Η επιστροφή στην (εν μέρει τουλάχιστον) κανονικότητα είναι γεγονός, ωστόσο η «κληρονομιά» της καραντίνας στην ψυχική υγεία είναι «βαριά».
Το lockdown μπορεί και τυπικά να έλαβε τέλος, ωστόσο οι επιπτώσεις του στην ψυχική υγεία θα αργήσουν πολύ να αξιολογηθούν. Κι αυτό γιατί η πανδημία δοκίμασε, όσο τίποτα ίσως στο παρελθόν, τις ανθρώπινες σχέσεις και τα όριά τους και μας έφερε αντιμέτωπους με τους άλλους αλλά κυρίως με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Η ανθρωπότητα βρέθηκε απροετοίμαστη μπροστά σε πρωτοφανείς υγειονομικές, ψυχοκοινωνικές, οικονομικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο. Άγχος, φόβος, θυμός, θλίψη και μοναξιά κυριάρχησαν το προηγούμενο διάστημα.
Πανδημία, αυτοπροσδιορισμός και ανθρώπινες σχέσεις
«Ο ερχομός του κορωνοΐού στη ζωή μας αλλά και τα επερχόμενα lockdown που ήρθαν ως μέτρο διαχείρισης αυτού έφεραν ανατροπές σε πολλαπλά επίπεδα στην καθημερινότητά μας αλλά και στον αυτοπρσδιορισμό μας. Η απώλεια ελέγχου, ο φόβος για το άγνωστο, η μη δυνατότητα να λαμβάνεις αποφάσεις για τη ζωή σου, ο φόβος της ασθένειας, οι οικονομικές επιπτώσεις, η απώλεια εκατομμυρίων ανθρώπινων ζωών ανά τον κόσμο, εικόνες πρωτόγνωρες σε όλους μας, έφεραν τα πάνω κάτω στις ζωές μας» λέει στο topontiki.gr η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Νίκη Ζαρκάδα.
«Σε ένα επίπεδο ο εγκλεισμός και η “παύση” που αυτός επέβαλε φώτισε τις επιλογές μας, αποκάλυψε τα όρια των σχέσεων, τη σχέση που έχουμε χτίσει με τον εαυτό μας, την ύπαρξη ή τη διατήρηση μη ικανοποιητικών σχέσεων και επιλογών στη ζωή μας, ή τη μοναξιά που έτσι κι αλλιώς μας περιβάλλει αλλά που σε μια φρενήρη καθημερινότητα δεν προλαβαίνουμε να αναγνωρίσουμε. Σε ένα άλλο επίπεδο η ανθρώπινη επαφή και το άγγιγμα εσωτερικεύονται ως απειλητικά για την ζωή μας και ξεκινάει η εποχή που κοιτάς καχύποπτα ή επιθετικά κάποιον που βρίσκεται στο ίδιο ράφι με εσένα στο σούπερ μάρκετ και αλλάζεις γρήγορα πεζοδρόμιο για να αποφύγεις να έρθεις κοντά με κάποιον άλλον άνθρωπο» συνεχίζει η Νίκη Ζαρκάδα.
Η επιδημία του φόβου
Πώς όμως αποτυπώθηκε όλο αυτό που περάσαμε στην ψυχική μας υγεία; Τι προκάλεσε ο εγκλεισμός και η απομόνωση και με ποια συμπτώματα εκδηλώθηκε;
Ο ψυχικός αντίκτυπος της πανδημίας εκδηλώθηκε με:
–Διατροφικές διαταραχές
–Διαταραχές στον ύπνο
–Αγχώδεις διαταραχές
–Φόβο
–Ψυχαναγκαστικά συμπτώματα
–Κατάθλιψη
–Άγχος θανάτου
–Έντονο αίσθημα μοναξιάς και αβοήθητου
–Ενδοοικογενειακές συγκρούσεις
–Μετατραυματικό στρες
«Η πανδημία του κορωνοϊου έφερε μαζί και την επιδημία του φόβου. Έφερε όμως και ένα κύμα αλληλεγγύης και τοποθέτησε την αξία των ανθρώπινων δεσμών ψηλά στην ιεραρχία των αναγκών – αξιών. Είναι φυσικό φοβόμαστε, να αγωνιούμε, να πενθούμε. Είναι όμως αναγκαίο να μιλάμε για όσα αισθανόμαστε, να επιμείνουμε στην ανθρώπινη επαφή και να αναζητήσουμε τη βοήθεια ειδικών στο χώρο της υγείας αν τα συμπτώματα ή η συναισθηματική δυσφορία είναι έντονα και επηρεάζουν τη λειτουργικότητά μας» λέει η Ψυχολόγος.
Μακροπρόθεσμες συνέπειες
Η λήξη του lockdown δυστυχώς δεν σηματοδοτεί και τη λήξη συναγερμού.
