Στην 14η ετήσια έκδοσή της, η πολυαναμενόμενη κάθε έτος έρευνα του Ινστιτούτο Reuters παρουσιάζει τα νέα ευρήματά της που δείχνουν πως το TikTok, το Instagram και το YouTube αναδεικνύονται ως οι βασικές πηγές ειδήσεων, γεγονός που εντείνει την ανησυχία στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.

Για πρώτη φορά καταγράφεται στροφή του κοινού σε μηχανές AI όπως το ChatGPT και το Gemini της Google, παρακάμπτοντας τις μηχανές αναζήτησης και τις εφαρμογές των παραδοσιακών ΜΜΕ.

Όπως σημειώνει η έρευνα, οι λαϊκιστές πολιτικοί σε όλο τον κόσμο παρακάμπτουν όλο και περισσότερο την παραδοσιακή δημοσιογραφία υπέρ των φιλικά διακείμενων σε αυτούς “influencers” και “προσωπικότητες” του διαδικτύου με πολλούς να εμπλέκονται στη διάδοση ψευδών αφηγήσεων όλο και περισσότερο.

Αυτές οι τάσεις είναι ολοένα και πιο έντονες στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε περιοχές της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Ανατολικής Ευρώπης. Σύμφωνα με την έρευνα, οι αλλαγές αυτές μπορούν να συμβάλλουν στην αυξανόμενη πολιτική πόλωση και σε μια διαδικτυακή αντιπαράθεση που γίνεται με πιο έντονη τοξικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η διακρίνει ένα βαθύ χάσμα μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης, καθώς και μεταξύ συντηρητικών και προοδευτικών σχετικά με το πού θα πρέπει να βρίσκονται τα όρια της ελευθερίας του λόγου αλλά και ως προς τον έλεγχο του περιεχομένου και του ελέγχου γεγονότων στους κόλπους των social media.

Καθώς ο αριθμός των ανθρώπων που αποφεύγουν επιλεκτικά (και σε ορισμένες περιπτώσεις με συνέπεια) τις ειδήσεις αυξάνεται συνεχώς, η AI εξατομικεύει το περιεχόμενο και είναι πιο ελκυστική για τους νέους.

Βασικά ευρήματα

Η αλληλεπίδραση με τις παραδοσιακές πηγές μέσων ενημέρωσης, όπως η τηλεόραση, ο τύπος και οι ειδησεογραφικοί ιστότοποι, συνεχίζει να μειώνεται, ενώ η εξάρτηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις πλατφόρμες βίντεο και το AI, αυξάνεται.

Σε ορισμένες χώρες, προσωπικότητες και influencers παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των δημόσιων συζητήσεων. Το ένα πέμπτο (22%) του δείγματός μας στις Ηνωμένες Πολιτείες λέει ότι έπεσε πάνω σε ειδήσεις ή σχόλια από τον δημοφιλή podcaster Joe Rogan την εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του Τραμπ.

Στη Γαλλία, ο νεαρός δημιουργός ειδήσεων Hugo Travers (HugoDécrypte) φτάνει στο 22% της δημοτικότητας για τα άτομα κάτω των 35 ετών με περιεχόμενο που διανέμεται κυρίως μέσω YouTube και TikTok. Οι νέοι influencers παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο σε πολλές ασιατικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ταϊλάνδης.

Ανεβαίνουν τα social media

Η χρήση ειδήσεων σε διαδικτυακές πλατφόρμες συνεχίζει να κατακερματίζεται. Περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου δείγματος χρησιμοποιεί το Facebook (36%) και το YouTube (30%) για ειδήσεις κάθε εβδομάδα. Το Instagram (19%) και το WhatsApp (19%) χρησιμοποιούνται από περίπου το ένα πέμπτο, ενώ το TikTok (16%) παραμένει μπροστά από το X στο 12%.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι η χρήση του X για ειδήσεις είναι σταθερή ή αυξάνεται σε πολλές αγορές, με τη μεγαλύτερη αύξηση στις Ηνωμένες Πολιτείες (+8 μονάδες), την Αυστραλία (+6) και την Πολωνία (+6).

