Της Βάννας Σφακιανάκη

Ας υποθέσουμε ότι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εντυπωσιάζεται από τη γενική κατακραυγή που προκάλεσε η δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος για την επανοριοθέτηση των οικισμών όλης της χώρας. Κι ας φανταστούμε τι θα έγραφε στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για να ζητήσει τη συνδρομή της…

Αγαπητή Ούρσουλα, έχω φοβερά νέα!

Βρήκαμε ένα τρόπο να διαλύσουμε και τα χωριά και τον Τοπικό Πολεοδομικό Σχεδιασμό.
Αλλά θα σου τα πω από την αρχή: Το 1985 εκδόθηκε στην Ελλάδα ένα Προεδρικό Διάταγμα για τον τρόπο καθορισμού των ορίων των οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους. Λίγους μήνες μετά εκδόθηκε ένα δεύτερο διάταγμα -χωριστά βέβαια- για την πολεοδόμηση και την επέκταση των οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκους, που δεν έλεγε ότι τροποποιεί το πρώτο. Μην ρωτάς γιατί, είναι απλό: για να εφαρμοστούν οι οριοθετήσεις χωρίς να είναι απαραίτητο να πολεοδομηθούν οι οικισμοί, όπως και πράγματι, δεν πολεοδομήθηκαν. Η ευελιξία και η απορρύθμιση ήταν για μας εδώ πάνω απ’ όλα, πολύ πριν την υιοθετήσετε εσείς στην Ευρώπη!

Όλα πήγαιναν μια χαρά για πολλά χρόνια μέχρι που το Συμβούλιο της Επικρατείας άρχισε να δημιουργεί προβλήματα. Με διάφορες αποφάσεις του ζητούσε εντελώς παράλογα πράγματα όπως οι οριοθετήσεις οικισμών να γίνονται με Προεδρικά Διατάγματα και όχι με Αποφάσεις Νομάρχη. Μετά ζήτησε κάτι χειρότερο: να μην μπορεί κάθε ιδιοκτήτης να παραχωρεί ένα τμήμα του οικοπέδου του για να διανοιχθεί δρόμος, όπως προβλεπόταν από το Προεδρικό Διάταγμα και εφαρμοζόταν επί δεκαετίες, για να μη δημιουργούνται οι κοινόχρηστοι χώροι αποσπασματικά, ανορθολογικά, με πρωτοβουλία ιδιωτών, πριν από την έγκριση πολεοδομικής μελέτης. (ΣτΕ  1828/2008) Μετά από αυτό όλα τα τυφλά οικόπεδα δεν μπορούσαν πια να κτίζονται! Εμείς βέβαια κάθε φορά δίναμε προσωρινές λύσεις που, όμως, δεν τις δεχόταν το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Ειδικούς όρους δόμησης και όρους προστασίας για τα συνεκτικά τμήματα των οικισμών, δηλαδή για τους παλιούς ιστορικούς πυρήνες, δεν καθορίσαμε. Αυτά τα αφήσαμε για όποιον ήθελε να τα κάνει εθελοντικά. Το μείζον ήταν να διανοίγονται δρόμοι. Έτσι με τον καιρό, διαλύθηκε ο ιστορικός πολεοδομικός ιστός. Μπορούσε βέβαια κάποιος οικισμός να χαρακτηρίζεται παραδοσιακός κι αυτό με άλλο, προηγούμενο, Προεδρικό Διάταγμα (1978) που καθόρισε εξ αρχής, μαζικά, παραδοσιακούς οικισμούς σε όλη τη χώρα. Στη συνέχεια όμως τη διαδικασία τη δυσκολέψαμε τόσο πολύ που χρειαζόταν να είναι κάποιος ήρωας για να επιχειρήσει κάτι τέτοιο.

Χρήσεις γης δεν καθορίσαμε. Το μόνο που κάναμε ήταν να απαγορεύσουμε τις βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις μέσης και υψηλής όχλησης μέσα στα όρια των οικισμών και σε μια ζώνη από 200 έως 1000 μ. γύρω από τα όρια των οικισμών. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2018 (ΠΔ 59/1998) για να καθορίσουμε χρήσεις γης στους οικισμούς!

Με τον τρόπο αυτό τα χωριά μας έγιναν αγνώριστα!

