Σήμερα, στα Χανιά, θα συναντήσω ένα κορίτσι 19 χρονών, την Ντοά Αλ Ζαμέλ από τη Συρία. Η Ντοά Αλ Ζαμέλ θα μπορούσε να είναι ένα συνηθισμένο κορίτσι. Όμως δεν είναι. Αυτή και άλλοι 9 είναι οι μόνοι που επιβίωσαν από ένα έγκλημα που συνέβη στα ανοιχτά της θάλασσας της Μάλτας. Εκεί, ένα σαπιοκάραβο που μετέφερε 500 ανθρώπους ναυάγησε. Οι 490 πνίγηκαν. Τα πτώματά τους και σήμερα που μιλάμε ξεβράζονται στις ακτές της Ιταλίας.
Σήμερα, θα μάθω την ιστορία της ηρωικής Ντοά. Ενός κοριτσιού που έζησε 4 μέρες και 3 νύχτες στον ωκεανό, δίχως τροφή και νερό, κρατώντας στα χέρια της δύο μωρά. Το ένα πέθανε, το άλλο βρέφος σώθηκε: η μικρή Νάντια, το 17 μηνών κοριτσάκι που η ιστορία του συγκίνησε όλη την Ελλάδα, χρωστά τη ζωή της στη Ντοά. Οι ζωές τους μέσα από το ναυάγιο δέθηκαν για πάντα.
Η Ντοά και η Νάντια
Η Ντοά κατάγεται από τη Συρία. Τα τελευταία χρόνια και μετά τον εμφύλιο πόλεμο στη χώρα της ζούσε στην Αίγυπτο. Κι εκεί όμως οι συνθήκες χειροτέρευσαν. Με τη συγκατάθεση της οικογένειάς της και μαζί με τον αρραβωνιστικό της αποφάσισαν να φύγουν για την Ιταλία με τελικό προορισμό τη Σουηδία. Το σαπιοκάραβο στο οποίο επιβιβάστηκαν ναυάγησε. Ο αγαπημένος της, της έδωσε το σωσίβιο που έσωσε τη ζωή της, όμως αυτός δεν τα κατάφερε και πνίγηκε. Η Ντόα και η Νάντια επιβίωσαν.
Τώρα, οι λίγοι αυτοί που επέζησαν έχουν πάρει την πορεία τους και προσπαθούν να συνεχίσουν τις ζωές τους με μικρή στήριξη. Όμως η 19χρονη Ντοά δεν έχει τίποτα και κανέναν. Φιλοξενείται από ανθρώπους που προθυμοποιήθουν να της συμπαρασταθούν σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνά. Βρίσκεται στα Χανιά μόνη, δίχως χαρτιά, δίχως στήριξη, δίχως χρήματα, δίχως καμία βοήθεια, με τη σκέψη σε αυτά που έζησε.
Η Νάντια συγκίνησε την Ελλάδα, όλοι όμως ξέχασαν την Ντοά.
Έγκλημα χωρίς τιμωρία
Μιλώ με τον πρόεδρο του Συλλόγου Αιγυπτίων στα Χανιά, τον Καμπάλα Άσραφ, στου οποίου το σπίτι φιλοξενείται η Ντοά και προσπαθώ να αντιληφθώ το μέγεθος της τραγωδίας.
Σκέφτομαι ότι το ναυάγιο του «Ηράκλειον» το 1966 στα νερά της Φαλκονέρας κόστισε τις ζωές 224 ανθρώπων.
Το ελληνικό κράτος μετά από αυτό το έγκλημα προχώρησε στη δημιουργία θαλάμου επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης και θεσμοθέτησε την απαγόρευση απόπλου για τα επιβατικά πλοία. Οι υπαίτιοι του ναυαγίου πλήρωσαν ακριβά κι εξαιτίας αυτού του γεγονότος ιδρύθηκαν οι πρώτες ναυτιλιακές εταιρείες λαϊκής βάσης. Για να μην ξαναεπαναληφθούν τέτοια εγκλήματα.
