Γράφει ο Χρήστος Τσαντής*
(ΙΙ)
«Καθρεφτίσματα – Από τη Γερμανία και την ΕΣΣΔ του μεσοπολέμου, στην Ευρώπη του 21ου αιώνα»
Χρήστος Τσαντής, Εκδόσεις Ραδάμανθυς
Το μυστικό διάταγμα για την αναγκαστική στείρωση και το ναζιστικό πρόγραμμα «ευθανασία»
Το 1930, ο ιδεολογικός υπεύθυνος των ναζί, Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ έγραφε, στο βιβλίο του «Ο μύθος του 20ου αιώνα» ότι: «η φυλετική προστασία, η φυλετική πειθαρχία και η φυλετική υγιεινή είναι απαραίτητες απαιτήσεις μιας καινούργιας εποχής». Τρία χρόνια μετά, ο Χίτλερ είναι καγκελάριος και ένας από τους πρώτους νόμους που μπαίνει σε εφαρμογή από το καθεστώς αφορά «την… πρόληψη κληρονομικών ασθενειών στις νέες γενιές». Αυτός ο νόμος προέβλεπε: την αναγκαστική στείρωση των ανθρώπων που έχουν διαγνωστεί από τους γιατρούς του καθεστώτος ως «εκ γενετής σχιζοφρενείς, μανιοκαταθλιπτικοί, φρενοβλαβείς ή πάσχουν από βαρύ αλκοολισμό!». Συγχρόνως καθιερώθηκε η αναγκαστική καταγραφή, σε ειδικές λίστες, των ανθρώπων που ταξινομούσαν οι εντεταλμένοι ψυχίατροι γι’ αυτό το σκοπό.
Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι συνολικά 200.000 – 350.000 άνθρωποι υπέστησαν αναγκαστική στείρωση με βάση αυτό το νόμο, αν και οι αριθμοί μπορεί να είναι αρκετά μεγαλύτεροι, καθώς οι ναζί φρόντισαν να καταστρέψουν μεγάλο μέρος των σχετικών αρχείων, πριν αυτά πέσουν στα χέρια των συμμαχικών στρατευμάτων. Σε μικρό χρονικό διάστημα τα ιδρύματα ψυχικής υγείας εγκαταλείφθηκαν και αναγκάστηκαν να υπολειτουργούν κάτω από τις συνεχείς περικοπές. Οι τρόφιμοι, ουσιαστικά, καταδικάστηκαν σε θάνατο από ασιτία, αρρώστια και εξάντληση. Και μιλάμε, μόλις, για το 1935.
Την ίδια χρονιά ο Χίτλερ ανακοινώνει στο κομματικό συνέδριο των ναζί, ότι θα προχωρήσει σε «Πρόγραμμα Ευθανασία», γεγονός που δεν έμεινε στα χαρτιά. Γνωστό είναι σήμερα ότι περίπου 5.000 παιδιά έπεσαν θύματα αυτής της επιχείρησης, η οποία παρέμενε μυστική, και συνεχίστηκε ως το τέλος του πολέμου. Το μυστικό διάταγμα που θεσπίστηκε από τον Χίτλερ, προχρονολογήθηκε εκ των υστέρων για την 1/9/1939, την χρονική στιγμή του αιφνιδιαστικού πολέμου, κατά της Πολωνίας. Σ’ αυτό αναφερόταν: “Ο προϊστάμενος του Ράιχ (για τα θέματα αυτά) Bouhler και ο ιατρός Brandt (ο προσωπικός γιατρός του Hitler) έχουν εντολή να διευρύνουν υπευθύνως την εξουσιοδότηση σε συγκεκριμένους γιατρούς που ορίζονται ονομαστικά έτσι ούτε να μπορεί να απονεμηθεί σε ανίατους ασθενείς κατά την ανθρωπίνως δυνατή ορθή κρίση, με κριτική εκτίμηση της κατάστασής τους, ο χαριστικός θάνατος”.
