Της Βάννας Σφακιανάκη
Πάνε κι έρχονται αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσπαθώντας να προωθήσουν την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Aggregate EU, πλατφόρμα που ιδρύθηκε πέρυσι και επιτρέπει κοινές παραγγελίες φυσικού αερίου στην παγκόσμια αγορά με στόχο να επιτευχθούν ανταγωνιστικότερες προσφορές προμήθειες. Ο μηχανισμός είναι ανοιχτός σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους συμμάχους της ενώ εξαιρούνται οι ρωσικές εταιρείες.
Για να εξεταστεί το ενδιαφέρον της αγοράς για το νέο γύρο προμηθειών φυσικού αερίου μέσω της ευρωπαϊκής πλατφόρμας Aggregate EU, έγινε στην Αθήνα 8 και 9 Οκτωβρίου κλειστό workshop με προσκεκλημένους πωλητές, αγοραστές και καταναλωτές LNG. «…οι εργασίες του workshop φιλοδοξείται να αποτυπώσουν τον οδικό χάρτη λίγες μέρες πριν την έναρξη της επίσημης διαδικασίας, λαμβάνοντας υπόψη, όπως αναφέρεται σε πρόσφατο δημοσίευμα των Financial Times, το γεγονός ότι εντέλει η υπηρεσία για κοινές προμήθειες εξυπηρετεί μόλις το 2% της πιθανής ζήτησης με πηγές της αγοράς να εκφράζουν επιφυλάξεις για αλλαγή της εικόνας στον επικείμενο γύρο προσφορών.».[1]
Στην συνάντηση μετείχαν ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου, ο υπουργός Ενέργειας της Βουλγαρίας Βλαντίμιρ Μαλίνοφ, ο υφυπουργός Ενέργειας της Ουκρανίας, Μίκολα Κόλισνικ, ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής για θέματα Ενέργειας της ΕΕ, Μάθιου Μπάλντγουιν και η ceo της ΔΕΣΦΑ Μαρία Ρίτα Γκάλι. Στην εκδήλωση μετείχαν επίσης περισσότερα από 60 στελέχη υπουργείων και ενεργειακών επιχειρήσεων από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία, την Κροατία, την Αυστρία, την Ουγγαρία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με το Αθηναϊκό πρακτορείο ειδήσεων «Βασικό θέμα συζήτησης ήταν η βέλτιστη χρήση των υφιστάμενων και υπό κατασκευή υποδομών, όπως τερματικοί σταθμοί επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου, διασυνδέσεις αγωγών και χώροι αποθήκευσης, ιδίως στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Κροατία.».[2]
Η συμμετοχή του υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ
Η συμμετοχή όμως που σχολιάστηκε περισσότερο και όχι άδικα, ήταν η συμμετοχή του πρώην πρέσβη των Ηνωμένων Πολιτειών και νυν υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ που είχε συνομιλίες και με τον υπουργό εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη. «Σύμφωνα με πληροφορίες έγινε αναλυτική συζήτηση για την γεωγραφική θέση της Ελλάδας και τη γεωστρατηγική της σημασία, η οποία μπορεί να την μετατρέψει σταδιακά σε ενεργειακό κόμβο. Όλα σε συνάρτηση φυσικά με τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τους δύο πολέμους που βρίσκονται σε εξέλιξη σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή.».[3] Η Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη είχε ξεκινήσει όταν ο Τζέφρι Πάιατ ήταν πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα και ο ίδιος είχε εκφράσει επανειλημμένα το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τον λεγόμενο «κάθετο διάδρομο», δηλαδή ένα αγωγό φυσικού αερίου που με αφετηρία την Αλεξανδρούπολη θα τροφοδοτεί με «μη ρώσικο» φυσικό αέριο τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία. «O Κάθετος Διάδρομος θα βοηθήσει την ΕΕ να συνεχίσει την αξιοσημείωτη απεξάρτησή της από τις μη αξιόπιστες ρωσικές προμήθειες. Διασφαλίζοντας χαμηλές χρεώσεις, οι χώρες του Κάθετου Διαδρόμου μπορούν να αυξήσουν την πρόσβασή τους σε αυξανόμενες προμήθειες από τις ΗΠΑ και άλλες μη ρωσικές πηγές», σημείωσε ο κ. Πάιατ σε ανάρτησή του στο Χ που φαίνεται να παραπέμπει στην αμερικανική θέση ότι η προμήθεια περισσότερων αμερικανικών φορτίων LNG και η δημιουργία περισσότερων υποδομών μπορούν να «ανοίξουν» την αγορά και να κλείσουν την μεγάλη ψαλίδα που καταγράφεται αυτή τη στιγμή στις τιμές μεταξύ του LNG και του ρωσικού αερίου, που εξακολουθεί να πρωταγωνιστεί στο μείγμα των εισαγωγών αερίου πολλών χωρών της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.».[4]
Ο κάθετος διάδρομος
Σε δημοσίευμα τους στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών» με αφορμή συνάντηση των διαχειριστών του Κάθετου Διαδρόμου στη Θεσσαλονίκη πριν από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τέσσερεις δημοσιογράφοι από Βουλγαρία, Ελλάδα, Ρουμανία και Τσεχία/Σλοβακία παρουσιάζουν τον κάθετο διάδρομο ως ένα σύγχρονο γεφύρι της Άρτας.[5]
Οι πρώτες συζητήσεις για τη δημιουργία του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου ξεκίνησαν το 2014, μέσω κοινής πρωτοβουλίας Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας. Ο ελληνοβουλγαρικός διασυνδετήριος αγωγός ΙGB, μήκους 182 χλμ., που εγκαινιάστηκε το 2022, θεωρείται ένα συγκριτικά μικρό αλλά κομβικό μέρος του έργου. Ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του Κάθετου Διαδρόμου είναι η Βουλγαρία, μέσω της Bulgartransgaz. Η κρατική εταιρεία φιλοδοξεί ότι ο Διάδρομος θα αντικαταστήσει την τρέχουσα διαδρομή του ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Δυτική Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας και θα μεταφέρει το φυσικό αέριο που παρέχεται από εναλλακτικές προμήθειες από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, την Αίγυπτο και άλλες χώρες μέσω του βουλγαρικού εδάφους.
