Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΣΤΕΦΕΝ ΧΩΚΙΝΓΚ – STEPHEN HAWKING
(Οξφόρδη 1942 -Κέιμπριτζ 2018)
Σπουδαίος βρετανός θεωρητικός φυσικός της εποχής μας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ στην έδρα του Νεύτωνα. Ολικώς ανάπηρος, εργάζεται για την ενοποίηση κβαντομηχανικής και θεωρίας σχετικότητας σε μια ολική θεωρία υπέρ του παντός. Το έργο του εστιάζεται σε θέματα κοσμολογίας, κβαντικής βαρύτητας και μαύρων οπών του διαστήματος. Οι έρευνές του όμως επεκτείνονται σε πλήθος επιστημονικών αντικειμένων, από τα παράδοξα του χωροχρόνου, τη λεγόμενη ακτινοβολία Χώκινγκ και την υπερβαρύτητα, μέχρι την κβαντική κοσμολογία, τη θεωρία των χορδών και την εξωγήινη ζωή. Εκτός από το καθαρά επιστημονικό του έργο, ο Χώκινγκ προωθεί την εκλαΐκευση των επιστημονικών προβλημάτων με βιβλία και τηλεοπτικές εκπομπές, παραμένει αγνωστικιστής, πιστεύοντας ότι το σύμπαν διέπεται από επιστημονικούς νόμους, που μπορεί να δημιουργήθηκαν από το Θεό, αλλά ο Θεός δεν παρεμβαίνει για την παραβίασή τους.
Έργα: Singularities in collapsing stars and expanding universes (με D.W. Sciama) (1969), The large scale structure of space (με G. Ellis) (1973), A brief history of time (1988), The nature of space and time (με R. Penrose) (1996), The large, the small and the human mind (με A. Shimony κ.α.) (1997), The universe in a Nutschell (2001), Information loss in black holes (2005), God created the integers, The mathematical breakthroughs that changed history (2005), A brief history of time (2005).
Βιβλιογραφία: J. Boslough, Stephen Hawking’s univerce, 1985, K. Ferguson, Stephen Hawking, Quest for a theory of everything, 1991, Clifford Pickoves, Archimedes to Hawking, Laws of science and the great minds behind them, 2008, O. Connor-J. Robertson-F. Edmund, Stephen Willian Hawking, 2009, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΣΤ. ΧΩΚΙΝΓΚ, A BRIEF HISTORY OF TIME
** ** **
Οι επιστημονικές αυτές ανακαλύψεις έδωσαν μια νέα διάσταση στην αντίθεση ιδεαλισμού και υλισμού, δογματισμού και αγνωστικισμού, ορθολογισμού και σκεπτικισμού. Ο Τεγιάρ ντε Σαρντέν διακηρύσσει “η Ενέργεια, το νέο Πνεύμα, η Ενέργεια, ο νέος Θεός… Tο Πνεύμα δεν είναι πλέον ανεξάρτητο από την ύλη ούτε αντίθετό της, αλλά αναδύεται επίμοχθα από αυτήν, κάτω από την έλξη του Θεού και μέσα από τη σύνθεση και την συγκέντρωση” (Le Phenomen humain, L’ avenir de l’ homme). Ωστόσο ο Μπιτσάκης διακρίνει την ύλη (φιλοσοφική κατηγορία) από τη μάζα (επιστημονική έννοια). Ούτε ύλη – μάζα, ούτε άυλη – ενέργεια. Η μάζα είναι μέτρο αδράνειας, η ενέργεια μέτρο κίνησης. Αδράνεια και κίνηση είναι κατηγορήματα της ύλης. Υπάρχουν σωμάτια μαζικά (όπως τα συστατικά των ατόμων) και μη μαζικά (όπως το φωτόνιο και το βαρυόνιο), μορφές ύλης. Δεν υπάρχει μέτρο της ύλης, ούτε εξαΰλωση της ύλης, ούτε υλοποίηση της ενέργειας. Το αξίωμα της αφθαρσίας της ύλης, δεν μπορεί ούτε να αναιρεθεί ούτε να αποδειχθεί (Physicke et Matérialisme).
Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι μολονότι η σύγχρονη φυσική παραμερίζει την κλασική έννοια της ουσίας, αφού πια δεν διακρίνει την ουσία (χώρος) από το συμβεβηκώς (χρόνος), εντούτοις μεταμορφώνει τα φυσικά φαινόμενα σε νοούμενα, περιγράφοντάς τα με μαθηματικές σχέσεις. Πρόκειται μήπως για μια επάνοδο στον Παρμενίδη με την ταύτιση του νοείν και του είναι, σε μια vita contemplativa, στο κύριο γνώρισμα του ελληνικού πνεύματος;
Η δυναμική της διαμόρφωσης μιας φυσικής και φιλοσοφικής αντίληψης είναι γεμάτη από αντιφάσεις. Η θεωρία γεννιέται από τα δεδομένα της εμπειρίας και ταυτόχρονα υπερβαίνει τη φαινομενικότητα. Μετά την ολοκλήρωση μιας θεωρίας ανακαλύπτονται φαινόμενα, που δεν μπορούν να εξηγηθούν με αυτή. Μια νέα θεωρία τότε θα ερμηνεύσει την πραγματικότητα. Ο κίνδυνος είναι η εσφαλμένη ερμηνεία της επιστημονικής θεωρίας στη φιλοσοφία και η εξαγωγή βιαστικών συμπερασμάτων, καθώς μάλιστα οι εξελίξεις είναι ραγδαίες.
Ο ίδιος ο δημιουργός της θεωρίας της σχετικότητας δεν αρνήθηκε ποτέ την ύπαρξη της αντικειμενικής πραγματικότητας, ανεξάρτητης από το υποκείμενο. Αντιτάχθηκε στις απόψεις της σχολής της Κοπενγχάγης και στην απροσδιόριστη τυχαιότητα, στην πιθανοκρατική θεώρηση της φύσης, με την περίφημη φράση του “Ο Θεός δεν παίζει ζάρια”. Αλλά ο Μπωρ, απάντησε “Είναι καιρός να πάψει ο Αϊνστάιν να υποδεικνύει στο Θεό τι να κάνει”. Και ο Χώκινγκ συμπλήρωσε “Ο Θεός όχι μόνο παίζει ζάρια, αλλά ορισμένες φορές τα ρίχνει εκεί που δεν μπορούμε να τα δούμε”.
Ο Γιανναράς διαπιστώνοντας την κατάρρευση του νεoτερικού οράματος και το κενό νοήματος στη νεοτερικότητα, δοκιμάζει μια μετα-νεοτερική, μετα-φυσική, μια μεταφυσική διερεύνηση της φύσης, μια μετα-νεοτερική δοκιμή μετα-φυσικής οντολογίας.