του Πάνου Παναγιώτου
Μόλις λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση του ‘κουρέματος’ του ελληνικού χρέους που θα έλυνε το πρόβλημα της βιωσιμότητας του και θα επέτρεπε την αποκλιμάκωση της κρίσης, μία νέα συμφωνία, αυτή της 27ης Νοεμβρίου, είναι γεγονός, και υπόσχεται να αντιμετωπίσει ακριβώς το ίδιο πρόβλημα.
Η κύρια πρόβλεψη της συμφωνίας: Χρέος στο 124% του ΑΕΠ το 2020
Περιληπτικά, η κυριότερη πρόβλεψη με βάση τη νέα συμφωνία είναι πως το ελληνικό χρέος θα κυμαίνεται στο 124% του ΑΕΠ το 2020 και στο 115% το 2022 με προοπτική αποπληρωμής του μέχρι το 2052 κάτι που συνεπάγεται ότι η Ελλάδα αναμένεται να μειώσει το χρέος της κατά 50 δις ευρώ και να αυξήσει το ΑΕΠ της κατά 60 δις ευρώ, καταγράφοντας ανάπτυξη και πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 4% και πάνω από το 2014 και μετά.
Τα πρώτα προβλήματα της κύριας πρόβλεψης: Η αποτυχία των προηγούμενων
Το πρώτο πρόβλημα είναι πως οι προηγούμενες ‘συμφωνίες’ Τρόικας – ελληνικών κυβερνήσεων αλλά και οι προκύπτουσες απ’ αυτές προβλέψεις απέτυχαν, γεγονός που υποδεικνύει εγγενή αδυναμία πρόβλεψης. Για παράδειγμα ενώ η προβλέφθηκε ανάπτυξη για το 2010, στη συνέχεια αυτή μετατέθηκε για το 2011, έπειτα για το 2013 κλπ. Το δεύτερο πρόβλημα είναι πως οι προβλέψεις δεν έπεσαν απλά έξω, μέσα στα πλαίσια για παράδειγμα ενός στατιστικού λάθους αλλά στην πράξη συνέβη το αντίθετο από αυτό που προβλέφθηκε επισήμως και μάλιστα σε πολλαπλάσιο μέγεθος. Έτσι, αντί για ανάπτυξη κοντά στο 1% για το 2011 (πρόβλεψη ΔΝΤ), επήλθε ύφεση ρεκόρ κοντά στο 7%.
Έλλειμμα αξιοπιστίας της Τρόικας
Το αποτέλεσμα είναι ένα έλλειμμα αξιοπιστίας της ίδιας της Τρόικας καθώς το ιστορικό των εκτιμήσεων της (όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στα υπόλοιπα κράτη σε κρίση) είναι εξαιρετικά αρνητικό.
Ανάπτυξη στο 4% και πρωτογενές πλεόνασμα στο 4,5%: Έχει συμβεί ποτέ στην ιστορία;
Σήμερα η Ελλάδα κατέχει την 215 θέση ως προς την ανάπτυξη του ΑΕΠ της μεταξύ των 218 χωρών του κόσμου για τις οποίες παρέχονται στατιστικά στοιχεία. Δηλαδή 214 από τις 218 χώρες του κόσμου βρίσκονται σε καλύτερη θέση από την Ελλάδα. Με τη συμφωνία της 27ης Νοεμβρίου να βασίζεται στην πρόβλεψη πως από το 2014 η ανάπτυξη θα απογειωθεί στο 4% και το πρωτογενές πλεόνασμα θα σκαρφαλώσει στο 4,5%, το κύριο ερώτημα που τίθεται είναι αν υπάρχει άλλο κράτος στον κόσμο που να έχει πετύχει κάτι αντίστοιχο. Ευτυχώς η απάντηση είναι θετική, καθώς υπάρχουν άλλες πέντε χώρες που πέτυχαν και μάλιστα ξεπέρασαν αυτόν το στόχο. Δυστυχώς οι χώρες αυτές είναι το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κατάρ και το Ομάν, δηλαδή μερικές από τις πιο πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες στον κόσμο.