Η αλλαγή των στρατηγικών για τις πλατφόρμες σημαίνει ότι το βίντεο συνεχίζει να αποκτά μεγαλύτερη σημασία ως πηγή ειδήσεων. Σε όλες τις αγορές, το ποσοστό που καταναλώνει βίντεο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει αυξηθεί από 52% το 2020 σε 65% το 2025.

Ακόμη, το podcasting μετάδοσης ειδήσεων αυξάνεται. Το 15% του κοινού στις ΗΠΑ ενημερώνεται από podcast, με το υλικό του να διανέμεται σε YouTube και TikTok.

Το TikTok είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο κοινωνικό δίκτυο και δίκτυο βίντεο. Το μεγαλύτερο ποσοστό που καταγράφει ως “πηγή ειδήσεων” είναι στην Ταϊλάνδη με 49% και στη Μαλαισία με 40%.

Συνολικά, πάνω από το ήμισυ του δείγματος (58%) δηλώνει ότι εξακολουθεί να ανησυχεί για την ικανότητά του να διακρίνει τι είναι αλήθεια από τι ψευδές όσον αφορά τις διαδικτυακές ειδήσεις, ποσοστό παρόμοιο με πέρυσι.

AI και συνδρομές

Όσον αφορά τις υποκείμενες πηγές ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών, οι διαδικτυακοί influencers και οι προσωπικότητες θεωρούνται η μεγαλύτερη απειλή παγκοσμίως (47%), μαζί με τους εθνικούς πολιτικούς (47%). Η ανησυχία για τους influencers είναι μεγαλύτερη σε αφρικανικές χώρες όπως η Νιγηρία (58%) και η Κένυα (59%), ενώ οι πολιτικοί θεωρούνται η μεγαλύτερη απειλή στις Ηνωμένες Πολιτείες (57%), την Ισπανία (57%) και σε μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Σερβίας (59%), της Σλοβακίας (56%) και της Ουγγαρίας (54%).

Τα chatbot και οι διεπαφές τεχνητής νοημοσύνης αναδύονται ως πηγή ειδήσεων. Τα ποσοστά εξακολουθούν να είναι σχετικά μικρά συνολικά (7% τα χρησιμοποιούν για ειδήσεις κάθε εβδομάδα), αλλά πολύ υψηλότερα στους κάτω των 25 ετών (15%). Σε όλες τις χώρες οι χρήστες αναμένουν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα κάνει τις ειδήσεις φθηνότερες και πιο εμπλουτισμένες, αλλά λιγότερο διαφανείς, λιγότερο ακριβείς και λιγότερο αξιόπιστες.

Το ποσοστό που πληρώνει για οποιαδήποτε διαδικτυακή είδηση ​​παραμένει σταθερό στο 18% στις 20 πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Η Νορβηγία (42%) και η Σουηδία (31%) έχουν το υψηλότερο ποσοστό που πληρώνει, ενώ το ένα πέμπτο (20%) πληρώνει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίθετα, το 7% πληρώνει για διαδικτυακές ειδήσεις στην Ελλάδα και τη Σερβία και μόλις το 6% στην Κροατία.

Εμπιστοσύνη και αποφυγή

Σύμφωνα με την έκθεση, η εμπιστοσύνη στις ειδήσεις παραμένει σταθερή τα τελευταία τρία χρόνια (40%). Ωστόσο, υπάρχουν έντονες διαφορές μεταξύ των χωρών. Η Φινλανδία εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης στα ΜΜΕ με 67%. Από την άλλη, η Ουγγαρία και η Ελλάδα κατατάσσονται μεταξύ των χωρών με τα χαμηλότερα επίπεδα, με 22% η καθεμία.

