Οι εκρηκτικές διαστάσεις που έχει πάρει το φαινόμενο της φτώχειας και των ανασφάλιστων πολιτών αποτυπώνεται και στο νομό Ρεθύμνου, όπως προκύπτει από την έρευνα που πραγματοποίησε το 2013 και το 2014 η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης, με κύριο σκοπό την αποτύπωση του φαινομένου της φτώχειας, όπως αυτό εμφανίζεται στη νέα εκδοχή του.
Η έρευνα αναφέρεται στα έτη 2011, 2012, 2013 και στηρίχθηκε στη συλλογή ποσοτικών στοιχείων, με τη στήριξη και συνεργασία διαφόρων φορέων του νομού και κυρίως μέσω των κοινωνικών υπηρεσιών των Δήμων όπως και του Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνης (ΤΕΠ Παθολογικού), για άνεργους και ανασφάλιστους πολίτες, καλύπτοντας γεωγραφικά την περιοχή του Νομού Ρεθύμνης.
Τα πορίσματα της έρευνας παρουσιάσθηκαν ως αναρτημένη ανακοίνωση (poster) στο 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη Διοίκηση, τα οικονομικά και τις πολιτικές υγείας, που διεξήχθη στην Αθήνα από 18 έως 20 Δεκεμβρίου.
Σημειώνεται ότι η Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης είναι η πρώτη που πραγματοποιεί ανάλογη έρευνα, στην οποία αποτυπώνεται η αυξητική τάση του φαινομένου των ανασφάλιστων πολιτών τα τελευταία τρία χρόνια, η οποία τείνει να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις.
Το συντριπτικό ποσοστό των ανασφάλιστων είναι άνεργοι, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό αφορά εργαζόμενους, οι οποίοι είτε έχουν οφειλές στο ασφαλιστικό τους ταμείο, είτε εργάζονται χωρίς ασφάλεια (μαύρη εργασία)
Τα βασικά συμπεράσματα
To φαινόμενο των ανασφαλίστων δεν είναι καινούργιο στην Ελλάδα. Η έκταση του τελευταίων 3 χρόνων είναι πρωτόγνωρη για τη χώρα και οι διαστάσεις του τείνουν να γίνουν εκρηκτικές.
Τα ευρήματα της α’ φάσης της έρευνας έδειξαν τη στατιστική σχέση μεταξύ ανεργίας και παραοικονομίας με την ανασφάλιστη κατάσταση των πολιτών ημεδαπών και αλλοδαπών.
Η β’ φάση προσπάθησε, μεταξύ άλλων, να αναδείξει την αυξητική τάση του φαινομένου των ανασφαλίστων την τελευταία τριετία και την αλληλοσυσχέτισή του με τις πληθυσμιακές μεταβολές (στον ντόπιο και ξένο πληθυσμό) και τις ηλικιακές ομάδες.
Και οι δύο φάσεις της έρευνας στηρίχθηκαν στην παραδοχή ότι οι ανασφάλιστοι πέραν του ότι ανήκουν σε μια ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα, βιώνουν κοινωνικό & οικονομικό αποκλεισμό. Επίσης αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για πρόωρη θνησιμότητα και υψηλή νοσηρότητα κυρίως όσοι είναι χρονίως πάσχοντες με ψυχικά ή σωματικά νοσήματα και όσοι ανήκουν σε ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού.
Η Ομάδα Εργασίας αποτελείται από τους: 1. Κοινωνιολόγος, υπάλληλος της Δ/νσης, 2. φοιτητής του τμήματος Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιου Κρήτης, 3. Φοιτήτρια του τμήματος κοινωνιολογίας Παν. Κρήτης, 4. Κοινωνιολόγος, Διοικητικός υπάλληλος της Δ/νσης, 5. Επισκέπτρια Υγείας, υπάλληλος της Δ/νσης, 6. Διοικητικός Διευθυντής του Γ. Νοσοκομείου Ρεθύμνου, και 7. Προϊσταμένης της Δ/νσης Δ. Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας
Το μέγεθος δείγματος ήταν 3.574 άτομα για το έτος 2011, 3.205 άτομα για τα έτος 2012, 4.688 άτομα για το έτος 2013
Συνολικός πληθυσμός ΠΕ Ρεθύμνου περίπου 80.000 κάτοικοι
Α’ Φάση έρευνας 2013
Μελετήθηκαν 75 ενήλικες οι οποίοι ήταν άποροι ή/και ανασφάλιστοι και προσήλθαν στις κοινωνικές υπηρεσίες της Περιφερειακής Ενότητας (ΠΕ) Ρεθύμνης με Αναλογική Κατανομή στους 5 Δήμους της ΠΕ.
• Από τους ερωτηθέντες ανασφάλιστους ή/& άπορους το 68,9% ήταν ημεδαποί κάτοικοι της ΠΕ Ρεθύμνου και το 31,1% ήταν αλλοδαποί, οικονομικοί μετανάστες με ή χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Συγκριτικά στοιχεία και από άλλες πηγές δείχνουν συντριπτική ανατροπή των ποσοστών των ημεδαπών που χρήζουν βοήθειας λόγω απορίας σε σχέση με παρελθόντα έτη.
• Το 85,1% του αντιπροσωπευτικού δείγματος του υπό εξέταση πληθυσμού που δεν μπορούν να καλύψουν τις ασφαλιστικές τους εισφορές και στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι άνεργοι & έχουν παιδιά έχει βαρύνουσα σημασία, διότι οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο εκείνες που αφορούν στο εισοδηματικό επίπεδο αλλά έχουν και κοινωνικές και πολιτιστικές προεκτάσεις.