Χρέος στο 160% του ΑΕΠ το 2020;
Στην περίπτωση που αυτή τη φορά οι προβλέψεις της Τρόικας δεν πέσουν τόσο δραματικά έξω και που η Ελλάδα καταφέρει πράγματι να περάσει από την ύφεση σε μία, οριακή, ανάπτυξη, πετυχαίνοντας παράλληλα και την καταγραφή πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξης του 4,5% (εξαιρετικός άθλος), τότε το 2020 το χρέος θα κυμαίνεται μεταξύ 150% – 160% του ΑΕΠ.
Κέρδη από ιδιωτικοποιήσεις – σχέδια για πλεόνασμα ακόμη μεγαλύτερο του 4,5%
Στη συμφωνία της 27ης Νοεμβρίου αναφέρεται ότι η Ελλάδα θα μεταφέρει στον ειδικό λογαριασμό για την αποπληρωμή του χρέους τα κέρδη από τις ιδιωτικοποιήσεις. Η υπόθεση για μείωση του χρέους με τα κέρδη από την πώληση κρατικής περιουσίας, τα οποία υπολογίστηκαν εξ αρχής στα 50 δις ευρώ, έχει ξεκινήσει από την υπογραφή του πρώτου Μεσοπρόθεσμου και μέχρι στιγμής οι προσδοκίες και οι εκτιμήσεις έχουν διαψευστεί παντελώς. Δεν υπάρχει καμία απολύτως εξήγηση γιατί στα επόμενα χρόνια αυτό μπορεί να αλλάξει. Κανείς, φυσικά, δε μπορεί να αποκλείσει πως αυτό δε θα αλλάξει και ότι στην καλύτερη περίπτωση οι εκτιμήσεις της Τρόικας θα είναι, τουλάχιστον, μερικώς λανθασμένες. Επιπροσθέτως το γεγονός πως στη συμφωνία αναφέρεται ότι 30% των εσόδων από ενδεχόμενο πλεόνασμα πέραν του 4,5% θα καταβάλλεται προς αποπληρωμή του χρέους, προκαλεί εντύπωση, καθώς από τη μία δείχνει την υπεραισιοδοξία της Τρόικας και από την άλλη αφού θα περίμενε κανείς αν πράγματι συμβεί ένα τέτοιο θαύμα τα χρήματα να διατεθούν στην ανάπτυξη και όχι και πάλι στην αποπληρωμή των δανειστών.
Επαναγορά Ομολόγων: PSI νο2;
Ένα σχέδιο για την επαναγορά κρατικών ομολόγων θα έπρεπε να έχει γίνει πολύ νωρίτερα και το αργότερο τον Αύγουστο του 2012 αμέσως μετά τις ελληνικές εκλογές, όταν η συνολική αξία των ομολόγων του ιδιωτικού τομέα αποτιμώνταν χρηματιστηριακά, μόλις, στα 10 δις ευρώ έναντι 63 δις ευρώ της ονομαστικής τους αξίας. Σήμερα η τιμή των κρατικών ομολόγων έχει αυξηθεί κατακόρυφα εξαιτίας των φημών και στη συνέχεια των δηλώσεων για ένα πρόγραμμα επαναγοράς τους, κάτι που σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα ομόλογα είναι αγγλικού Δικαίου αναμένεται να μειώσει τα οφέλη για την Ελλάδα. Επιπλέον, αντί να χρησιμοποιηθούν χρηματοοικονομικά εργαλεία ώστε η επαναγορά ομολόγων να επιχειρηθεί με κεφάλαια που έχουν εγκριθεί ήδη από το προηγούμενο πρόγραμμα, ένα νέο δάνειο ύψους 10 δις ευρώ θα επιβαρύνει την Ελλάδα.
