Της Τριανταφυλλιάς Κωστοπούλου
Γνωρίζουμε πως μέσα στη Βέρμαχτ υπήρχαν αντιφασίστες, κομμουνιστές, φιλελεύθεροι, δημοκράτες, σοσιαλιστές, ή μέλη του εργατικού κινήματος οι οποίοι έδρασαν προπολεμικά ενάντια στο Ναζισμό. Για τη δράση τους αυτή κρίθηκαν αρχικά ως ανάξιοι να υπηρετήσουν στο γερμανικό στρατό. Μετά όμως από τις τεράστιες απώλειες της Βέρμαχτ στο ανατολικό μέτωπο τον Οκτώβριο 1942 συγκροτήθηκαν στη Γερμανία τα «πειθαρχικά τάγματα 999» που αποτελούνταν από ποινικούς και πολιτικούς κρατούμενους.
Παρ όλες τις αντίξοες συνθήκες Γερμανοί στρατιώτες των ταγμάτων 999 πρωταγωνίστησαν σε κάποιους από τους πιο σημαντικούς αντιφασιστικούς και αντιμιλιταριστικούς αγώνες στην ιστορία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Πολλοί προδόθηκαν, πέρασαν στρατοδικείο και εκτελέστηκαν. Στην Ελλάδα η ισχυρότερη αντίσταση Γερμανών στρατιωτών κατά του Ναζισμού έγινε από τις τάξεις των «πειθαρχικών ταγμάτων 999». Μέσα από αυτά τα τάγματα ιδρύθηκε στις 10 Αυγούστου 1944 η Αντιφασιστική Επιτροπή Γερμανών Στρατιωτών «Ελεύθερη Γερμανία».
Από μαρτυρίες είναι γνωστό, πως υπήρξαν αρκετοί Γερμανοί στρατιώτες που αν και μεμονωμένα με κάποιον τρόπο συνέβαλλαν στο να γλυτώσουν συμπατριώτες μας από το θάνατο. Μια τέτοια μαρτυρία έχουμε για παράδειγμα από τον Αργύρη Σφουντούρη, όπου ένας Γερμανός στρατιώτης έκανε νόημα στον ίδιο και στις αδερφές του και τις προέτρεψε να κρυφτούν και να αποφύγουν τη σφαγή.
Για λόγους για τους οποίους μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, προσπάθησαν στρατιώτες της Βέρμαχτ μετά τον πόλεμο να «χτενίσουν» τα βιογραφικά τους και να αναγνωριστούν ως αντιφασίστες/αντιστασιακοί.
Μια τέτοια περίπτωση είναι η περίπτωση του επιλοχία της Βέρμαχτ Josef Reitzle.
Ήταν όμως πράγματι αντιστασιακός ο Josef Reitzle;
Εδώ υπάρχουν δυο αντικρουόμενες απόψεις, οι οποίες βασίζονται στην ίδια κύρια πηγή που είναι μια δεκασέλιδη έκθεση του ιδίου για την «αντιστασιακή δράση» του κατά την περίοδο1943-1944 στην Κεφαλλονιά. Η έκθεση φέρει τον τίτλο «Η πορεία μου προς τους αντάρτες». Την έκθεση αυτή κατέθεσε ο Josef Reitzle τον Απρίλιο 1952 μαζί με την αίτηση του, το βιογραφικό του, μια βεβαίωση και φύλλο πορείας από το VII ταξιαρχία του ΕΛΑΣ στην Ένωση των Διωκόμενων από το Ναζιστικό Καθεστώς (Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes, VVN), όπου ζητούσε να γίνει μέλος της. Τα παραπάνω στοιχεία βρίσκονται σε φάκελο στα Γερμανικά κρατικά αρχεία (Bundesarchiv).
H Ένωση των Διωκόμενων από το Ναζιστικό Καθεστώς μετά από αρκετές συνεδριάσεις, συσκέψεις και έναν ενδελεχή έλεγχο έκρινε ομόφωνα πως από τις αφηγήσεις του Reitzle δεν διαφαίνεται αντιστασιακή δράση η δίωξη από το Ναζιστικό Καθεστώς. Τα κίνητρα των ενεργειών, όπως ο ίδιος τα παραθέτει, «δεν έχουν καμία σχέση με πολιτική αντιστασιακή συνείδηση». Η αίτηση απορρίφτηκε και η απόφαση γνωστοποιήθηκε στον Reitzle τον Ιούλιο 1952.
