Μόνο καθησυχαστικοί δεν κατάφεραν να είναι ούτε πριν, ούτε κατά τη διάρκεια της χθεσινής Συνόδου Κορυφής στην Πράγα, οι 27 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και αυτό γιατί πολλοί από αυτούς, ήδη από την παραμονή δεν έκρυψαν τις ανησυχίες τους, από τη μία για τους κινδύνους κλιμάκωσης του πολέμου στην Ουκρανία, από την άλλη γιατί η ενεργειακή κρίση που έχει οδηγήσει στις ολοένα και αυξανόμενες τιμές ενέργειας, απειλεί την κοινωνική ειρήνη και τις οικονομίες τους.
Οι ηγέτες, ωστόσο, εξακολουθούν να μην μπορούν να συμφωνήσουν για τον τρόπο μετριασμού των καταστροφικών επιπτώσεων. Όπως αναφέρει η Le Monde, πηγές από το περιβάλλον του Σαρλ Μισέλ τόνισαν ότι οι 27, προσπάθησαν «να εντοπίσουν τα σημεία σύγκλισής τους», ωστόσο ο συμβιβασμός είναι ακόμα μακριά, υπογράμμισαν περαιτέρω οι ίδιες πηγές του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Πρόθυμοι να δείξουν την ενότητά τους, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς έφτασαν δίπλα-δίπλα στον χώρο του Κάστρου της Πράγας, που δεσπόζει στην παλιά πόλη, πλαισιωμένοι από τον αρχηγό της ολλανδικής κυβέρνησης, Μαρκ Ρούτε. Όμως πίσω από την… τέλεια εικόνα, οι εντάσεις μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου για τα ενεργειακά ζητήματα παραμένουν υψηλές.
Γενικότερα, οι Είκοσι Επτά, που κατάφεραν να σταθούν μαζί από την έναρξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία, γνωρίζουν ότι σήμερα η ενότητά τους απειλείται από την επιστροφή του καλπάζοντος πληθωρισμού. Από την εισβολή στην Ουκρανία, σίγουρα φρόντισαν να κάνουν χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο όσο το δυνατόν περισσότερα: πλήρωση αποθεμάτων στο 90%, διαφοροποίηση των προμηθειών και μείωση της κατανάλωσης. Κάνοντάς το όμως αυτό, επιδείνωσαν επίσης την άνοδο των τιμών, σε βάρος τους. «Έχουμε μειώσει πολύ ουσιαστικά την εξάρτησή μας από το ρωσικό αέριο», ανέφερε ο Εμμανουέλ Μακρόν, αλλά, «σε πολύ βραχυπρόθεσμο επίπεδο, έχουμε πρόβλημα τιμών».
H Φον ντερ Λάιεν υπό πίεση
Η Γερμανία, πάντως, είχε τραβήξει το σκοινί όταν αγόρασε πρώτα φυσικό αέριο σε υψηλές τιμές για να γεμίσει τα αποθέματά της και μετά, στις 29 Σεπτεμβρίου, ανακοίνωσε δασμολογική ασπίδα 200 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Στον κίνδυνο κατακερματισμού της εσωτερικής αγοράς προστίθεται και αυτός του να δει κανείς τα επιτόκια που χορηγούνται στις χώρες της ευρωζώνης να αποκλίνουν και τη νομισματική ένωση να ταλαντεύεται.
Ομολογουμένως, όλες οι κυβερνήσεις έχουν υιοθετήσει σχέδια για τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, αλλά δεν έχουν όλες τα ίδια μέσα, ειδικά στο νότο και ακόμη περισσότερο στα ανατολικά της ηπείρου. «Η γερμανική οικονομία είναι τόσο μεγάλη που αυτό που δίνει η Γερμανία στις εταιρείες της θα μπορούσε να καταστρέψει την εσωτερική αγορά», σημείωσε ο πρωθυπουργός της Λετονίας, Κρισγιάνις Καρίνς, το πρωί της Πέμπτης. «Αυτή είναι η αρχή του κανιβαλισμού στην ΕΕ. Οι Βρυξέλλες πρέπει να δράσουν για αυτό το θέμα, γιατί θα καταστρέψει την ευρωπαϊκή ενότητα», σχολίασε, από την πλευρά του, ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν, στις 3 Οκτωβρίου, παρόλο που ήταν απρόθυμος να καλέσει την ΕΕ για βοήθεια. «Ο γερμανικός εγωισμός πρέπει να εξαλειφθεί», ανέφερε από την πλευρά του ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέκι.
Η Επιτροπή, από την πλευρά της, άργησε να παρέμβει. Τα κράτη-μέλη έπρεπε να την πιέσουν για να ασχοληθεί με το θέμα και μόλις πρόσφατα κατέληξε να δημοσιεύσει ένα σημείωμα σχετικά με πιθανές οδούς εργασίας για τη μείωση των τιμών της ενέργειας. «Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν [η Πρόεδρος της Επιτροπής] πέρασε το χρόνο της στο εξωτερικό, κυρίως στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, δεν ήταν εκεί», σχολιάζει ανώτερος ευρωπαίος αξιωματούχος.
Επιπλέον, την Παρασκευή, αρκετοί αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων σχολίασαν το θέμα μπροστά στην φον ντερ Λάιεν. Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι δεν τη λυπήθηκε ιδιαίτερα. «Της είπε ότι καθυστέρησε επτά μήνες, ενώ η ύφεση ήταν εδώ», λέει μια πηγή στη Le Monde. Στο τέλος του Συμβουλίου, ο κ. Ντράγκι είπε ότι τώρα περίμενε από τον Πρόεδρο της Επιτροπής «όχι πλέον ασαφείς προτάσεις, αλλά κάτι πιο σαφές, πιο συγκεκριμένο και εν μέρει ακόμη και προτάσεις για κανονισμούς».
