτερος από τις επιπτώσεις του καπνίσματος 20 τσιγάρων την ημέρα (PLOS Medicine, 2010).
«Μπροστά στις προκλήσεις της ζωής, το να έχεις έναν στενό φίλο στον οποίο μπορείς να απευθυνθείς, φαίνεται να είναι ένας προστατευτικός παράγοντας έναντι ορισμένων αρνητικών καταστάσεων που θα μπορούσαμε να βιώσουμε διαφορετικά», υποστηρίζει η Catherine Bagwell, PhD, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Davidson College στο Βορρά. Καρολίνα.
Οι φιλίες μάς προστατεύουν εν μέρει αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στο άγχος. Επίσης, η αρτηριακή πίεση είναι χαμηλότερη όταν οι άνθρωποι μιλούν σε έναν υποστηρικτικό φίλο αντί σε έναν φίλο για τον οποίο δεν αισθάνονται άνετα (Holt-Lunstad, J., et al., Annals of Behavioral Medicine, 2007).
Οι συμμετέχοντες που είχαν έναν φίλο στο πλευρό τους, όταν έπρεπε να ολοκληρώσουν μια δύσκολη εργασία, είχαν μικρότερη αντιδραστικότητα καρδιακού ρυθμού σε σχέση με εκείνους που εργάζονταν μόνοι (Kamarck, TW, et al., Psychosomatic Medicine, 1990).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σε μια μελέτη, οι άνθρωποι έκριναν ότι ένας λόφος ήταν λιγότερο απότομος όταν τους συνόδευε ένας φίλος (Schnall, S., et al., Journal of Experimental Social Psychology, 2008).
ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ
Από την άλλη, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το αίσθημα κοινωνικής απομόνωσης -μεταξύ ανθρώπων που δεν έχουν ποιοτικές φιλίες, ρομαντικές ή άλλες σχέσεις- αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικό και πρόωρο θάνατο, σύμφωνα με μια διαχρονική μελέτη σε σχεδόν 480.000 κατοίκους του Η.Β. (Hakulinen, C., et al., Heart, 2018).
Μετα-ανάλυση από τον Holt-Lunstad εκτιμά ότι η μοναξιά αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου έως και 26% (Perspectives on Psychological Science, 2015).
Αυτά τα ευρήματα ώθησαν κορυφαίους οργανισμούς υγείας, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας και της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, Μηχανικής και Ιατρικής (NASEM), να προειδοποιήσουν το κοινό για τους κινδύνους της απομόνωσης, ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους (Cené, CW, et al. , Εφημερίδα της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, 2022 & NASEM, 2020).
Παρά τους κινδύνους, οι Αμερικανοί γίνονται όλο και πιο μόνοι. Το 2021, το 12% των ενηλίκων των ΗΠΑ δήλωσαν ότι δεν είχαν στενούς φίλους, από 3% το 1990 (“The State of American Friendship: Change, Challenges, and Loss”, 2021).
Αυτή η πτώση ξεκίνησε πολύ πριν την πανδημία της COVID-19, με τη συντροφικότητα και την κοινωνική δέσμευση μεταξύ φίλων, οικογένειας και άλλων να μειώνονται σταθερά τις τελευταίες δύο δεκαετίες (Kannan, VD, & Veazie, PJ, SSM – Population Health, 2023).
Η κοινωνική αποσύνδεση, η οποία αυξάνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, φαίνεται να έχει επιδεινωθεί μετά το 2012, όταν τα smartphones και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έκαναν την εμφάνισή τους.
Μια διεθνής μελέτη σε μαθητές γυμνασίου εντόπισε ότι μεταξύ 2012 και 2018, η μοναξιά στο σχολείο αυξήθηκε σε 36 από τις 37 συμμετέχουσες χώρες (Twenge, JM, et al., Journal of Adolescence, 2021).
Η πανδημία πιθανότατα επιδείνωσε μια υπάρχουσα τάση προς την κοινωνική απομόνωση, με τους επιστήμονες να στέκονται στις επιπτώσεις αυτής της αλλαγής. Οι Bagwell και Kochel, PhD, του Πανεπιστημίου του Richmond, διαπίστωσαν ότι οι φοιτητές με λιγότερη κοινωνική υποστήριξη από τους φίλους τους κατά το πρώτο έτος της πανδημίας είχαν επίσης περισσότερα προβλήματα με το άγχος, την κατάθλιψη και την ακαδημαϊκή προσαρμογή (Emerging Adulthood, 2022).
«Για αυτούς τους μαθητές, οι σχέσεις με τους φίλους και τους συνομηλίκους τους ήταν πολύ σημαντικές για την πρόβλεψη της πορείας τους, τόσο ακαδημαϊκά όσο και όσον αφορά τη συναισθηματική προσαρμογή τους», δήλωσε ο Bagwell.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ “ΑΔΥΝΑΜΩΝ” ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΣΜΩΝ
Το να έχουμε έναν στενό φίλο είναι αναμφισβήτητα καλό για εμάς, αλλά οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι οι αλληλεπιδράσεις με γνωστούς -ακόμα και με αγνώστους- μπορούν επίσης να συμβάλλουν θετικά στην ψυχική μας υγεία. Μια περιστασιακή σχέση με τον χειριστή ενός περίπτερου για χοτ-ντογκ στο Τορόντο βοήθησε την Gillian Sandstrom, PhD, να αισθανθεί μια σύνδεση, ενώ ακολουθούσε το μεταπτυχιακό της. Η σχέση αυτή ενέπνευσε την Sandstrom, σήμερα ανώτερο λέκτορα ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex, να ξεκινήσει να μελετά τους «αδύναμους» κοινωνικούς δεσμούς.