Πάνω από 65 χρόνια αργότερα ο ιστορικός Πέτρος Πετράτος και η Μεταφράστρια Doris Wille με δημοσιεύσεις τους και μια παρουσίαση στις 25 Μαΐου 2018 στα πλαίσια του ΙΑ Διεθνές Πανιόνιου Συνεδρίου στην Κεφαλλονιά, κρίνουν, βασιζόμενοι στα ίδια στοιχεία, πως πρόκειται για έναν αντιστασιακό/αντιφασίστα στις γραμμές της Βέρμαχτ που έδρασε στην Κεφαλλονιά.
Ο Reitzle εμφανίζεται πλέον στη λίστα Γερμανών αντιστασιακών στη Wikipedia. Ορθώς;
Ο επιλοχίας Josef Reitzle φτάνει στη Κεφαλλονιά στις αρχές Αυγούστου του 1943 με το Τάγμα Φρουράς 910 που ανήκε στο Σύνταγμα Φρουράς Γρεναδιέρων 966. Τα τάγματα αυτά μαζί με τάγματα της 1ης Μεραρχίας Ορεινών καταδρομών και της 104ης Μεραρχίας Ορεινών Κυνηγών συμμετείχαν στη σφαγή της ιταλικής μεραρχίας Aqui στα μέσα Σεπτεμβρίου 1943. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της γερμανικής Βέρμαχτ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Περίπου 9.640 Ιταλοί στρατιώτες δολοφονήθηκαν εν ψυχρό από τη Βέρμαχτ.
Στις 25 Σεπτεμβρίου αναγγέλθηκε από τους Γερμανούς η πλήρης εξουδετέρωση της μεραρχίας Acqui. Τα τάγματα της 1ης Μεραρχίας Ορεινών καταδρομών και της 104ης Μεραρχίας Ορεινών Κυνηγών αποχωρούν από το νησί. Στο νησί μένουν ως κατοχικός στρατός το Σύνταγμα Φρουράς 966 με τα Τάγματα Φρουράς 909 και 910 τα οποία υπάχθηκαν στην 104η Μεραρχία Ορεινών Κυνηγών.
Στον ένα χρόνο Γερμανικής κατοχής που ακολουθεί ο λαός της Κεφαλλονιάς διανύει μια από τις πιο επώδυνες περιόδους της ιστορίας του νησιού. Οι Γερμανοί με τη βοήθεια Ελλήνων συνεργατών τους τρομοκρατούν, εκτελούν δεκάδες πατριώτες, καταστρέφουν κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους. Καίνε και λεηλατούν χωριά, όπως τα Αργίνια και τα Μουζακάτα.
Στην έκθεση του Reitzle δεν γίνεται καμία αναφορά στις θηριωδίες που διέπραξαν τα Γερμανικά στρατεύματα κατά την περίοδο του Σεπτέμβρη 1943 και του Σεπτέμβρη 1944 στην Κεφαλλονιά. Λες και αυτός και το τάγμα του ήταν αμέτοχοι! Από την έκθεση του μαθαίνουμε πως μετά τη σφαγή της Μεραρχίας Aqui από τα Γερμανικά στρατεύματα, ταρακουνήθηκε και ένιωσε απέχθεια για τις σφαγές. Τότε άρχισε να αμφισβητεί τον Χίτλερ και τον πόλεμο. Πουθενά δεν αναφέρεται όμως στα συναισθήματα που του προκάλεσαν τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από το στρατό, στον οποίο υπηρετούσε κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στην Κεφαλλονιά 1943-1944. Αισθάνθηκε και εκεί την ίδια απέχθεια;
Δεν θα αναφερθούμε αναλυτικά στην έκθεση του Reitzle, λόγω του ότι τα περισσότερα στοιχεία που αναφέρει δεν μπόρεσαν μέχρι σήμερα να τεκμηριωθούν επαρκώς. Είτε με μαρτυρίες, είτε με έγγραφα. Τα περισσότερα από τα πρόσωπα που αναφέρει με τους οποίους είχε επαφές δεν μπόρεσαν να ταυτοποιηθούν. Για παράδειγμα η φιλική σχέση του με τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Λευκάδας Χρήστο Βερκούρη. Μέχρι τώρα δεν μπορέσαμε να ταυτοποιήσουμε ποιος ήταν ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Λευκάδας με αυτό το όνομα.
