Για «τελετουργική ανθρωποθυσία στο ανάκτορο της Κυδωνίας των μυκηναϊκών χρόνων» μίλησε η αρχαιολόγος Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, στο Αρχαιολογικό Μουσείο
Και… μπορεί στην Αυλίδα να ήταν ο ούριος άνεμος που έπρεπε να εξασφαλισθεί με τη θυσία της Ιφιγένειας, στην αυλή των ανακτόρων, όμως, της αρχαίας Κυδωνίας -στον λόφο του Καστελιού στα Χανιά της Κρήτης- ήταν ο σεισμός και οι χθόνιες θεότητες που προκάλεσαν, σύμφωνα με τα ήθη και τη «λογική» της εποχής, για τον εξευμενισμό των οποίων οι αρχαίοι Κυδωνιάτες κατέφυγαν σε… ανθρωποθυσία (ες;)…
Και… μπορεί εδώ και σχεδόν 40 χρόνια (1979) ο Βρετανός μελετητής του μινωικού πολιτισμού Πίτερ Γουόρεν, που είχε εντοπίσει στην Κνωσσό οστά παιδιών με ίχνη μαχαιριού επάνω τους -εύρημα που είχε ερμηνεύσει ως «καννιβαλισμό»- και την ίδια περίοδο ο αείμνηστος αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης να είχε εντοπίσει κι αυτός στις Αρχάνες τα οστά ενός νεαρού άνδρα σκοτωμένου με μαχαίρι και να το ερμήνευσε ως τελετουργική θυσία και… αμφότεροι οι ερευνητές να λοιδορήθηκαν τότε ως «υβριστές» της… ανωτερότητας της ελληνικής φυλής με αποτέλεσμα δεκαετίες αργότερα -σήμερα ακόμη- οι επιστήμονες να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί σε ανάλογες ερμηνείες και συμπεράσματα, η αρχαιολόγος – ανασκαφέας, τα τελευταία δέκα χρόνια, της αρχαίας Κυδωνίας, όμως, Μαρία Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, είναι σαφής:
«Δεν μπορούμε εδώ να αποφύγουμε την αναφορά σε ανθρωποθυσία στη μινωική Κρήτη. Η ανεύρεση των οστών της νεαρής γυναίκας, η μελέτη, η συρραφή τους στο κρανίο και οι παρατηρήσεις για τον διαμελισμό τους με αιχμηρό αντικείμενο στις “ραφές” του, σε σύνδεση με τελετουργικές πράξεις, δεν πρέπει να μας παραξενεύει, καθόσον η ελληνική μυθολογία έχει άφθονα παραδείγματα εξαγνιστικών θυσιών παρθένων σε μια προσπάθεια της κοινωνίας να αντιμετωπίσει μεγάλη συμφορά σε περιόδους λιμών ή άλλων εξαιρετικών περιστάσεων και συχνά πριν απο μια πολεμική σύρραξη. Οι μύθοι παρθένων στον ρόλο εξιλαστήριου θύματος που ίσως ανάγονται στα μυκηναϊκά χρόνια και παρουσιάζονται ως πράξεις βαθειάς υποταγής και ευλάβειας στο θείο, ως πράξεις δέους και εξαγνισμού, ως είδος διαπραγμάτευσης με τις υπέρτατες δυνάμεις και όχι ως αγριες και αδίστακτες σφαγές»
λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη.
«Τελετουργική θυσία στο ανακτορικό κέντρο της Κυδωνίας των μυκηναϊκών χρόνων» ήταν το θέμα της διάλεξης που εδωσε το βράδυ της Τετάρτης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ως επικεφαλής των ανασκαφών στην περιοχή, η κ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, η οποία μπορεί να βρέθηκε στη Βόρεια Ελλάδα (εγκαινίασε δύο εκθέσεις στη Θεσσαλονίκη και επισκέφθηκε τον αρχαιολογικό χώρο του Δίου) με την ιδιότητα της γενικού γραμματέως του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, επέλεξε όμως την πάγια και διαχρονική της επιστημονική ιδιότητα για την άκρως ενδιαφέρουσα διάλεξη που παρακολούθησαν κυρίως συνάδελφοι της, αρχαιολόγοι, και καθηγητές του ΑΠΘ, στις διευκρινιστικές ερωτήσεις των οποίων κλήθηκε να απαντήσει στο τέλος της ενδιαφέρουσας διάλεξης.
