Ο οργανισμός του ανθρώπου έχει αναπτύξει, μέσα στους αιώνες προσαρμογής του σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, φυσικούς μηχανισμούς άμυνας από αντίξοες καιρικές συνθήκες. Η εφίδρωση αποτελεί μια βασική λειτουργία που βοηθά το σώμα να παραμένει δροσερό σε συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών. Η εφίδρωση είναι ουσιαστικά η απελευθέρωση ενός αλμυρού υγρού από τους ιδρωτοποιούς αδένες του σώματος και καθώς το υγρό αυτό του ιδρώτα εξατμίζεται, η επιφάνεια του δέρματος δροσίζεται. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε είναι το γεγονός ότι η διαδικασία της εξάτμισης, ως μια απόλυτα φυσική διεργασία, διαδραματίζει το σημαντικότερο ρόλο στην ανακούφιση του ανθρωπίνου σώματος κάτω από συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών. Εξίσου σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι εάν περιορίσουμε ή ενισχύσουμε τη διαδικασία της εξάτμισης από το ανθρώπινο σώμα τότε είναι δυνατό να προκύψουν συνθήκες δυσφορίας του ανθρώπου και αυτό εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους (πονοκέφαλος, κακή διάθεση, ψύξεις, κ.α).
Υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις υψηλών θερμοκρασιών στο περιβάλλον μας. Η χρήση του κλιματιστικού αποτελεί το πλέον σύγχρονο τεχνολογικό μέσο στην ανακούφιση μας από τις υψηλές θερμοκρασίες. Χρειάζεται όμως να γνωρίζουμε κάποια πράγματα από τις λειτουργίες του κλιματιστικού προκειμένου να το χρησιμοποιούμε με σύνεση, αποφεύγοντας έτσι να έλθουμε αντιμέτωποι με τυχόν προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει, ιδιαίτερα σε ευαίσθητους οργανισμούς. Όλα σχεδόν τα κλιματιστικά διαθέτουν στις λειτουργίες τους τη θέρμανση (χειμερινή χρήση), την ψύξη (για τη θερινή περίοδο), την αφύγρανση (συμβολίζεται με μία σταγόνα και είναι δυνατόν η λειτουργία αυτή να χρησιμοποιείται σε όλες τις περιόδους του έτους) και τέλος τον ανεμιστήρα (και η λειτουργία αυτή είναι δυνατό να χρησιμοποιείται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου).
Την θερινή περίοδο η πλέον διαδεδομένη χρήση του κλιματιστικού είναι στη λειτουργία της ψύξης. Σε όλους τους χώρους που λειτουργούν κλιματιστικά θα πρέπει να είναι κλειστά τα παράθυρα καθώς και οι πόρτες (η χρήση μίας αεροκουρτίνας είναι περισσότερο αποδοτική σε επαγγελματικούς χώρους όπου απαιτείται να παραμένουν ανοικτές οι πόρτες) προκειμένου να επιτυγχάνεται η επιθυμητή πτώση της θερμοκρασίας. Σε δημόσιους χώρους καθώς και σε εργασιακούς χώρους είναι προτιμότερο να κατέρχεται η θερμοκρασία περίπου στους 25°C (24 έως 26°C αποτελούν ιδανικές συνθήκες, ανάλογα την ευαισθησία του προσωπικού) και στη συνέχεια να τίθεται σε λειτουργία ο ανεμιστήρας ή και η αφύγρανση. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να γίνεται ανεκτή η χρήση του κλιματιστικού από όλους, χωρίς να αφήνονται πόρτες και παράθυρα ανοικτά, με αποτέλεσμα την μειωμένη απόδοση της ψύξης αλλά και την υπερβολική κατανάλωση ενέργειας. Στις οικίες η χρήση του κλιματιστικού γίνεται λίγο διαφορετικά. Αρχικά χρησιμοποιούμε τη λειτουργία της ψύξης προκειμένου να κατεβάσουμε τη θερμοκρασία του χώρου , περίπου, στους 27°C (26 έως 28°C αποτελούν ιδανικές συνθήκες ) και στη συνέχεια θέτουμε το κλιματιστικό σε μόνιμη λειτουργία αφύγρανσης.
Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, καθότι επιτρέπουμε στον εαυτό μας να εκτελεί τις φυσικές λειτουργίες μιας ανεπαίσθητης εφίδρωσης και μέσω της εξάτμισης να επιτυγχάνεται η σωματική ψύξη. Σε αντίθετη περίπτωση , η μόνιμη δηλαδή λειτουργία της ψύξης, περιορίζει πιεστικά τις φυσικές λειτουργίες του οργανισμού και είναι δυνατό να προκαλεί πονοκεφάλους, κακή διάθεση, ψύξεις έως και κρύωμα. Επιπλέον με τη λειτουργία της αφύγρανσης επιτυγχάνουμε και σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας (το κλιματιστικό λειτουργεί κατά διαστήματα με σκοπό να μειώσει τα ποσοστά υγρασίας) το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα ένα προσωπικό οικονομικό όφελος αλλά παράλληλα συμβάλλουμε στην προστασία του δικτύου διανομής, από ενδεχόμενη υπερφόρτωση, που δυνητικά θα μπορούσε να προκαλέσει διακοπές ηλεκτροδότησης.