Τον αν πραγματικά ο Josef Reitzle, όπως ο ίδιος διηγείται, ήταν αυτός που έσωσε από το θάνατο περίπου 200 Ιταλούς στρατιώτες, δεν στάθηκε μέχρι σήμερα δυνατό να αποδειχτεί. Είτε με άλλες γραπτές αναφορές είτε με μαρτυρίες Ιταλών στρατιωτών που «σώθηκαν» χάριν της «ηθικής» και της «ανθρωπιάς» του Reitzle.
Οι ημερομηνίες τις οποίες αναφέρει ο Reitzle στην έκθεση του είναι σε τέτοιο βαθμό συγκεχυμένες, που δεν ξέρει κανείς τι να πιστέψει και τι να μην πιστέψει. Μια στις 7 Σεπτεμβρίου 1944 διένεμε τρόφιμα στο Αργοστόλι στον άμαχο πληθυσμό, την άλλη την ίδια μέρα προσχώρησε στον ΕΛΑΣ, στον οποίο όμως προσχώρησε και στις 20 Σεπτεμβρίου ή όπως αναφέρει στην αίτηση του η δράση του στον ΕΛΑΣ ξεκίνησε από τον Νοέμβρη 1943.
Ημερομηνίες που συμπίπτουν με τις εξιστορήσεις του Reitzle και αναφορές των Άγγλων είναι η 11η και 12η Σεπτεμβρίου 1944. Ο Reitzle αναφέρει πως στις 12 Σεπτεμβρίου είχε μια συζήτηση με Άγγλους αξιωματικούς των οποίων ήταν «κάτι σαν πολιτικός αιχμάλωτος». Σε Αγγλικά έγγραφα υπάρχει η πληροφορία πως ο Josef Reitzle πιάστηκε αιχμάλωτος πολέμου από τους Άγγλους στις 11 Σεπτεμβρίου στην Κεφαλλονιά.
Αμφιβάλουμε αν η βεβαίωση και το φύλλο πορείας από την VII ταξιαρχία του ΕΛΑΣ είναι αληθινές ή πλαστογραφημένες; Δεν μπορέσαμε να διασταυρώσουμε επακριβώς τα στοιχεία. Όμως και άλλα σημεία της έκθεσης του αφήνουν πολλά ερωτηματικά.
Δεν αμφιβάλουμε όμως για το ναζιστικό παρελθόν του Josef Reitzle. Κάτι που ο ίδιος αρνείται και αποκρύπτει στην αίτηση του προς την Ένωση των Διωκόμενων από το Ναζιστικό Καθεστώς (VVN). Δηλώνει ψευδώς πως δεν ήταν μέλος του Ναζιστικού Κόμματος ή κάποιας άλλης ναζιστικής οργάνωσης. Συγκεκριμένα γράφει: «Δεν ανήκα στο κόμμα ή σε κάποια άλλη οργάνωση του κόμματος».
Ποιος ήταν λοιπόν ο Josef Reitzle;
Από φάκελο στα γερμανικά κρατικά αρχεία (Bundesarchiv) γνωρίζουμε, πως ο Josef Reitzle ήταν μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος (NSDAP) από τις 5 Δεκεμβρίου 1931 με αύξοντα αριθμό μέλους 780 299. Κατά δήλωση του ιδίου, συμμετείχε ενεργά από το 1929/30 στο εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα.
