Από Γιώργη Αριστ. Λέκκα *
Μόλις διάβασα για μια βράβευση στιχουργών στο Σπήλι Ρεθύμνου, η οποία είχε προγραμματιστεί για τις 17 του Ιούλη, αμέσως ήρθαν στο νου μου δυο μαντινάδες:
Η λεβεδιά ‘ναι μια μ-πληγή που πάντα αίμα τρέχει,
Θε μου και πώς την ε βαστά αυτός απού την έχει,
πολύ παλιά, αγνώστου στιχουργού και:
Λεβεντογέννα σ’ είπανε γιατί πραματικά ‘σαι
κι ως να γροικάτ’ η λεβεδιά Κρήτη μου θα γροικάσαι,
δική μου, νεότερη.
Μέσα στη λέξη «λεβεντιά» περικλείεται ένα πλήθος πολιτισμικών αξιών της ζωής όπως είναι η γενναιότητα, η ταπεινότητα, η απλοχεριά, η ντομπροσύνη, η δίκαιη κρίση, το ήθος, ο σεβασμός, η αυτογνωσία, η ευγένεια. Τις θυμήθηκα όταν διάβασα ότι:
«Η μεγαλύτερη βράβευση στην σύγχρονη ιστορία του στίχου στην Κρήτη είναι γεγονός. Η Κρήτη τιμάει την μαντινάδα και τους στιχουργούς που τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στην δισκογραφία και την συγγραφή βιβλίων.
Ο Δήμος Αγ. Βασιλείου και η Κρητική Ομοσπονδία Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας διοργανώνουν μουσικοχορευτική βραδιά προς τιμήν αξιόλογων Μαντιναδολόγων- στιχουργών της Κρήτης. Θα τιμηθούν με αλφαβητική σειρά …» και ακολουθούν τα 20 ονοματεπώνυμα των τιμώμενων.
Σχετικά με την πολυδιαφημισμένη αυτή εκδήλωση σε μένα προσωπικά, αλλά και σε πολλούς άλλους συμπατριώτες μας στιχουργούς και μη, ενέκυψαν εξ αρχής τα παρακάτω εύλογα ερωτήματα και ανησυχίες τα οποία αφορούν, κυρίως, τους υπεύθυνους επιλογής των προσώπων και του αριθμού των υπό βράβευση Μαντιναδολόγων- στιχουργών της Κρήτης (σάμπως η μαντινάδα να μην είναι στιχούργημα):
1)Όταν έγραφαν: «Η Κρήτη τιμάει…» ποια Κρήτη εννοούσαν όταν απουσίαζαν από την όλη διαδικασία και ο νομός Χανίων αλλά και τόσεςπεριοχές της Χώρας, όπου πολιτιστικοί σύλλογοι Κρητών δρουν και προσφέρουν σοβαρές υπηρεσίες στην κρητική παράδοση, στην οποία περιλαμβάνεται και η κρητική στιχουργία, με τη γνήσια κρητική διάλεκτο;
2)Ποια μαντινάδα τιμάειη Κρήτη; Αυτήν που τόσοι και τόσοι δάσκαλοί της μας δίδαξαν, γραπτά και προφορικά, όπως οι: Κωστής Φραγκούλης με την πασίγνωστη μαντινάδα του (και όχι μόνον μ’ αυτήν)
Η μαντινάδα η καλή δε χτίζετ’ όπως λάχει.
Πέτρα και χώμα και νερό τση Κρήτης πρέπει να ‘χει,
ο Μιχάλης Καυκαλάς με τον ΟΔΗΓΟ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑΣ, ο καθηγητής οφθαλμίατρος και ιδρυτής του Μουσείου ΛΥΧΝΟΣΤΑΤΗΣ Γιώργης Μαρκάκης με τις Πρωτοθυγατέρες του (Η μαντινάδα στη ζωή της Κρήτης), το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας με τον τόμο Η ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ -Πρακτικά Συνεδρίων και τόσα άλλα εξαιρετικά λογοτεχνήματα, ή αυτήν που ευθαρσώς μας λάνσαραν προ ετών ως «Οι ωραιότερες Μαντινάδες της Κρήτης»;
3) Ήταν πράγματι η μεγαλύτερη και δικαιότερη βράβευση με τα 20 όλα κι όλα βραβεία που δόθηκαν και μάλιστα αρκετά από αυτά σε πρόσωπα που και εγώ αλλά και τόσοι άλλοι, που μια ζωή ασχολούμαστε με τη μαντινάδα, ουδέποτε τα έχουμε γνωρίσει, ή έστω έχουμε ακούσει ονομαστικά;
4) Εκατοντάδες ή και χιλιάδες στιχουργοί σ’ όλη την Κρήτη, την Ελλάδα, τον Κόσμο έχουμε αφήσει και εξακολουθούμε να αφήνουμε σχετικά αποτυπώματα πάνω σε καθημερινό, ημερήσιο, εβδομαδιαίο, μηνιαίο και λοιπό Τύπο (πρόσφατα και σε ηλεκτρονικό), αλλά και στη συνείδηση πολλών ανθρώπων, Κρητών και μη, οι οποίοι μας διαβάζουν και μας ακούνε.Το ερώτημα όμως είναι τι είδους αποτύπωμα αφήνουμε ο καθένας μας προφορικά ήγραπτά και ποια από αυτά ήταν άξια για βράβευση και γιατί συγκεκριμένα «στην δισκογραφία και την συγγραφή βιβλίων», κάτι που οδηγεί τη σκέψη μας και σε συγκεκριμένη επιχειρηματική δραστηριότηταστην Κρήτη;
5)Πέραν από τα γνωστά και πανάξια πρόσωπα, που δικαίως βραβεύτηκαν, τι είδους «αποτύπωμα» μπορεί να άφησαν άτομα πολύ νεαρής ηλικίας και άλλα που εμφανίστηκαν ξαφνικά και μάλιστα ως τέλειοι γνώστεςτης μαντινάδας και της γνήσιας κρητικής διαλέκτου, επιδεικνύοντας απύθμενο θράσος και αλαζονεία, στοιχεία που δεν συνάδουν μ’ εκείνα του κρητικού πολιτισμού και της παράδοσης;
Είναι γνωστό πως, εδώ και κάμποσα χρόνια, η μαντινάδα αντιμετωπίζεται από πολλούς ως μέσον βιοπορισμού και προβολής τους στην κοινωνία και κατά συνέπεια δεν χρειάζεται και πολύς σεβασμός απέναντι στην παράδοση και τα προγονικά μας διδάγματα.
Ως εκ τούτου, λοιπόν, κι εγώ σε μια πασίγνωστη, θεωρώ, μαντινάδα μου τροποποιώ το δεύτερο στίχο της ως παρακάτω:
Η ρίζαθρέφει τη γ-κορφή κι η ρίζα την ξεραίνει,
μα πρέπει πως μερκοί-μερκοί τη ν-έχουν ξεγραμμένη.
Πρέπει= ως φαίνεται
*Ο Γιώργης Λέκκας είναι επίτιμος Πρόεδρος του Συλλόγου Κρητών Στιχουργών.