• Το 51,4% του αντιπροσωπευτικού δείγματος ήταν από Αστικές Περιοχές και το 48,6% από τις Μη Αστικές περιοχές. Πιο πρόσφατες μελέτες όμως και ειδικότερα μετά το 1992 δείχνουν ότι αποφασιστικής σημασίας παράγοντες που επηρεάζουν την πιθανότητα ενός ατόμου να βρεθεί κάτω από τη γραμμή φτώχειας είναι κυρίως το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, η ανεργία και σε μικρότερο βαθμό, η διαμονή σε αγροτική περιοχή (Loizides I, Giahalis V, 1992, “Poverty profiles in Greece: a probabilistic approach” in Greek Economic Review, No 14,p.71-88).
• Η συντριπτική πλειοψηφία του ανασφάλιστου/οικονομικά αδύνατου (άπορου) πληθυσμού (60,8%) που προσήλθε στις κοινωνικές υπηρεσίες της Περιφερειακής Ενότητας και των Δήμων προκειμένου να ζητήσει βοήθεια είναι άνεργοι που δεν μπορούν να καλύψουν τις ασφαλιστικές τους εισφορές πλέον.
• Το 23% είναι εργαζόμενοι ανασφάλιστοι, οι οποίοι είτε έχουν οφειλές στο ασφαλιστικό τους ταμείο, είτε εργάζονται χωρίς ασφάλεια (μαύρη εργασία)
• το 16,2% ήταν αγρότες κατά κύριο επάγγελμα με οφειλές στον ΟΓΑ που δεν τους επέτρεπαν να κάνουν πλέον χρήση αυτής της ασφάλειας.
• Η έρευνα μας έδειξε ότι από τους άνεργους που μίλησαν με τους κοινωνικούς επιστήμονες κατά την διάρκεια της έρευνας μόνο το 8,1% είχαν τις προϋποθέσεις να ζητήσουν Βιβλιάριο Κοιν.Προστασίας (απορίας) από τις αρμόδιες Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων.
Β’ Φάση έρευνας 2013
Μελετήθηκαν άντρες & γυναίκες (ηλικία 15 – 105 έτη) που ζήτησαν τις υπηρεσίες των Επειγόντων Περιστατικών του Παθολογικού τμήματος του Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνης για τα έτη 2011, 2012 & 2013.
• Διαχρονικά παρατηρούνται αυξομειώσεις στα ποσοστά ανασφαλίστων ανδρών και γυναικών. Οι ανασφάλιστες έγκυες γυναίκες χρησιμοποιούν λιγότερες προγεννητικές υπηρεσίες κάτι που ενδεχομένως μελλοντικά να έχει δυσμενής συνέπειες στην υγεία των παιδιών που θα γεννήσουν.
• Παρουσιάζεται μεταξύ των ετών 2011 2012 και 2013 αυξητική τάση και στους ανασφάλιστους διαμένοντες στο άστυ και σε αυτούς στην επαρχία . Εμφανίζεται μόνο μια μείωση στο ποσοστό των ανασφαλίστων που επισκέφτηκαν το νοσοκομείο το 2013 σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και ήταν κάτοικοι της επαρχίας. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί οικονομικοί μετανάστες που εργαζόταν στην επαρχία έφυγαν για τις χώρες τους και τμήματα του ημεδαπού πληθυσμού μετακόμισε στο άστυ.
• Τα ποσοστά μείωσης στο αριθμό των εφήβων 15 μέχρι 18 ετών δεν αντικατοπτρίζουν μείωση στο ποσοστό ανασφαλίστων παιδιών που προσήλθαν στο ΤΕΠ παθολογικού του Γ. Νοσοκομείου Ρεθύμνης την τριετία που εξετάζουμε. Ο αριθμός αυτών αυξήθηκε κατ’ ουσίαν από 208 έφηβους το 2011 σε 221 το 2013. Μειώθηκε το ποσοστό των εφήβων σε σχέση με αυτών των ενηλίκων που ζήτησαν τη βοήθεια του νοσοκομείου. Το ίδιο ισχύει και για τον αριθμό των ηλικιωμένων που αυξήθηκε από 541άτομα το 2011 σε 1298 το 2013. Η μείωση του ποσοστού κατά 1,3% που εμφανίζεται στο παραπάνω πίνακα αναφέρεται στη μείωση του αριθμού των ηλικιωμένων που ζήτησαν τη βοήθεια του νοσοκομείου σε σχέση με τις υπόλοιπες ηλικιακές κατηγορίες πλην των παιδιών
• Τα επίπεδα των ανασφαλίστων (άνεργοι, ανασφάλιστοι εργαζόμενοι) στις παραγωγικές ηλικίες είναι επίσης, πολύ υψηλά και αναφέρονται σε 27,6% (ηλικία 18-34) και σε 23,2% (ηλικία 34-65), με σημαντικές επιπτώσεις στο επίπεδο της νοσηρότητας και της θνησιμότητας τους αλλά και στο επίπεδο της ποιότητας της ζωής τους. Οι ανασφάλιστοι πολίτες έχουν λιγότερα έτη υγιούς ζωής με αποτέλεσμα να έχουν χαμηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας. Η υγιής ζωή θα μπορούσε επομένως να βοηθήσει στην αύξηση της απόδοσης των εργαζομένων, στην καλύτερη ψυχική τους υγείας, και στον περιορισμό του φαινομένου της πρόωρης συνταξιοδότησης.