Ένας άλλος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τις υψηλές θερμοκρασίες είναι η χρήση του απλού ανεμιστήρα. Ο ανεμιστήρας δεν έχει την ιδιότητα να ψύχει τον αέρα και κατευθύνοντας τη ροή προς το σώμα μας να νοιώθουμε δροσιά. Ο ανεμιστήρας επανακυκλοφορεί τον αέρα του χώρου χωρίς να μεταβάλλει καθόλου τη θερμοκρασία του. Νοιώθουμε όμως δροσισμό όταν ο αέρας καθώς κατευθύνεται προς εμάς επιταχύνει τη διαδικασία της εξάτμισης από την επιφάνεια του σώματος μας, του ιδρώτα δηλαδή που παράγεται μέσω της εφίδρωσης, με αποτέλεσμα την απώλεια θερμότητας και έτσι δημιουργείται η αίσθηση του δροσισμού. Απόλυτα φυσική διεργασία η οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί και χωρίς τη χρήση ανεμιστήρα αλλά με τη δημιουργία ενός φυσικού ρευματισμού εντός της οικίας.
Φυσικά χρειάζεται προσοχή διότι εάν εκτεθούμε στο ρεύμα του ανεμιστήρα ή και στο φυσικό ρεύμα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (και ανάλογα την ένταση του ρεύματος) τότε λόγω μεγάλης απώλειας θερμότητας από το σώμα μας είναι δυνατό να υποστούμε ψύξη η οποία μπορεί να μας ταλαιπωρήσει για μεγάλο διάστημα (κάτι ανάλογο συμβαίνει και στο αυτοκίνητο όταν οδηγούμε με ανοικτά παράθυρα). Ο καλύτερος τρόπος για να εκμεταλλευτούμε το ρεύμα του αέρα από τον ανεμιστήρα είναι να κατευθύνουμε τη ροή του σε διαφορετική κατεύθυνση από το σώμα μας, επιτρέποντας έτσι την ανακυκλοφορία του αέρα εντός του χώρου, και μέσω της εξάτμισης να επιτυγχάνεται ο θεμιτός δροσισμός. Ακόμη και τις νυκτερινές ώρες, όταν η θερμοκρασία μπορεί να παραμένει υψηλή, είναι δυνατό, με τη μέθοδο αυτή, να μετριάσουμε τη δυσφορία του ανθρωπίνου σώματος και να επιτύχουμε ένα καλό και ήρεμο ύπνο.
Τέλος, ελλείψει τεχνολογικών μέσων, ο καλύτερος τρόπος δροσισμού είναι η χρήση του νερού. Αναφέραμε και προηγούμενα ότι η με τη διαδικασία της εφίδρωσης παράγεται ιδρώτας ο οποίος εξατμίζεται, οδηγώντας σε απώλεια θερμότητας από το ανθρώπινο σώμα, και έτσι επέρχεται η αίσθηση του δροσισμού. Δυστυχώς, όταν η δυνατότητα εξάτμισης είναι περιορισμένη, τότε ο ιδρώτας πληθαίνει, οδηγώντας τον ανθρώπινο οργανισμό σε ένα έντονο αίσθημα δυσφορίας.
Προκειμένου λοιπόν να βοηθήσουμε τον οργανισμό να ξεπεράσει μία τέτοια δύσκολη κατάσταση θα πρέπει να αναζητούμε την βοήθεια του νερού. Κάνοντας ένα ντους με καθαρό χλιαρό νερό (δεν θα πρέπει το νερό να είναι κατ’ανάγκη κρύο), χρησιμοποιώντας όμως πάντα ένα αφρόλουτρο ή σαπούνι, απομακρύνουμε τον ιδρώτα, καθαρίζονται οι πόροι του σώματος και έτσι επαναφέρουμε και πάλι σε καλή λειτουργία τη διαδικασία της εξάτμισης μέσω της οποίας θα επιτύχουμε και πάλι το δροσισμό μας. Η διαδικασία αυτή, ανάλογα και με τις θερμοκρασιακές συνθήκες, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Επειδή μέσω της εφίδρωσης και της εξάτμισης έχουμε σημαντική απώλεια υγρών είναι αναγκαίο να αναπληρώνουμε αυτά τα υγρά σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Λέκκας Εμμανουήλ
Μετεωρολόγος, MSc
Σημείωση : Όλες οι παραπάνω πληροφορίες αφορούν την γνώση περιβαλλοντικών φυσικών διεργασιών και αντίστοιχης προσαρμογής της ανθρώπινης φυσιολογίας στην αντιμετώπιση υψηλών θερμοκρασιών και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν Ιατρικές συμβουλές