Στα τέλη του 2022 ανακοινώθηκε η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας για την κατασκευή του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου. Βρισκόμασταν στη δίνη της ενεργειακής κρίσης, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και η απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο ήταν στην κορυφή της ατζέντας των Βρυξελλών. Πλέον στις χώρες που συμμετέχουν έχουν προστεθεί η Σλοβακία, η Μολδαβία και η Ουκρανία, ενώ το έργο στηρίζουν οι ΗΠΑ – υποσχόμενες χρηματοδότηση μέσω του οργανισμού διεθνούς ανάπτυξης USAID.
Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό και τις μεγαλόπνοες διακηρύξεις, ο Κάθετος Διάδρομος εξελίσσεται σε ένα ενεργειακό γιοφύρι της Άρτας, με τα βήματα για την ολοκλήρωσή του να σκοντάφτουν στο αβέβαιο περιβάλλον των γεωπολιτικών εξελίξεων. Όμως ο κυριότερος ανασταλτικός παράγοντας είναι ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να προμηθεύεται ρωσικό φυσικό αέριο, που πωλείται σε ανταγωνιστικές τιμές, μέσω της Τουρκίας και του αγωγού Turkstream.
Λίγες ημέρες πριν από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, οι διαχειριστές του Κάθετου Διαδρόμου συναντήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου «επιβεβαίωσαν τη σημασία της συνέχισης των προσπαθειών τους για την πλήρη αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδομών και την περαιτέρω διερεύνηση τρόπων ολοκλήρωσης στοχευμένων έργων εξάλειψης των σημείων συμφόρησης κατά μήκος της διαδρομής». Η κοινή ανακοίνωση που υπέγραψαν οι 9 εταιρείες δεν αναφέρει ότι το ενδιαφέρον στη δοκιμή αγοράς -market test, που διενεργήθηκε τον Ιούλιο για την Ελλάδα- ήταν σχεδόν μηδενικό. Αυτό σημαίνει ότι οι υποψήφιοι χρήστες του Διαδρόμου δεν έδωσαν προσφορές για να δεσμεύσουν χωρητικότητα για τα επόμενα 15 χρόνια. Αποθαρρυντικά μηνύματα έρχονται και από άλλες περιοχές, με το ενδιαφέρον των εισαγωγέων φυσικού αερίου να είναι αναιμικό. Παρ’ όλα αυτά οι διαχειριστές του Διαδρόμου δηλώνουν ότι η υλοποίησή του παραμένει αναγκαία, ως «μια στρατηγική μακρόπνοη πρωτοβουλία που υπερβαίνει τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις της αγοράς».
Η Bulgartransgaz (ΒTG) αποδείχθηκε ο πιο ανυπόμονος συμμετέχων στο έργο και ύστερα από κοινοβουλευτική απόφαση δεν πραγματοποίησε καν δοκιμή αγοράς, αλλά ξεκίνησε άμεσα την κατασκευή. Στη Ρουμανία, το τεστ αγοράς που διεξήγαγε ο διαχειριστής φυσικού αερίου Transgaz έληξε με αρνητικό αποτέλεσμα λόγω ανεπαρκούς εμπορικού ενδιαφέροντος για τις πρόσθετες ποσότητες φυσικού αερίου. Στη Σλοβακία, ο Κάθετος Διάδρομος Φυσικού Αερίου απασχόλησε την επικαιρότητα μόνο όταν ανακοινώθηκε η προσχώρηση της χώρας στο έργο, στις αρχές του 2024. Στην Ουγγαρία, η οποία εξακολουθεί να βασίζεται στο ρωσικό φυσικό αέριο, δεν υπάρχουν ενδείξεις ιδιαίτερης κινητικότητας.
Στην πρωτοβουλία του Κάθετου Διαδρόμου λαμβάνουν μέρος η Gastrade, φορέας λειτουργίας και διαχείρισης της Μονάδας Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου (FSRU) Αλεξανδρούπολης, και η κοινοπραξία ICGB που διαχειρίζεται τον Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Το FSRU Αλεξανδρούπολης που άρχισε ήδη την εμπορική του λειτουργία βρίσκεται αντιμέτωπο με προσφυγή πέντε περιβαλλοντικών οργανώσεων που υποβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 2023.[6]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] H Κομισιόν χαρτογραφεί με workshop στην Αθήνα τις προθέσεις για το Aggregate EU – Η συσχέτιση με τον «Κάθετο Διάδρομο», naftemporiki.gr
[2] Τζ. Πάιατ: Πρωταγωνιστικός ο ρόλος της Ελλάδας στην ανάπτυξη καθαρής ενέργειας, energypress.gr
[3] Τι ψάχνει ο Πάιατ στην Ελλάδα – Η ενέργεια στο επίκεντρο της συνάντησης με Γεραπετρίτη, ot.gr
[4] Τι συζητήθηκε στην Αθήνα για Κάθετο Διάδρομο και τροφοδοσία με LNG, energygame.gr
[5] Κάθετος Διάδρομος Φυσικού Αερίου: μια διαβαλκανική Οδύσσεια, efsyn.gr
[6] Κοινή Ανακοίνωση: Προσφυγή στο ΣτΕ κατά του FSRU Αλεξανδρούπολης, eepf.gr