Τρύπα 15 δις ευρώ στις ελληνικές τράπεζες από την επαναγορά ομολόγων
Ακόμη και αν ο στόχος της επεναγοράς ελληνικών κρατικών ομολόγων στα 35 σεντ / ευρώ επιτευχθεί, αυτό θα απαιτήσει συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών κατά 20, περίπου, δις ευρώ και θα δημιουργήσει την ανάγκη για νέα ανακεφαλαιοποίηση τους η οποία υπολογίζεται (Bulo/Rogoff ) στα 15 δις ευρώ. Το ποσό αυτό είναι επιπλέον των 50, περίπου, δις ευρώ που προέκυψαν ως ανάγκες για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από το πρώτο PSI. Δεν έχει γίνει καμία αναφορά από την Τρόικα ή την ελληνική κυβέρνηση για το πώς θα καλυφθεί αυτό το ποσό. Αν θεωρήσουμε πως η μόνη λογική λύση είναι με επιπλέον δανεισμό, τότε στα 10 δις ευρώ νέων δανείων από το EFSF θα πρέπει να προσθέσουμε 15 δις ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ‘PSI 2’ θα αποφέρει, στην καλύτερη περίπτωση, μείωση χρέους κατά 30 δις ευρώ αλλά και νέο δανεισμό κατά 25 δις ευρώ, άρα καθαρό κέρδος μικρότερο των 5 δις ευρώ όταν συνυπολογιστούν και οι τόκοι των νέων δανείων.
Νέες απώλειες για ταμεία και ομολογιούχους
Πριν, όμως, μιλήσουμε έστω και για λίγα κέρδη από ένα πρόγραμμα επαναγοράς ελληνικών ομολόγων θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τις νέες απώλειες που θα υποστούν τα ελληνικά ταμεία και φυσικά να μην ξεχνούμε και τις νέες απώλειες για τους Έλληνες, ιδιώτες, ομολογιούχους.
Χρήματα για ανάπτυξη;
Η νέα συμφωνία περιλαμβάνει μία σειρά υποθετικών κεφαλαίων που θα χρησιμοποιηθούν για να μειώσουν το χρέος αλλά δεν υπόσχεται καθόλου κεφάλαια για τη δημιουργία ανάπτυξης. Ακόμη και η εκταμίευση ή μη των δόσεων έχει συνδεθεί με την επίτευξη των δημοσιονομικών και όχι των αναπτυξιακών στόχων.
Συμμετέχει ή όχι το ΔΝΤ στη συμφωνία;
Χαμένη στη μετάφραση πέραση η δήλωση Λαγκάρντ ότι το ΔΝΤ θα εκταμιεύσει κεφάλαια προς την Ελλάδα ‘αφού πρώτα η Ευρωζώνη εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της’ και αφού ολοκληρωθεί το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων. Με απλά λόγια το ΔΝΤ προς το παρόν αρνείται να καταβάλλει χρήματα στην Ελλάδα και για την ώρα απέχει από το πρόγραμμα στήριξης. Κάτι τέτοιο είναι πρωτοφανές και δείχνει ότι η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει ανακτήσει την αξιοπιστία της αλλά ότι αμφισβητείται ακόμη και από αυτούς που υποτίθεται ότι τη ‘στήριζαν’ μέχρι στιγμής, δηλαδή το ίδιο το ΔΝΤ.
Οι πρώτες διεθνείς εκθέσεις για τη συμφωνία
Μπορεί στην Ελλάδα η κυβέρνηση να πανηγυρίζει αλλά στο εξωτερικό έχουν κάνει ήδη την εμφάνιση τους οι πρώτες διεθνείς εκθέσεις που κάνουν λόγο για την ανάγκη νέας συμφωνίας στο προσεχές μέλλον, προβλέποντας την αποτυχία της τρέχουσας. Μία από τις πιο λιτές αλλά περιεκτικές εκθέσεις είναι αυτή της SocGen (υπογράφει ηAneta Markowska) όπου αναφέρεται ότι το νέο πρόγραμμα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά δε μετατρέπει το ελληνικό χρέος σε βιώσιμο και δεν βοηθά την Ελλάδα να επιστρέψει στην ανάπτυξη συμπληρώνοντας ότι “το σχέδιο μάλλον θα αγοράσει χρόνο μέχρι τις εκλογές στη Γερμανία το φθινόπωρο του 2013 αλλά περιμένουμε ότι προκειμένου το ελληνικό χρέος να γίνει βιώσιμο θα χρειαστούν επιπρόσθετα μέτρα μετά από αυτήν την ημερομηνία”.