Οι δολοφονικές ενέργειες σχεδιάζονταν και οργανώνονταν συστηματικά. Μπορούν να θεωρηθούν πρόδρομοι των μετέπειτα εφαρμοσθεισών εκστρατειών εξολόθρευσης των Εβραίων, των πολιτικών της αντιπολίτευσης, τσιγγάνων και ομοφυλόφιλων».4
Ομοιότητες και διαφορές
Στις μέρες μας, καθώς ζούμε την αναβίωση του φασισμού, πολλοί επιστήμονες, ιστορικοί, διανοούμενοι και άλλοι άνθρωποι, μοιάζουν να ξεχνούν πως οι ιδεολογίες του κομμουνισμού και του φασισμού έχουν τελείως διαφορετικούς στόχους. Άλλοι μοιάζουν να ξεχνούν πως ο φασισμός, εκτός από την πολιτική του έκφραση – τα εγκλήματα του ναζισμού, τις οργανώσεις και τις συμμορίες που ορκίζονται στον Χίτλερ – έχει και μία άλλη όψη. Τον καταναγκασμό, την επιβολή, το κατευθυνόμενο ψέμα, τη σπίλωση και τη συκοφαντία. Ο φασισμός μπορεί να κατοικεί σε ενέργειες ηγετών αστικών δημοκρατικών κομμάτων ή ακόμα και κομμουνιστικών.
«Οι ομοιότητες Μπολσεβικισμού και φασισμού είναι μεγάλες», έγραφε ο Νίκος Καζαντζάκης, το 1926. «Η βία που μεταχειρίζονται και οι δυο να υποτάξουν δουλικά το άτομο στην ολότητα. Οι αυστηροί περιορισμοί της ατομικής ελευθερίας. Η αμείλιχτη πειθαρχία στην οικονομική παραγωγή και κατανάλωση και στις πολιτικές και κοινωνικές εκδηλώσεις. Το μίσος του κοινοβουλευτισμού και της φιλελεύθερης δημοκρατικής ιδεολογίας. Τάξη, ασφάλεια, άμεση κατάπνιξη κάθε αντίδρασης. Ρυθμός ανήλεος. Μα οι ομοιότητες περιορίζονται στις μεθόδους. Οι σκοποί είναι απόλυτα διαφορετικοί». 5
Η κομμουνιστική ιδεολογία, κηρύττει την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Οι ιδρυτές της, ο Μαρξ και ο Ένγκελς, διαφώνησαν έμπρακτα και νωρίς με διάφορες εξτρεμιστικές πρακτικές συνωμοτικών ομίλων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Κομμούνας του Παρισιού, γράφοντας, προφητικά, για το «Πρόγραμμα των μπλανκιστών προσφύγων της Κομμούνας»: «Εφόσον ο Μπλανκί βλέπει κάθε επανάσταση σαν εγχείρημα μιας μικρής επαναστατικής μειοψηφίας, βγαίνει αυτόματα το συμπέρασμα πως την επιτυχία του εγχειρήματος ακολουθεί αναπόφευκτα η εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας – όχι ολόκληρης της επαναστατικής τάξης, του προλεταριάτου, σημειώστε το καλά αυτό – αλλά του μικρού αριθμού αυτών που πραγματοποίησαν την εξέγερση και που είναι κι αυτοί οργανωμένοι κάτω από τη δικτατορία ενός ή περισσότερων προσώπων».6
Αποτελεί στρατηγικό λάθος, ιδεολογική αυτοχειρία και πολιτικό εγκλωβισμό για την Αριστερά, η ταύτιση του κομμουνισμού με τη σταλινική αντίληψη και πρακτική, γιατί είναι διαφορετικό πράγμα η αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από τα όσα έπραξε το σταλινικό καθεστώς, και άλλο πράγμα η ενοχοποίηση μιας ιδεολογίας για να εξυπηρετηθούν αλλότριοι σκοποί.
Οι μεταστάσεις του φασισμού
Η ταύτιση της σταλινικής περιόδου με τον κομμουνισμό, και μάλιστα από τους ίδιους τους κομμουνιστές, μόνο την υπόθεση του κομμουνισμού δεν υπηρετεί. Αντίθετα, ο σταλινισμός δεν αποτελεί κάποια ιδεολογία. Αποτελεί την ταφόπλακα πάνω στις ελπίδες για κοινωνική χειραφέτηση που γέννησε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Δεν αποτελεί τη συνέχειά της. Αποτελεί την ασυνέχεια και την βίαιη ανατροπή της. Από την άλλη πλευρά ας θυμηθούμε ότι εγκλήματα σε βάρος, μάλιστα, ολόκληρων λαών έγιναν ακόμα και από δημοκρατικά εκλεγμένες ηγεσίες, σε καθεστώς αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αλλά κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα διανοηθεί να ταυτίσει την ίδια τη Δημοκρατία με το φασισμό.
