Της Ευγενίας Κουντούρη
Είναι αλήθεια πως βλέποντας τον Μάκη Βορίδη να εξομολογείται τους προβληματισμούς του στην τηλεόραση, σχετικά με το τι θα σημαίνει για την Ελλάδα το να γίνουμε ένα θρησκευτικά ουδέτερο κράτος, προβληματίστηκα. Το να μην υπάρχουν εικόνες Του Χριστού στα σχολεία και τις δικαστικές αίθουσες, μπορώ να το ξεπεράσω για να είμαι ειλικρινής. Το να μας πάρουν όμως τα Χριστούγεννα; Ε, όχι αυτό, δεν θα μπορούσα να το αντέξω. Να μην μπορούμε να βάλουμε μια φάτνη στην πλατεία; Όχι απλά σκληρό, αλλά αβάσταχτο θα έλεγα.
Και κάπως έτσι μου γεννήθηκαν δύο απορίες. Καταρχήν υπάρχει κανείς που να πιστεύει αυτές τις δηλώσεις, όταν για παράδειγμα οι εικόνες από στολισμένες πλατείες από ουδέτερες θρησκευτικά χώρες όπως η Γερμανία και το Βέλγιο εμφανίζονται κάθε χρόνο στους τηλεοπτικούς δέκτες ή στις δεκάδες ιστοσελίδες του Internet;
Και δεύτερον πόσο κακό θα έκανε τελικά στην κοινωνία μας η θρησκευτική ουδετερότητα;
Έχει ειπωθεί επανειλημμένα από θρησκευτικούς συντηρητικούς (και όχι μόνο) πως χωρίς πίστη στο Θεό, η κοινωνία θα καταρρεύσει. Εάν δεν λατρεύουμε τον Θεό, προσευχόμαστε στον Θεό και τοποθετούμε τον Θεό στην κεντρική καρδιά του πολιτισμού μας, τα πράγματα θα εξελιχθούν άσχημα για εμάς.
Στους προβληματισμούς του για τη Γαλλική Επανάσταση, ο Έντμουντ Μπερκ υποστήριξε ότι η θρησκεία ήταν η βάση της κοινωνικής τάξης. Ο Βολταίρος, ο διάσημος φιλόσοφος του Διαφωτισμού, είπε ότι χωρίς την θρησκεία η κοινωνία δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. «Είναι απαραίτητο να έχουν οι άνθρωποι βαθιά χαραγμένη στο μυαλό τους την ιδέα ενός Ανώτατου όντος και δημιουργού για να διατηρήσουν μια ηθική κοινωνική τάξη».
Η θρησκευτική πίστη κρίνεται συχνά «απαραίτητη» για μια κοινωνία που λειτουργεί σωστά και υποστηρίζεται ότι ο αθεϊσμός είναι μια «επικίνδυνη» και «επιβλαβής» απειλή για την κοινωνική ευημερία.
Η θρησκεία εμφανίζεται ως μια απαραίτητη «κόλλα» για να διατηρηθεί η κοινωνία μαζί. Αντίθετα, ο κοσμικός χαρακτήρας αποτελεί έναν κίνδυνο για την κοινωνική ευημερία. Γιατί εάν οι άνθρωποι απομακρυνθούν από τον Θεό και σταματήσουν να είναι θρησκευόμενοι, τότε το έγκλημα θα αυξηθεί, η διαφθορά θα αυξηθεί, η ευπρέπεια θα μειωθεί και οι εικόνες διάλυσης θα κυριαρχήσουν.
Είναι μια ενδιαφέρουσα υπόθεση, η οποία όμως έχει αποδειχθεί λάθος.
Αν κάποιος εξετάσει για παράδειγμα, την ειδική έκθεση που παρουσίασε ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (και δημοσιεύτηκε στο δικτυακό τόπο 24/7wallstreet.com), όπου αναφέρονται οι δέκα χώρες με τη χειρότερη/καλύτερη ποιότητα ζωής, θα δει πως αυτό δεν ισχύει.
Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η οποία λαμβάνει υπόψη πληθώρα δεικτών κοινωνικής ευημερίας, οι πολιτείες της Αμερικής με τη χειρότερη ποιότητα ζωής τείνουν να είναι μεταξύ των πιο θρησκευόμενων (όπως το Μισισιπή και η Αλαμπάμα), ενώ οι πολιτείες με την καλύτερη ποιότητα ζωής τείνουν να είναι μεταξύ των λιγότερο θρησκευόμενων (όπως το Βερμόντ και το Νιου Χάμσαϊρ).
Το ποιες πολιτείες είναι περισσότερο ή λιγότερο θρησκευόμενες μπορεί κάποιος να το ελέγξει στα επίσημα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύονται στο Pew Forum. Και ο συσχετισμός αυτός ισχύει και σε διεθνές επίπεδο.
Βρίσκονται όλα εκεί και μπορείτε επίσης να ελέγξετε πώς οι διάφορες χώρες εκφράζουν την κοινωνική ευημερία. Η συσχέτιση είναι σαφής και ισχυρή: οι πιο κοσμικές τείνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα από ό, τι οι πιο θρησκευόμενες σε ένα ευρύ φάσμα στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων των ποσοστών ανθρωποκτονίας και βίαιης εγκληματικότητας, των ποσοστών φτώχειας, της παχυσαρκίας και του διαβήτη, των ποσοστών κακοποίησης παιδιών, των ποσοστών ανεργίας, των ποσοστών των σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών και της εγκυμοσύνης των εφήβων κλπ.
Εκείνα τα δημοκρατικά έθνη που σήμερα είναι τα πιο κοσμικά, όπως η Σκανδιναβία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, οι Κάτω Χώρες κ.λπ., έχουν πολύ καλύτερα στατιστικά σε σχεδόν κάθε δείκτη ευημερίας που μπορεί να φανταστεί κανείς από τα πιο θρησκευτικά έθνη σήμερα, όπως η Κολομβία, η Τζαμάικα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Υεμένη, το Μαλάουι, το Πακιστάν, οι Φιλιππίνες κλπ.
Εάν η πτώση των επιπέδων θρησκευτικότητας ήταν η κύρια αιτία των κοινωνικών αδικημάτων, θα περιμέναμε από τις χώρες που είναι οι λιγότερο θρησκευόμενες να έχουν και τα μεγαλύτερα προβλήματα. Το αντίστροφο συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Η επιδημία του έμπολα για παράδειγμα δεν «χτύπησε» την ιδιαίτερα κοσμική Σουηδία. Ή την εξαιρετικά κοσμική Εσθονία. Όχι – χτυπάει συνήθως σε διάφορα αφρικανικά έθνη, όπου ο Θεός λατρεύεται βαθιά, η εκκλησία παρακολουθείται ευλαβικά και η προσευχή ασκείται έντονα.
Οι κοινωνίες διαλύονται λοιπόν όταν γίνονται πιο κοσμικές; Σαφώς όχι.
Κι έτσι, η παλαιά υπόθεση ότι η θρησκεία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια υγιή και ασφαλή κοινωνία μπορεί και πρέπει πλέον να περάσει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, μαζί με τους άλλους μύθους. Αρκεί φυσικά να μην χάσουμε τα Χριστούγεννα.
Υ.Γ. Η επιλογή της θρησκείας και της άσκησης της πίστης είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός. Πιστεύω γιατί θέλω κι όχι γιατί μου επιβάλλεται. Εκκλησιάζομαι γιατί επιλέγω να εκκλησιαστώ. Ένα θρησκευτικά ουδέτερο κράτος δεν σημαίνει ένα κράτος που απαγορεύει την πίστη. Απλά δεν την επιβάλλει. Είναι τόσο απλό…