Στην αντίπερα όχθη, το έγκλημα με τους 490 νεκρούς στα ανοικτά της Μάλτας απασχόλησε τα μέσα ενημέρωσης μόλις για λίγες ημέρες, κι αυτό γιατί κάποιοι απ’ αυτούς τους ανθρώπους κατέληξαν στην Κρήτη. Δεν ξέρω αν καν είχε απασχολήσει σε τέτοιο βαθμό αν δεν υπήρχε η συγκινητική ιστορία της μικρής Νάντιας.
Σε πολλές απ’ αυτές τις αναφορές στην ιστορία της Νάντιας ήταν έτσι γραμμένες ώστε να μη μπορείς να καταλάβεις καλά – καλά από ποιο ναυάγιο είχε επιβιώσει και γιατί ήταν για 4 ημέρες στη θάλασσα. Λες και το γεγονός του θανάτου των 490 ανθρώπων ξεχάστηκε για να απομείνει η ιστορία ενός βρέφους με ένα δυτικότροπο όνομα που επιβίωσε μέσα στη θάλασσα για 4 ημέρες.
Σκέφτομαι απλά τον εαυτό μου στη μέση ενός ωκεανού, βαθύ βράδυ, πίσσα σκοτάδι, δίχως κανένα φως πέρα των αστεριών, με κύματα, κι εγώ νηστικός και δίχως νερό, να μη μπορώ να κοιμηθώ γιατί ο ύπνος μου θα είναι μαζί και θάνατος, να προσπαθώ να κρατήσω στη ζωή δύο μωρά, και όταν απλώνω τα χέρια μου για να κολυμπήσω κάθε τόσο να αισθάνομαι με τις μουλιασμένες παλάμες των χεριών μου τα νεκρά σώματα των συντρόφων μου. Αυτά έζησε το 19 χρονών κορίτσι που θα συναντούσα σε λίγα λεπτά.
Και σκεφτόμουν: είναι δυνατόν αυτή η τραγωδία να ξεχαστεί; Να μην υπάρχει καμία επίπτωση; Οι ζωές αυτές των ανθρώπων απλά να έχουν σβήσει δίχως καμία συνέπεια για κανένα; Τότε, πού υπάρχει δικαιοσύνη;
Είναι δυνατόν η Ευρώπη να συναινεί, να νομιμοποιεί και να αθωώνει τον εγκληματία και να ποινικοποιεί και να κυνηγά το θύμα;
Όχι απλά ένα κορίτσι 19 χρονών
Αυτά σκεφτόμουν καθώς πλησιάζαμε στην είσοδο του σπιτιού όπου μένει τις τελευταίες μέρες η Ντοά. Χτύπησα το κουδούνι. Στην είσοδο με χαιρέτησε ένα όμορφο κορίτσι που φαινόταν πολύ σεμνό και ντροπαλό. Ήταν η Ντοά. Ένα κορίτσι 19 χρονών.
Η εικόνα της διαφορετική από αυτή που περίμενα να βρω και είχα δει στις έως τότε δημοσιευμένες φωτογραφίες. Εκεί, αποτυπωνόταν το πρόσωπο ενός ναυαγού 4 ημερών. Εδώ, υπήρχε πλέον ένα όμορφο αν και κάπως σκυθρωπό πρόσωπο. Μόνο από τα μάτια της θα μπορούσες να καταλάβεις τι είχε περάσει αυτό το κορίτσι. Αλλιώς, θα ήταν απλά ένα όμορφο κορίτσι 19 ετών.
– Ντοά, πώς πήρες την απόφαση να φύγεις από τη Συρία;
«Οι συνθήκες ήταν τέτοιες, έφυγα από τη Συρία εξαιτίας του εμφυλίου και μετά έφυγα κι από την Αίγυπτο. Έφυγα με την έγκριση της οικογένειάς μου αλλά μαζί με τον αρραβωνιστικό μου. Ήμουν μόνο με τον αρραβωνιαστικό μου, η υπόλοιπη οικογένεια έμεινε πίσω».
– Το ναυάγιο πώς έγινε;
«Στο καράβι ο αριθμός των ανθρώπων ήταν μεγάλος αλλά το ατύχημα συνέβη όταν ένα καράβι από την Αίγυπτο μας εμβόλισε. Το καράβι που μας χτύπησε γράφει το όνομα του ιδιοκτήτη και από που είναι. Θα μπορούσαν να το βρουν».
