Του Γιώργου Λογιάδη*
Η μεγάλη απήχηση που έχουν όσες εκδηλώσεις γίνονται στη πόλη μας για τον προσφυγικό Ελληνισμό αλλά κυρίως για να κρατηθεί η μνήμη ζωντανή σε όλες τις γενεές επιτάσσουν την ανάγκη να δημιουργηθεί μια μόνιμη στέγη προσφυγικού Ελληνισμού και Πολιτισμού.
Η έκθεση που φιλοξενήθηκε στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου και οι παράλληλες εκδηλώσεις με τίτλο «1923-2023: Ένας αιώνας. Μια κοινωνία. Ηράκλειο: ο τόπος που μας ένωσε. 100 χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών» είχε μεγάλη απήχηση και επισκεψιμότητα (πάνω από 13.000 επισκέπτες και 15 σχολεία) παρά τη μικρή, μόλις μιας εβδομάδας, διάρκειά της (πάνω από 2.000 επισκέπτες ανά ημέρα).
Η Έξοδος του Ελληνισμού από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη αποτέλεσε ιστορικό ορόσημο για την Ελλάδα, αλλά και για το Ηράκλειο που υποδέχθηκε μεγάλο αριθμό προσφύγων.
Στην Κρήτη εγκαταστάθηκαν περίπου 34.000 πρόσφυγες και στο Ηράκλειο περίπου 16.000, με την απογραφή του 1928 να τους προσδιορίζει ως το 35% του πληθυσμού της πόλης του Ηρακλείου. Ο ερχομός και η ενσωμάτωσή τους τα επόμενα χρόνια διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία του Ηρακλείου και τη σημερινή του ταυτότητα.
Η έκθεση στόχο είχε να έρθουν οι νέοι σε επαφή με τη νεότερη ιστορία του τόπου, να δουν από κοντά τα κειμήλια, να αποκτήσουν ακούσματα και παραστάσεις. Μέσα από τον πλούτο των ιερών κειμηλίων, των αντικειμένων της εποχής, των εγγράφων και του αρχειακού υλικού, ξεδιπλώθηκε ο κοσμοπολίτικος Ελληνισμός της μεγάλης οικονομικής δραστηριότητας και πνευματικής άνθησης, των αδιατάραχτων παραδόσεων και της θρησκευτικής συνείδησης, αλλά και των τραγικών ανατροπών. Ταυτόχρονα στην έκθεση παρουσιάστηκε, πέρα από την απώλεια και την καταστροφή, η αποκατάσταση των προσφύγων στον εθνικό κορμό και φωτίστηκε η ανατροπή της εικόνας του κατατρεγμένου πρόσφυγα και η ανάδυση της προκοπής, της υπερηφάνειας, της πλήρους ενσωμάτωσης και της προσφοράς σε πολιτισμικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Η έκθεση επεδίωξε να είναι ένα όπλο απέναντι στη λήθη, ένας διάλογος μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, προκειμένου να φωτιστεί το μέλλον.
Είναι εντυπωσιακό ότι περισσότερα από 1.000 ιερά κειμήλια και αντικείμενα της εποχής, τα οποία παραχωρήθηκαν από συλλόγους των Μικρασιατών, των Ποντίων και των Θρακιωτών, μεμονωμένων πολιτών προσφυγικής καταγωγής αλλά και από την Εκκλησία και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους εκτέθηκαν ενώ πολλοί συμπολίτες μας εξέφρασαν την επιθυμία να συνεισφέρουν και τα δικά τους κειμήλια σε μια μόνιμη έκθεση, είναι δε ευθύνη της Πολιτείας να στέρξει προς αυτή την κατεύθυνση. Η μεγάλη απήχηση της έκθεσης στους νέους και σε όλους τους επισκέπτες (Έλληνες και ξένους) καταδεικνύει την από χρόνια υπάρχουσα αναγκαιότητα, όπως προαναφέρθηκε μιας στέγης προσφυγικού Ελληνισμού και Πολιτισμού, διαδραστική και σε επαφή με το σήμερα και τη νέα γενιά.
Αυτό αποτελεί επιθυμία και ανάγκη των Ηρακλειωτών, προσφυγικής και μη καταγωγής, στηρίζεται από την κοινωνία, τους Συλλόγους και δη τους προσφυγικούς. Άλλωστε τα θέματα Μνήμη, Προσφυγιά, Πόλεμος, Δημιουργία, Πολιτισμική Ώσμωση, Τέχνη, Κουλτούρα είναι πάντα επίκαιρα και σημαντικά.
Όλα τα παραπάνω επιβάλουν την ανταπόκριση της Πολιτείας με τη δημιουργία στην πόλη του Ηρακλείου μόνιμης στέγης ή έκθεσης προσφυγικού Ελληνισμού και Πολιτισμού , όπου θα εκτίθενται τα κειμήλια και το αρχειακό υλικό ενώ παράλληλα θα γίνονται εκδηλώσεις και δράσεις σε σχέση με τα προαναφερόμενα πάντα επίκαιρα θέματα.
*Ο Γιώργος Λογιάδης είναι υποψήφιος βουλευτής Ηράκλειου του ΜέΡΑ25- Συμμαχία για τη Ρήξη