Είκοσι επτά ειδικές περιπτώσεις
Σε αυτό το πλαίσιο, κάθε πρωτεύουσα έχει προωθήσει τις προτάσεις της σύμφωνα με τα συμφέροντά της. Ωστόσο, από τη μια χώρα στην άλλη, τα ενεργειακά μοντέλα δεν είναι τα ίδια: ορισμένα, όπως η Γαλλία, στοιχηματίζουν στην πυρηνική ενέργεια, άλλα, όπως η Ουγγαρία, εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αέριο όταν άλλοι, όπως η Ισπανία, έχουν αναπτύξει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ομολογουμένως, στις 27 Σεπτεμβρίου, δεκαπέντε κράτη μέλη –μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ιταλία, η Πολωνία και το Βέλγιο– πρότειναν να περιοριστεί η τιμή του φυσικού αερίου. Αλλά, στην πραγματικότητα, ο καθένας έχει διαφορετική προσέγγιση στο θέμα και οι παραλλαγές γύρω από αυτήν τη λύση, η οποία είναι πολύ περίπλοκη στην εφαρμογή, είναι πολλές. «Το να παίρνεις χρόνο, να αφήνεις πολύ καιρό τις εθνικές λύσεις μειώνει την ικανότητα της Ευρώπης να αντεπεξέλθει», σχολίασε ο Εμανουέλ Μακρόν.
Όπως και να έχει, καμία από αυτές τις προτάσεις δεν καθιστά δυνατή την ανταπόκριση των είκοσι επτά, χωρίς την παράλληλη εφαρμογή ενός μηχανισμού αλληλεγγύης. Επιπλέον, όλοι έρχονται αντιμέτωποι με τον μεγαλύτερο σκεπτικισμό των Γερμανών, των Ολλανδών, των Αυστριακών ή ακόμη και της Δανίας και του Λουξεμβούργου.
Φοβούνται ότι ένα ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου θα οδηγήσει τους προμηθευτές να πουλήσουν αλλού εκτός από την Ευρώπη. «Ακούγεται καλό στα χαρτιά, αλλά μπορεί να είναι πρόβλημα», προειδοποίησε ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, Ξαβιέ Μπετέλ. Ίσως θα έχουμε ένα ανώτατο όριο τιμών, αλλά δεν θα έχουμε περισσότερη ενέργεια, γιατί δεν είμαστε οι μόνοι πελάτες στον κόσμο. Ένα άλλο επιχείρημα που αγαπούν στη Χάγη ή στο Βερολίνο, είναι ότι ένας τέτοιος μηχανισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της κατανάλωσης και θα έθετε σε κίνδυνο τις προσπάθειες αποσύνδεσης από τη Ρωσία.
Μια κοινή πλατφόρμα αγορών φυσικού αερίου
Για να μειωθούν οι τιμές του φυσικού αερίου, που είναι υψηλότερες στην Ευρώπη από ό,τι στην Ασία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Βερολίνο και οι σύμμαχοί του έχουν στραφεί σε διαπραγματεύσεις με τη Νορβηγία, η οποία έχει αυξήσει σημαντικά τις παραδόσεις της στην ΕΕ για έξι μήνες, ή με τις Ηνωμένες Πολιτείες, από τις οποίες οι Ευρωπαίοι αγόρασαν υγροποιημένο φυσικό αέριο σε εξωφρενικές τιμές. «Θα πούμε με μεγάλη αγάπη στους Αμερικανούς φίλους μας, στους Νορβηγούς φίλους μας: «Είστε υπέροχοι, μας παρέχετε ενέργεια, φυσικό αέριο, αλλά υπάρχει ένα πράγμα που δεν μπορεί να λειτουργήσει για πολύ και αυτό είναι ότι δεν μπορούμε να πληρώσουμε αέριο τέσσερις φορές περισσότερο από ό,τι το πουλάτε στους βιομήχανούς σας», τόνισε ο Εμανουέλ Μακρόν την Πέμπτη, ήδη από πριν φτάσει στην Πράγα.
Μια άλλη γραμμή εργασίας που υπερασπίζεται τώρα η Γερμανία, αφού αρνιόταν να την ακούσει για μήνες: εφαρμογή μιας κοινής πλατφόρμας αγοράς φυσικού αερίου. Η Επιτροπή είχε υποβάλει την πρόταση τον Μάρτιο, αλλά έκτοτε δεν έχει υπάρξει κάποια κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. «Τώρα θέλουμε πραγματικά να το εφαρμόσουμε», επέμεινε ο αρχηγός του γαλλικού κράτους.
Την Παρασκευή, οι Είκοσι Επτά ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανέλθει το συντομότερο δυνατό με συγκεκριμένες προτάσεις για όλα αυτά τα θέματα. Της ζήτησαν επίσης να εργαστεί για έναν μηχανισμό αλληλεγγύης, ο οποίος θα επέτρεπε στις Βρυξέλλες να χορηγούν επιδοτούμενα δάνεια στα κράτη μέλη, ώστε να μπορούν να βοηθήσουν τις εταιρείες τους που έχουν κλονιστεί από την κρίση. Η ιδέα προωθείται από το Παρίσι και τη Ρώμη, ωστόσο δεν αρέσει ιδιαίτερα στο Βερολίνο και τη Χάγη.
Οι Είκοσι Επτά θέλουν να μπορούν να λάβουν αποφάσεις στην επόμενη συνάντησή τους, που έχει προγραμματιστεί για τις Βρυξέλλες στις 20 και στις 21 Οκτωβρίου. «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο», προειδοποίησε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.
Με πληροφορίες από Le Monde