Ο φάκελος συντάχθηκε μετά από αίτηση του Reitzle για έκδοση νέα κάρτα μέλους στην τοπική οργάνωση της Βαϊμάρης το 1937, εφόσον δεν είχε στα χέρια του την κάρτα μέλους που εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 1931. Η ναζιστική τοπική οργάνωση μετά από εκτενή αλληλογραφία, με κεντρικές υπηρεσίες του Ναζιστικού κόμματος για την διασταύρωση στοιχείων, και για αποφυγή διπλής καταγραφής μέλους, εξακριβώνει πως ο Josef Reitzle όντως εντάχθηκε στις γραμμές του στο Ναζιστικού κόμματος τις 5 Δεκεμβρίου 1931. Στο φάκελο υπάρχουν έγγραφα που βεβαιώνουν πως ο Josef Reitzle είναι ένας τίμιος εθνικοσοσιαλιστής. Στον ίδιο φάκελο βρίσκουμε και μια βεβαίωση του «Γερμανικού Μετώπου Εργασίας» (Deutsche Arbeitsfront) στο οποίο ήταν μέλος από τον Φεβρουάριο 1935. To “«ερμανικό Μέτωπο Εργασίας» ιδρύθηκε από τους Ναζί αφού πρώτα κήρυξαν τις εργατικές οργανώσεις και τα συνδικάτα παράνομα και διέταξαν τη διάλυσή τους. Μέλη και στελέχη φυλακίστηκαν, πολλοί μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Τι ήταν όμως αυτό που τον ώθησε να παρουσιάσει τον εαυτό ως αντιστασιακό/αντιφασίστα το 1952; Ένα σενάριο θα μπορούσε να είναι το εξής:
Ο Reitzle μετά την αιχμαλωσία του από τους Άγγλους γύρισε το 1947 πίσω στην οικογένειά του στη Βαϊμάρη, που βρισκόταν πλέον στη σοβιετική ζώνη κατοχής. Με κάποιον τρόπο κατάφερε και έγινε μέλος του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας (SED). Όταν όμως μπαίνει στο στόχαστρο του κόμματος επειδή βοήθησε κάποιον να διαφύγει στη Δύση και υπεξαίρεσε χρήματα στο γαλακτοκομείο που δούλευε, προσπαθεί να σώσει το τομάρι του με την αίτηση του προς την VVN. Ελπίζει πως η αναγνώριση του ως αντιστασιακού θα του δώσει ιδιαίτερο κύρος στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Στην γνωμάτευση της Ένωση των Διωκόμενων από τους Ναζί σημειώνει πως τον Josef Reitzle τον «ενδιαφέρει μόνο η τσέπη του».
Ο Josef Reitzle ήταν Ναζί από πολύ νεαρή ηλικία. Όπως σημειώνει η Ένωση Διωκόμενων από τους Ναζί, θα έπρεπε να ήταν και ένας πολύ καλός στρατιώτης του Χίτλερ. Μόλις μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε φτάσει στο βαθμό του επιλοχία. Τη στιγμή που οι περισσότεροι στρατιώτες μετά από πολλά χρόνια θητείας παρέμεναν απλοί δεκανείς.
Κατά την άποψη μας η αναγνώριση του Josef Reitzle ως αντιστασιακού αμαυρώνει τη μνήμη και την τιμή των πραγματικών αντιστασιακών Γερμανών. Αμαυρώνει την μνήμη και την τιμή αυτών που έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους στον αγώνα κατά του Ναζισμού, Φασισμού και του ιμπεριαλιστικού πολέμου της Ναζιστικής Γερμανίας.
Αναρωτιόμαστε ειλικρινά αν εδώ πρόκειται για ακόμη μια προσπάθεια να ξαναγραφτεί η ιστορία της Γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα; Αν στα πλαίσια αυτά εφευρίσκονται «αντιστασιακοί/αντιφασίστες» χωρίς να υπάρχουν αδιαμφισβήτητα στοιχεία.
Το μεγάλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα» (Memories of the Οccpution in Greece – MOG) που χρηματοδότησε το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών αποσκοπεί να διδάξει στα παιδιά μας τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Αλλά στα πλαίσια του προγράμματος δεν γίνεται καμία αναφορά στις αντιστασιακές ομάδες Γερμανών εντός της Βέρμαχτ. Ούτε στην Αντιφασιστική Επιτροπή Γερμανών Στρατιωτών «Ελεύθερη Γερμανία».
Καθήκον μας να τιμήσουμε τους Γερμανούς στρατιώτες της αντίστασης ενάντια στην παραχάραξη της ιστορίας!