Ένας βασικός λόγος, για τον οποίο οι ειδικοί ψυχικής υγείας εμφανίζονται ανήσυχοι σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στον ψυχισμό των ανθρώπων είναι η εμπειρία από παλαιότερες αντίστοιχες καταστάσεις.
Σύμφωνα με το BBC η επιδημία του SARS το 2003 συνδέθηκε με 30% αύξηση των αυτοκτονιών σε άτομα άνω των 65 ετών. Στρατηγικές, δε, οι οποίες είναι απαραίτητες για τον έλεγχο και τη διαχείριση της διασποράς του ιού, όπως είναι το lockdown, έχει φανεί ότι έχουν αρνητική ψυχολογική επίδραση στους ανθρώπους, προκαλώντας μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη και χρόνιες διαταραχές ύπνου. Παρόμοιες μακροπρόθεσμες συνέπειες στον ψυχισμό των ανθρώπων αποδείχθηκε ότι είχε και η οικονομική κρίση.
Τα συμπτώματα μπορεί να εξασθένησαν, να εξαφανίστηκαν ή να επιμένουν. Ωστόσο η ακριβής επίδεαση της πανδημίας στην ψυχική υγεία είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί από τώρα.
«Ιστορικά, οι δυσμενείς επιδράσεις καταστροφικών γεγονότων στην ψυχική υγεία αποδεικνύεται ότι και επηρεάζουν μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, σε σχέση με τις δυσμενείς επιδράσεις στη σωματική υγεία», σημειώνει ο Joshua C. Morganstein από το Κέντρο Μελέτης Μετατραυματικού Στρες, στο Μέριλαντ των ΗΠΑ. «Αν η Ιστορία μπορεί να μας οδηγήσει σε κάποιες προβλέψεις για το μέλλον, τότε θα πρέπει να περιμένουμε μια σημαντική “ουρά” ψυχολογικών διαταραχών, οι οποίες θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούν τους ανθρώπους για πολύ καιρό μετά την οριστική αντιμετώπιση της πανδημίας».
Ο Steven Taylor, καθηγητής Ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο του British Columbia και συγγραφέας του βιβλίου “Psychology of Pandemics” («Ψυχολογία των Πανδημιών»), εξηγεί ότι, καθώς η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) προκαλείται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, είναι πολύ πιθανό η διαταραχή αυτή να πυροδοτηθεί σε πολλούς ανθρώπους ή να επιδεινωθεί, αν ήδη υφίσταται, μέσα από το έντονα αυξημένο στρες για την πανδημία COVID-19.
Από την πλευρά της, η Yuko Nippoda, ψυχοθεραπεύτρια και εκπρόσωπος Τύπου του Βρετανικού Συμβουλίου Ψυχοθεραπείας, σχολιάζει ότι η χρόνια μοναχικότητα εξαιτίας της πανδημίας καλλιέργησε σε πολλούς μια γενικότερη κοινωνική αποστασιοποίηση, ακόμα και μια ματαιότητα, κάνοντάς τους να νιώθουν ότι τίποτα πια δεν έχει νόημα. Μεγάλη μερίδα ανθρώπων, επίσης, “αποσύρθηκε” οικειοθελώς από τον «έξω κόσμο», καθώς αυτό τους έδινε ένα αίσθημα μεγαλύτερης ασφάλειας.
Απευθυνθείτε σε ειδικό
«Το στρες εκτονώνεται εν μέρει τώρα που έχουμε τη δυνατότητα να βγούμε, να βρεθούμε με κόσμο, να ταξιδέψουμε, να κάνουμε πράγματα που κάναμε και πριν. Και σε ένα βαθμό, το εμβόλιο έχει ανακουφίσει πιθανά το άγχος του ιού, καθώς έχουμε πλέον ένα όπλο κατά αυτού. Ωστόσο για όσους αισθάνονται έντονο άγχος, παθαίνουν κρίσεις πανικού, φοβούνται να βγουν και νά έρθουν σε επαφή με άλλους ανθρώπους, αισθάνονται θλίψη, και έντονη δυσφορία καλό είναι να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού» λέει η Νίκη Ζαρκάδα.
«Δεν πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε ότι το άγχος δεν φεύγει από τη μια μέρα στην άλλη. Η επιστροφή στην κανονικότητα κατευνάζει καπως το στρες, αλλά δεδομένου του τι έχει συμβεί, η ψυχολογία μας είναι σαν μια χύτρα που βράζει» προσθέτει η Ψυχολόγος.
«Το συλλογικό τραύμα αφήνει το αποτύπωμα του στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά το πώς η πανδημία και σαρωτικές αλλαγές που έφερε θα επηρεάσουν το συλλογικό ασυνείδητο θα το δείξει η ίδια η ιστορία των ανθρώπων» καταλήγει η Νίκη Ζαρκάδα.