-Πώς έγινε η θυσία; -Πρώτα επήλθε η θανάτωση της γυναίκας και μετά ο τεμαχισμός; -Τα οστά της ανθρώπινης κεφαλής βρέθηκαν στον ίδιο χώρο (θυσιαστήριο;) μαζί με τα οστά των θυσιασθέντων ζώων; -Είναι τελικά η πρώτη επιβεβαιωμένη ανθρωποθυσία στον μυκηναϊκό χώρο;
Η κ. Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, αν και σαφής, δεν υπήρξε ενθουσιώδης στις απαντήσεις της. Προτιμά να μιλά αναλυτικά για τις δύο ακόμη πινακίδες με κείμενα Γραμμικής Β΄ που εντοπίστηκαν στο ΝΔ άκρο της ανασκαφής της οδού Κατρέ, για τη μοναδική στη μινωική τέχνη σφραγίδα του «Δεσπότη Θηρών» (1420-1400 π.Χ.), στην οποία απεικονίζεται ένας νέος όρθιος άνδρας με την πόλη κάτω από τα πόδια του, για τα πέντε ζεύγη κεράτων αιγάγρων και τα τέσσερα αγγεία, τυπικά δείγματα εργαστηρίων της Κυδωνίας που χρονολογήθηκαν στο πρώτο μισό του 13ου π.Χ. αιώνα και «αποδίδει τη χρονική σήμανση ενός ιδιαίτερης σημασίας γεγονότος που έλαβε χώρο στην ανακτορική αυλή και σφραγίστηκε από μια μεγάλη καταστροφή(σύμφωνα με τις γεωφυσικές διασκοπήσεις και τις μετρήσεις καθηγητών του πολυτεχνείου Κρήτης, η ένταση του σεισμού ήταν μεταξύ 6,5-7,5 της κλίμακας Ρίχτερ και κατέστρεψε ολοσχερώς τον οικισμό) για τις αιματηρές και αναίμακτες θυσίες στην περιοχή και το τελετουργικό τους, για τις αποθέσεις οστών, το Αρχείον της πόλης στην είσοδο των ανακτόρων, το μέγεθος του σεισμού (6,5-7,5 Ρίχτερ), για την «άγευστον» -το μη βρώσιμο της θυσίας…
«Είναι λογικό μετά τον σεισμό να έρθουν οι ίδιοι άνθρωποι, να απομακρύνουν τα κομμάτια του σπασμένου δαπέδου και στην ίδια την αυλή των τελετών να κάνουν μια μακάβρια θυσία. Μια θυσία στις χθόνιες δυνάμεις για να τους προστατεύσουν και να τους απομακρύνουν από το κακό. Η θυσία αυτή αποτελείτο από μέλη ζώων και… μια ανθρώπινη ζωή! Προσέφεραν στους χθόνιους μια γυναίκα. Και μάλιστα για να μην καταναλωθούν από κανέναν, τεμάχισαν τα μέλη των σφαγίων, τα σκέπασαν με πέτρες και πλάκες (ίσως συνήθεια της εποχής -ειδικά στις θυσίες στους χθόνιους θεούς)…» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ανδρεαδάκη -Βλαζάκη.
«Στο ανατολικό τμήμα, κάτω από τους τοποθετημένους λίθους, αποκαλύφθηκε αυτό που αναμέναμε: το κρανίο της νεαρής κοπέλας ανάμεσα σε κρανία ζώων, όχι όμως ακέραιο. Ήταν διαμελισμένο, όπως όλα τα υπόλοιπα οστά. Ανοιγμένο ακριβώς από τις ραφές, αφού προηγήθηκε κόψιμο με ξίφος στο δεξί βρεγματικό και το ινιακό, και διασκορπισμένο ανάμεσα σε κρανία ζώων (τουλάχιστον δύο αιγών και ενός χοίρου). Είναι αλήθεια. Το ανθρώπινο κρανίο είχε διαμελιστεί ίσως και το υπόλοιπο σώμα και κατά τον ίδιο τρόπο με των ζώων. Τα δυο βρεγματικά, το ινιακό και το μετωπιαίο που εχουν έρθει στο φως δεν ειναι κομματιασμένα, αλλά ανοιγμένα από τις φυσικές τους ραφές και διασκορπισμένα. Κοντά τους και η δεξιά κάτω σιαγόνα. Η εικόνα σοκάρει» τόνιζε στη διάρκεια της εισήγησής της στην κατάμεστη αίθουσα «Μανόλης Ανδρόνικος» του Μουσείου η ομιλήτρια.
«Από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν δίνεται η εντύπωση ότι τρία επεισόδια έλαβαν χώρα τις τελευταίες μέρες ζωής στην αυλή:
1. Προηγήθηκε σεισμική δόνηση, ακολούθησε πυρκαγιά που κατέκαυσε τα πάντα,
2. Στα σημεία του δαπέδου αφαιρέθηκαν ανυψωμένα τμήματα και εδώ ακριβώς έγινε η απόθεση μετά την ύστατη θυσία που αποτελείτο από τη νεαρή γυναίκα, 43 αιγοπρόβατα και αίγαγρους, 4 χοίρους και ένα βόδι ως επιστέγασμα της ανθρώπινης αγωνίας και δεισιδαιμονίας της εποχής, ώστε με τον τρόπο αυτόν να εξευμενίζονταν οι δαίμονες και χθόνιες δυνάμεις και θεότητες.
3. Μετά την απόθεση των σφαγίων σημειώθηκε μεγάλος μετασεισμός και κατέστρεψε ό,τι είχε απομείνει όρθιο χωρίς να συνοδεύεται από πυρκαγιά, γι αυτό και τα οστά δεν παρουσιάζουν ίχνη καύσης. Το τελευταίο αυτό σεισμικό επεισόδιο οδήγησε στην ολοκληρωτική καταστροφή σφραγίζοντας όλη τη γκρεμισμένη εγκατάσταση και διατηρώντας έτσι παγωμένη μέχρι τις μέρες μας τη στιγμή αυτή, την οποία εμείς μοιραία διαταράξαμε…» τόνιζε η κ. Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, υπενθυμίζοντας στους συναδέλφους της, αρχαιολόγους – ανασκαφείς, πως… «Μια ανασκαφή είναι “καταστροφή”, λέμε οι αρχαιολόγοι και ίσως δεν έχουμε πάντα “άδικο…”».
ΑΠΕ-ΜΠΕ