Ο φασισμός εμπεριέχει ως ιδεολογία την εξόντωση του διαφορετικού, είτε πρόκειται για την έκφραση διαφορετικής άποψης είτε για το… χρώμα του δέρματος.
Ο φασισμός, όπως εκφράστηκε μέσα και από το έργο του Χίτλερ «Ο Αγών μου», έχει το έγκλημα χαραγμένο στο γενετικό του κώδικα. Έχει το μίσος, τη σφαγή, τις δολοφονίες, την εξόντωση, ως επίσημη ιδεολογία και πρακτική. Είναι η ακραία μορφή απόρριψης κάθε διαλεκτικής. Όπως σημειώνει εύστοχα ο Λ. Τρότσκυ στα «Φιλοσοφικά Τετράδια» του: «Ο φιλοσοφικός εθνικοσοσιαλισμός έχει ως στόχο ακριβώς την ιδέα της ανάπτυξης: ως εκ τούτου απορρίπτει με μοχθηρία όχι μόνο το μαρξισμό αλλά και τον δαρβινισμό – θέλει να γυρίσει τη γνώση πίσω, σε στατικές αρχές σε σχέση με την ανθρώπινη κοινωνία. Σαν τέτοιες κατηγορίες χρησιμοποιούνται η φυλή και το αίμα. Η ισχύς της διαλεκτικής σκέψης εδώ αποδεικνύει τη δύναμή της με τη μέθοδο της αντιστροφής. Η αντίθεση στη διαλεκτική σε ρίχνει πίσω, στα βάθη του Τευτοβούργειου Δάσους».
Η φασιστική αντίληψη και πρακτική, όμως, δεν κατοικοεδρεύει μόνο μέσα στα, αμιγώς, φασιστικά σχήματα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αποτυπώνει του λόγου το αληθές είναι το γεγονός πως η επιρροή των νεοναζιστικών και φασιστικών κομμάτων και αντιλήψεων, παρουσιάζεται ιδιαίτερα ισχυρή πρώτα και κύρια μέσα στις χώρες που υποτίθεται ότι οικοδομούσαν το σοσιαλισμό, ενώ ποτέ δεν έσβησε η επιρροή τους στη χώρα-σύμβολο της ελευθερίας, στις Η.Π.Α., όπου ακόμα και ο σημερινός, εκλεγμένος πρόεδρος Τραμπ πολιτεύεται ως υποστηρικτής της διαβόητης Κου Κλουξ Κλαν.
«Η ελευθερία δεν δίνεται εθελοντικά από τον καταπιεστή. Πρέπει να κατακτηθεί από τον καταπιεζόμενο», έλεγε προφητικά ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Σημειώσεις
4. Jurgen Armbruster, Μετάφραση: Ελένη Παυλίδου Επιμέλεια: Αλίκη και Μιχάλης Πολέμης. «Η ιστορία της Ψυχιατρικής στη διάρκεια του Ναζισμού». Περιοδικό της Επιστημονικής Ένωσης του ΨΝΑ Τετράδια Ψυχιατρικής τεύχος 47, Αφιέρωμα: «Ψυχιατρική και Φασισμός», Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβρης 1994.
5. Καζαντζάκης, Ν., (2014), «Ταξιδεύοντας: Ιταλία-Σινά-Ιερουσαλήμ-Κύπρος-
6. Ένγκελς. «Το πρόγραμμα των μπλανκιστών προσφύγων της Κομμούνας», Άπαντα Μαρξ-Ένγκελς, εκδόσεις Progressτ.
*Ο Χρήστος Τσαντής είναι συγγραφέας και σύμβουλος ψυχικής υγείας. Το κείμενο είναι η εισαγωγή στο δοκίμιο ιστορίας του Χ. Τσαντή, με τίτλο «Καθρεφτίσματα – Από τη Γερμανία και την ΕΣΣΔ του μεσοπολέμου, στην Ευρώπη του 21ου αιώνα», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ραδάμανθυς.