Η αποφυγή των ειδήσεων είναι υψηλότερη στη Βουλγαρία, την Τουρκία, την Κροατία και την Ελλάδα, όπου πάνω από το 60% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι αποφεύγουν συχνά ή περιστασιακά τις ειδήσεις. Η χαμηλότερη αποφυγή των ειδήσεων καταγράφεται στις σκανδιναβικές χώρες, καθώς και στην Ταϊβάν και την Ιαπωνία, όπου μειώθηκε στο 21% και 11% αντίστοιχα.

Ελλάδα: Ένα κατακερματισμένο ειδησεογραφικό τοπίο

Η ελληνική αγορά μέσων ενημέρωσης χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό των ψηφιακών σημάτων, υψηλή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για ειδήσεις και τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις ειδήσεις μεταξύ των 48 αγορών που εξετάζονται, λόγω πολιτικής πόλωσης και ανησυχιών για αθέμιτη επιρροή από πολιτικούς και ισχυρούς επιχειρηματίες.

Η φετινή έρευνα διεξήχθη κατά τη διάρκεια μαζικών διαδηλώσεων στην Ελλάδα για τη δεύτερη επέτειο του θανατηφόρου σιδηροδρομικού δυστυχήματος στα Τέμπη το 2023, με το κοινό να επιρρίπτει τεράστιες ευθύνες στα συστημικά Media. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του δικαστικού συστήματος, βρίσκεται σχεδόν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και η δημόσια κριτική έχει επεκταθεί και στα μέσα ενημέρωσης.

Η εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης παραμένει πολύ χαμηλή. Μόνο το 22% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι εμπιστεύονται τις ειδήσεις.

Φέτος, σημειώθηκε επίσης σημαντική μείωση στην εμπιστοσύνη σε όλα τα μέσα ενημέρωσης που μετρήθηκαν, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης (ΕΡΤ) (-11 ποσοστιαίες μονάδες). Ο γενικά φιλοκυβερνητικός εμπορικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας ΣΚΑΪ κατέγραψε επίσης μεγάλη μείωση στην εμπιστοσύνη (-10 ποσοστιαίες μονάδες). Ωστόσο, όλα τα μέσα ενημέρωσης είδαν μείωση της εμπιστοσύνης.

Τα podcasts γίνονται όλο και πιο δημοφιλή στους Έλληνες στο διαδίκτυο. Συνολικά, το 9% των Ελλήνων στο διαδίκτυο χρησιμοποιούν πλέον podcasts για ειδήσεις κάθε εβδομάδα.

Η Ελλάδα δεν διαθέτει τυποποιημένο σύστημα για τη μέτρηση της επισκεψιμότητας ιστοσελίδων και των μοναδικών επισκέψεων σε διαδικτυακά μέσα, όπως παρατηρεί η έρευνα.

Το Reuters στέκεται και στις αλλαγές που έγινε σε media, αλλά και σε προβλήματα σε Μέσα όπως η Αυγή και το Κόκκινο. Σημειώνεται πως αναμένεται ο κώδικας δεοντολογίας για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ).

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από τους περισσότερους Έλληνες στο διαδίκτυο για να λαμβάνουν ειδήσεις (64% συνολικά). Το YouTube (30%), το Instagram (21%) και το TikTok (17%) χρησιμοποιούνται πλέον ολοένα και περισσότερο για ειδήσεις, ιδιαίτερα μεταξύ των νεότερων κοινών.

Παράλληλα, στο YouTube ανεβαίνουν όλο και περισσότερες ειδήσεις ακροδεξιάς υφής.

Στην Ελλάδα μόλις το 7% πληρώνει για ειδήσεις. Όπως θα δείτε, η εμπιστοσύνη στο NEWS 24/7 παραμένει σε υψηλά επίπεδα, καθώς συγκεντρώνει τις λιγότερες αρνητικές γνώμες.

Τέλος, η χώρα μας είναι στην 89η θέση στον δείκτη Παγκόσμιας Ελευθερίας του Τύπου των RSF (89/180), κάτι που σημειώνεται στην έκθεση.