Ο κ. Καμπάλα Άσραφ, ο οποίος και φιλοξενεί τη Ντοά στο σπίτι, παρέμβηκε σε αυτό το σημείο και μας είπε και ως πρόεδρος και του Συλλόγου των Αιγύπτιων στα Χανιά:
«Ναι, είναι πολύ γνωστό ποιος τους χτύπησε. Το σκάφος που προκάλεσε το ναυάγιο είναι αιγυπτιακό. Είναι πολύ γνωστό σκάφος και είναι πάρα πολύ εύκολο να βρουν ποιος είναι ο υπαίτιος γι’ αυτό το τρομερό ναυάγιο. Είναι τόσο γνωστός που αν πας σε μία συγκεκριμένη περιοχή και πεις το όνομα του σκάφους σε ένα μικρό παιδί, θα σε πιάσει από το χέρι και θα σε πάει έξω από το σπίτι του ιδιοκτήτη. Στην Αίγυπτο όμως δεν υπάρχει πλέον κράτος. Στην Αίγυπτο πλέον κυβερνά η μαφία. Και μέσα σε αυτή τη μαφία συμμετέχει η αστυνομία, ο στρατός, και οι δικαστές. Δυστυχώς, αυτή είναι η αλήθεια».
«Έπρεπε να μείνω ζωντανή γιατί δεν ήμουν μόνη»
– Υπό τέτοιες συνθήκες οι πιο πολλοί κοιτούν να επιβιώσουν. Εσύ πώς πήρες την απόφαση να κρατήσεις τα μωρά;
«Δε μπορούσα να μη βοηθήσω τα μωρά εκείνη τη στιγμή. Δε μπορούσα να αρνηθώ τη βοήθεια. Όταν έπεσα στη θάλασσα ο αρραβωνιστικός μου βρήκε το σωσίβιο. Με βρήκανε οι γονείς τους και μου δώσανε τα δύο μωρά. Δε μπορούσα να τους πω όχι. Ήταν τα παιδιά τους».
– Ξέρεις κολύμπι;
«Έως τότε φοβόμουν το νερό».
– Και πώς επιβίωσες;
«Με τη βοήθεια του Θεού επιβίωσα. Ήμουν τέσσερις ημέρες στο νερό. Δεν είχα φαγητό και νερό. Τα βράδια φοβόμουνα και είχε κακοκαιρία. Θυμάμαι ήταν σκοτάδι την πρώτη βραδιά και με τα χέρια μου έσπρωχνα πτώματα. Δεν τα έβλεπα, αλλά τα ένιωθα με τα χέρια μου πως ήταν άνθρωποι. Ακούμπαγα τα πρόσωπά τους με τις παλάμες μου.
Δεν περίμενα ποτέ στη ζωή μου ότι θα ζήσω κάτι τέτοιο. Το στόμα μου θυμάμαι στέγνωνε και δεν είχα τίποτα να βάλω μέσα. Νόμιζα πως θα πεθάνω, όμως από κάπου αντλούσα δύναμη και συνέχιζα.
Σκεφτόμουν πως πρέπει να μείνω ζωντανή γιατί δεν είμαι μόνη. Έχω μαζί μου ένα μωρό που δίχως εμένα θα πεθάνει.»
– Πώς κρατούσες τα μωρά;
«Το ένα μωρό το είχα στο στήθος μου, το άλλο στο ύψος της κοιλιάς μου. Καθόμουν πάνω στο σωσίβιο για να μπορώ να κρατώ με ασφάλεια και τα δύο μωρά. Δεν ήξερα πόσες ημέρες είχαν περάσει όταν με σώσανε. Το ένα μωρό είχε πεθάνει, το άλλο όμως έζησε».
«Έβλεπα τα πλοία να απομακρύνονται και εγώ ένιωθα πως θα τρελαθώ»
– Πώς σώθηκές;
«Στην αρχή έκανα με το κεφάλι μου να δω αν υπάρχει κάποιο πλοίο. Έψαχνα διαρκώς στον ορίζοντα. Μετά κουράστηκα, σταμάτησα να ψάχνω. Την τέταρτη ημέρα εμφανιστήκανε πολλά αεροπλάνα αλλά δε μας είδανε. Ήμουνα μόνη μου.