Αυτές οι επαφές με γνωστούς -έναν άνθρωπο που συναντάς μια φορά την εβδομάδα, τον υπάλληλο του καταστήματος ζώων συντροφιάς που θυμάται τη γάτα σου- μπορεί να είναι ευεργετικές για την υγεία σου. Η έρευνα της Sandstrom διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έχουν περισσότερες αλληλεπιδράσεις “αδύναμου” κοινωνικού δεσμού είναι πιο ευτυχισμένοι από εκείνους που έχουν λιγότερες και ότι οι άνθρωποι τείνουν να είναι πιο χαρούμενοι τις ημέρες που έχουν περισσότερες επαφές τέτοιου τύπου.
«Αυτές οι ελάχιστες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μας δίνουν κάτι σημαντικό που χάσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας: την καινοτομία», δήλωσε η Σάντστρομ. «Μαθαίνουμε εκπληκτικά πράγματα όταν έχουμε απρογραμμάτιστες συναντήσεις και συζητήσεις».
Οι άνθρωποι συχνά αποφεύγουν τις συνομιλίες με αγνώστους, υποθέτοντας ότι θα είναι δύστροποι ή ρηχοί, ωστόσο η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι ανησυχίες μπορεί να είναι υπερβολικές. Ο ψυχολόγος Nicholas Epley, PhD, του Πανεπιστημίου του Σικάγο, και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι οι συνομιλίες με αγνώστους τείνουν να είναι λιγότερο άβολες, πιο ευχάριστες και πιο συνδετικές από ό,τι περιμένουν οι άνθρωποι. Προς δική τους έκπληξη, οι άνθρωποι τείνουν επίσης να προτιμούν να έχουν βαθιές συζητήσεις με αγνώστους παρά ρηχές (Journal of Personality and Social Psychology, 2022).
ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ “ΧΑΝΟΝΤΑΙ” ΚΑΙ ΟΙ… ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΤΕΣ
Έρευνα του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης από τον Ολλανδό κοινωνιολόγo Gerald Mollenhorst αποκάλυψε πως το στενό φιλικό περιβάλλον κάθε ανθρώπου αλλάζει κάθε 7 χρόνια κατά το ήμισυ (Half Of Your Friends Lost In Seven Years, Social Network Study Finds, 2009).
Ο Μόλενχορστ δημοσίευσε μια μελέτη, μετά από ερωτήσεις που έκανε σε περισσότερους από 1.000 ανθρώπους μεταξύ 18 και 65 ετών, σχετικά με τη φιλία. Σύμφωνα με τα ευρήματα, μόνο το 48% των φίλων ή γνωστών ενός ατόμου, παραμένει ενεργό μέλος του προσωπικού του δικτύου μέσα σε χρονικό διάστημα 7 ετών.
Σύμφωνα με τον Μόλενχορστ, κάθε 7 χρόνια χάνουμε περίπου τους μισούς μας φίλους, τους οποίους όμως φροντίζουμε να αντικαταστήσουμε με άλλους, οι οποίοι θα αναπληρώσουν αυτό το κενό. Αυτός είναι και ο λόγος που ο αριθμός των φίλων μας παραμένει σχετικά σταθερός μέσα στα χρόνια.
Έτσι, μπορεί οι φίλοι μέσα στα χρόνια να χάνονται από τη ζωή μας ή να αντικαθίστανται από άλλους, όμως στο διάστημα που μας τιμούν με τη φιλία τους, ο οργανισμός μας ευεργετείται από τα οφέλη αυτής της σχέσης.
ΙΣΩΣ Η ΦΙΛΙΑ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
Σύμφωνα με νέα μελέτη του 2023, η πραγματική επιστήμη της φιλίας είναι τα Μαθηματικά. Τι σημαίνει, όμως, αυτό;
Όσο κυνικό κι αν ακούγεται, το να θεωρούμε τη φιλία ως μια κατάσταση που σχετίζεται μέσα μας με τη στατιστική, δεν είναι κάτι ξένο. Και σύμφωνα με τους ειδικούς, το κάνουμε αυτό από τότε που ήμασταν παιδιά.
«Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά και οι ενήλικες φτάνουν σε κοινωνικές συνδέσεις όταν οι άνθρωποι έχουν ομοιότητες μεταξύ τους» εξήγησε σε δήλωσή της η Claudia G. Sehl, υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Waterloo στον Καναδά και επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας που δημοσιεύθηκε στο «Journal of Experimental Psychology».
Ακόμα, η ίδια πρόσθεσε: «Η έρευνά μας, όμως, είναι η πρώτη που εξετάζει πώς οι άνθρωποι προβλέπουν τις κοινωνικές συνδέσεις χρησιμοποιώντας μόνο στατιστικές πληροφορίες».
«Η ικανότητα να διακρίνουμε αν οι άλλοι άνθρωποι είναι πιθανό να συνδεθούν είναι ζωτικής σημασίας στην καθημερινή ζωή» δήλωσε ο Ori Friedman, συν-συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Waterloo.
Μάλιστα, ο Friedman εξήγησε: «Όταν ένας ενήλικας εισέρχεται σε έναν νέο χώρο εργασίας ή ένα παιδί μπαίνει σε μια νέα τάξη, αυτές οι κρίσεις τον βοηθούν να εκτιμήσει αν οι άνθρωποι είναι φίλοι».