Συμπέρασμα
Η νέα συμφωνία αποτελεί άλλη μία προσπάθεια εξαγοράς χρόνου αλλά όχι ουσιαστικής αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης. Συγκεκριμένα:
- Δε μετατρέπει το χρέος σε βιώσιμο, αποτυγχάνοντας στον κυριότερο στόχο του
- Δεν αποφεύγει το λάθος των προηγούμενων συμφωνιών να θέσει εξωπραγματικούς στόχους και έτσι τοποθετεί βόμβες στα ίδια τα θεμέλια του νέου προγράμματος
- Δεν παρέχει κεφάλαια ούτε προβλέπει μέτρα για την ανάπτυξη
- Δεν εξηγεί πώς θα καλυφθούν τα κεφάλαια για το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων ενώ το συνδέει ήδη με νέα δάνεια ύψους 10 δις ευρώ, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω δάνεια ύψους 15 δις ευρώ, γεγονός που σε συνδυασμό με τις νέες απώλειες των ταμείων θα ακυρώσει περισσότερο από το 90% της οποιασδήποτε απομείωσης του ελληνικού χρέους
- Δεν αποκαθιστά την αξιοπιστία της Ελλάδας. Αντίθετα, θέτοντας μη ρεαλιστικούς στόχους η Ελλάδα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζεται ως το ατύχημα που όλοι περιμένουν να συμβεί
- Δεν παρέχει καν τα προσυμφωνημένα κεφάλαια, τα οποία επειγόντως έχει ανάγκη η χώρα
- Δεν παρέχει μακροπρόθεσμη λύση. Αντίθετα, παρατείνει το βασανιστήριο της Ελλάδας συνδέοντας την εκταμίευση κάθε επόμενης δόσης (ή δόσης της δόσης) με την επίτευξη στόχων οι οποίοι είναι εκ φύσεως αδύνατο να επιτευχθούν, δημιουργώντας, έτσι, μία συνταγή αποτυχίας.
- Δεν άρει το νομισματικό κίνδυνο και την πιθανότητα εξόδου της χώρας απ’ το ευρώ. Αντίθετα, ο κίνδυνος παραμένει υπαρκτός και μεταφέρεται στο κοντινό μέλλον.
- Δεν περιλαμβάνει κανένα κατεπείγον μέτρο για την αντιμετώπιση της τραγικής πραγματικής οικονομική κατάστασης των Ελλήνων (ανεργία πάνω από 25%, ανεργία νέων στο 58% κλπ).
- Δεν εξασφαλίζει καν τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα αλλά θέτει όρους στην Ευρωζώνη προκειμένου αυτή να επιτευχθεί, γεγονός πρωτοφανές.
Εν κατακλείδι, μπορεί η νέα συμφωνία να βοηθά τη Γερμανίδα Καγκελάριο Μέρκελ στην προσεχή της εκλογική προσπάθεια και να δίνει μία παράταση στην ελληνική κυβέρνηση αλλά αφήνει την Ελλάδα και τους πολίτες της εκτεθειμένους στους ίδιους κινδύνους με πριν αποτυγχάνοντας να παράσχει ουσιαστικές λύσεις και παρατείνοντας μία τραγική, οικονομικά και κοινωνικά, κατάσταση. Η μόνη ανάσα που ίσως πάρουν οι Έλληνες πολίτες είναι αυτή μίας πρόσκαιρης ανακούφισης από το φόβο ότι τα ‘χειρότερα αποφεύχθηκαν’. Στην πραγματικότητα, όμως, θα παραμείνουν βουτηγμένοι μέχρι το λαιμό στη θάλασσα των συνεπειών της κρίσης και των νέων μέτρων αφού η νέα συμφωνία δεν είναι ικανή να τους βγάλει στη στεριά. Η Γερμανία απέφυγε έντεχνα να δώσει πραγματική λύση στο ελληνικό πρόβλημα και επέλεξε να συνεχίσει το ‘βασανιστήριο της ανάσας’, αφήνοντας την Ελλάδα να ασφυκτικά και να εκλιπαρεί για την επόμενη δόση οξυγόνου. Ίσως αυτός να είναι ο γερμανικός ορισμός της αλληλεγγύης μεταξύ εταίρων.