Το προηγούμενο βράδυ ήταν πολύ δύσκολο. Η θάλασσα ήταν ταραγμένη και ήμουν σχεδόν σίγουρη πως θα πεθάνω.
Η ώρα περνούσε και κάποια στιγμή εμφανιστήκανε δύο πλοία. Φώναζα και κουνούσα όσο μπορούσα τα χέρια μου αλλά ήταν πολύ μακρυά και δε μου έδιναν σημασία. Απομακρυνόντουσαν.
Προσπαθούσα να τα πλησιάσω κολυμπώντας, αλλά τα κύματα ήταν μεγάλα και κάθε μέτρο που προχωρούσα με έσπρωχναν δύο πίσω.
Έβλεπα τα πλοία να απομακρύνονται και εγώ ένιωθα πως θα τρελαθώ. Προσευχόμουν στο θεό να με δούνε μέσα από τα πλοία και να γυρίσουν, όμως τίποτα δε συνέβη. Ήμουν πάλι μόνη.
Τελικά, την τέταρτη μέρα περίπου στις 5 το απόγευμα εμφανίστηκαν και άλλα εμπορικά πλοία. Μας είδανε. Ενα ελικόπτερο μας περισυνέλλεξε. Οι άνθρωποι που μας σώσανε δεν πίστευαν πως ζούμε ακόμα».
Προσπαθώ να της πω ότι αν ζει η Νάντια, το 17 μηνών κοριτσάκι, είναι επειδή αυτή είναι μία ηρωίδα. Ήθελα να της πω ότι μέσα σε μία τρομερή τραγωδία, υπό τις πιο αντίξοες συνθήκες, αυτή κοίταξε να σώσει ένα μωρό. Δηλαδή, έναν ανυπεράσπιστο άνθρωπο. Κι αυτό είναι ηρωικό. Γιατί, ναι, όσοι είχαν επιβιώσει από το ναυάγιο, όλοι ήταν σε μία τραγική κατάσταση, αλλά ένα μωρό δε μπορεί να ζήσει μόνο του. Αν το άφηνε, αν δεν είχε αποδεχθεί την ευθύνη, θα πέθαινε σίγουρα.
Η Ντοά μου είπε: «Ο Θεός με βοήθησε να κρατηθώ στη ζωή και να μείνει στη ζωή και το μωρό».
Εγκλωβισμένη στην Κρήτη
Η Ντόα δεν ήθελε να έρθει στην Ελλάδα. Τώρα βρίσκεται εγκλωβισμένη στην Κρήτη.
Οι υπηρεσίες του κράτους, παρά την τραγωδία που έζησε και την ηρωική της στάση, της έδωσαν απλά ένα χαρτί που της επιτρέπει να μείνει στη χώρα για 6 μήνες. Μετά απ’ αυτό το διάστημα, κι εφόσον δεν επιθυμεί να κάνει χαρτιά για πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα, θα την επιστρέψουν πίσω στη Συρία.
Σκέφτομαι ότι ίσως θα ήταν καλύτερα αν είχε επιβιώσει κάποιου τρομερού σεισμού. Εκεί που το δράμα της δε θα ήταν ενός μετανάστη αλλά εν δυνάμει ενός από εμάς. Ή, αν είχε επιζήσει κάποιας τρομερής πυρκαγιάς. Μίας οποιασδήποτε άλλης καταστροφής. Εκεί, που αν υπό αντίξοες συνθήκες είχε φερθεί εξίσου ηρωικά, θα επιβραβευόταν και θα αποτελούσε παράδειγμα προς όλη την κοινωνία.
Όμως αυτό δεν ισχύει για τους 10 επιζήσαντες ανθρώπους του ναυαγίου των 490 νεκρών. Καμίας ιδιαίτερης αντιμετώπισης δεν έτυχαν, καμίας ωφελείας. Η κοινωνία δεν τους συμπαραστάθηκε.
Και όσο γι’ αυτό το κορίτσι των 19 ετών, που έφυγε από τη χώρα του κυνηγημένο, για να δει τον αρραβωνιστικό της να πνίγεται στη θάλασσα, αυτό το ηρωικό κορίτσι που επέζησε σπρώχνοντας πτώματα, αγκαλιά με δύο βρέφη, μόνη σε έναν ωκεανό παλεύοντας 4 ημέρες με τα κύματα, δίχως νερό και φαγητό, γι’ αυτό το κορίτσι δεν υπάρχει τίποτα. Δεν αναγνωρίζεται καν το ηρωικό της πράξης της.
Γι’ αυτό λέω, αν η προσχεδιασμένη τραγωδία των 490 νεκρών στα ανοιχτά της Μάλτας είχε ένα πρόσωπο, αυτό θα ήταν της λησμονημένης 19χρονης Ντοά. Όχι της Νάντιας.
Γλίτωσε από τον εμφύλιο της Συρίας και τις φυλακές της Αιγύπτου για να ναυαγήσει ανοιχτά της Μάλτας
Ο σκοπός της ήταν να πάει Σουηδία με τον αρραβωνιαστικό της. Θέλει ακόμα να πάει εκεί. Δε μπορεί να επιστρέψει στη Συρία γιατί στον τόπο της γίνεται πόλεμος και στην Αίγυπτο που έχουν καταφύγει συγγενείς της, την κυνηγούνε οι αρχές. Πριν φύγει είχε ήδη μπει δύο φορές στη φυλακή, την βασανίσανε και δε θέλει να γυρίσει πίσω.
«Δεν υπάρχουν σχολεία εκεί, για εμάς τους πρόσφυγες δεν υπάρχουν νοσοκομεία, μας φέρονται ρατσιστικά. Δε θέλω να επιστρέψω. Δεν έχω ελπίδα για να ζήσω εκεί».
Ο πρόεδρος του Συλλόγου των Αιγύπτιων στα Χανιά Καμπάλα Άσραφ μας εξηγεί:
«Όταν βγήκε ο Μόρσι πρόεδρος στην Αίγυπτο, πολλοί Σύριοι πήγαν στη χώρα μου. Τους είχε δώσει δικαιώματα, μπορούσαν να πηγαίνουν σχολεία και είχαν πρόσβαση νοσοκομεία. Τους έδωσε μέχρι και σπίτια για να μένουν. Όμως όλα άλλαξαν μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα και την ανατροπή του Μόρσι. Πλέον, με το νέο καθεστώς, οι Σύριοι διώκονται. Τους διώχνουν από τα σχολεία, τους απαγορεύουν την πρόσβαση στα νοσοκομεία, τους πετάνε στο δρόμο. Και όποιοι αντιστέκονται, τους κυνηγούνε».
Δεν υπάρχει «θείος από τη Σουηδία» για τη Ντοά
Η επιθυμία της Ντοά ήταν να σπουδάσει, όμως οι συνθήκες των τελευταίων χρόνων δεν της το επέτρεψαν. Θέλει να κάνει μία νέα αρχή στη Σουηδία. Γι’ αυτήν, παρά το δράμα που έζησε, δεν υπάρχει επιστροφή. Η επιστροφή της θα σήμαινε ότι όλα όσα πέρασε ήταν χωρίς λόγο.
Όσο για τη μικρή Νάντια; Όπως είχαμε γράψει και σε προηγούμενο δημοσίευμά μας, εμφανίστηκε ένας θείος από τη Σουηδία. Χθες, όπως μας πληροφόρησαν αναμενόταν να φθάσει στα Χανιά μία ομάδα αστυνομικών αλλά και ανθρώπων από τον Ερυθρό Σταυρό της Σουηδίας για να επαληθεύσουν την ταυτότητα του κοριτσιού και να το παραδώσουν στον θείο της. Πιθανότατα θα καταλήξει στη Σουηδία.
Την ίδια στιγμή, για τη Ντοά αν και η ζωή της δέθηκε με τέτοιο αμετάκλητο τρόπο με τη ζωή της Νάντιας, δεν υπάρχει θείος από τη Σουηδία – κάποιος από μηχανής θεός – για να την σώσει και να την πάρει μακρυά στον «παράδεισο» που λέγεται «Σουηδία».
Παραμένει εδώ.
Η μόνη της ελπίδα; Η απόδοση δικαιοσύνης.
Γιάννης Αγγελάκης