Τώρα λοιπόν ετοιμάσαμε ένα νέο Προεδρικό Διάταγμα που περιλαμβάνει, λίγο πολύ, όλα τα προηγούμενα και είπαμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ότι θέλουμε να ενσωματώνει όλη τη νομολογία του. Μόνο που, αν και το Προεδρικό Διάταγμα την πολεοδόμηση την ενσωματώνει ως δυνατότητα και όχι ως υποχρέωση το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν έφερε καμιά αντίρρηση σ’ αυτό!  Έτσι όλα όσα συμβαίνουν εδώ και σαράντα χρόνια θα συνεχίσουν να συμβαίνουν!

Καθορίσαμε, λοιπόν, ότι θα γίνουν νέες οριοθετήσεις από τους μελετητές των Τοπικών και των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων, με τον ίδιο τρόπο που είχαν γίνει οι παλιές. Έτσι μένουν εκτός ορίων οικισμών οι αραιοδομημένες περιοχές, που και το 1985 δεν προβλεπόταν να είναι μέσα στα όρια των οικισμών αλλά κάποιοι νομάρχες τις είχαν βάλει. Η μεγάλη επιτυχία είναι ότι όλοι σήμερα ασχολούνται με την εξαίρεση των αραιοδομημένων περιοχών από τα όρια όσων οικισμών τις είχαν συμπεριλάβει και κανείς δεν ασχολείται με το τι θα συμβεί στους οικισμούς που θα περιλαμβάνονται στις οριοθετήσεις.

Θα μπορούσαμε, βέβαια, να έχουμε καθορίσει ότι οι Ομάδες Μελέτης των Τοπικών και των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων θα έπρεπε να προτείνουν ζώνες, ειδικούς όρους δόμησης, αναπλάσεις, ή ακόμα και πολεοδομήσεις στα διάσπαρτα τμήματα κι όλα αυτά μέσα στα καθορισμένα όρια. Κάτι τέτοιο θα κάλυπτε πολλές από τις απαιτήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας αφού τα Τοπικά και τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια θα εγκριθούν με Προεδρικά Διατάγματα. Όμως εμείς δεν θέλουμε να βελτιώσουμε την κατάσταση στους οικισμούς, θέλουμε να κάνουμε το βίο αβίωτο σε όσους επιμένουν να μένουν εκεί και αρνούνται να συμβάλλουν στις μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις, όμως, χρειάζονται όλη τη γη, προκειμένου να μείνει ελεύθερη στην εκτός σχεδίου δόμηση για επενδύσεις, ενεργειακές, τουριστικές, βιομηχανικές, εξορυκτικές και βιομηχανικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται, ακόμα, αστικοποίηση του πληθυσμού και, βέβαια, συρρίκνωση της μικρο-ιδιοκτησίας και της μικρο-επιχειρηματικότητας, που μόνο βάρος αποτελούν.

Η πολιτική που επιλέξαμε περιλαμβάνει πάρα πολλά οφέλη, και έχουμε προετοιμαστεί για την εγκατάσταση μεσαίων και μεγάλων επενδύσεων στην εκτός σχεδίου δόμηση.
Φαντάσου ότι, ενώ εδώ και πολλά χρόνια κάποιοι πολίτες, πολλοί μελετητές και κάποιοι αυτοδιοικητικοί υποστηρίζουν τον περιορισμό της δόμησης μέσα στα όρια των οικισμών, εμείς καταφέραμε η τουριστική ανάπτυξη να προβλέπεται σε εκτός σχεδίου περιοχές κι αυτό, όχι μόνο από το Χωροταξικό του Τουρισμού αλλά και από Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες σε ζώνες προστασίας!

Εξ άλλου έχουμε κουραστεί πολύ από τις αντιδράσεις για τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ίσως χρειαστεί να καθορίσουμε αποστάσεις των έργων από τους οικισμούς που μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν, με αποτέλεσμα τα έργα να πνίγουν τα χωριά. Αν βέβαια μειωθούν τα όρια των οικισμών οι αποστάσεις αυτές θα βρεθούν χωρίς να χρειαστεί να περικόβουμε τα έργα. Είναι όμως δύσκολο αυτό, επειδή υπάρχουν, όπως σου είπα, πολύ μεγάλες αντιδράσεις για τις περιοχές που θα μείνουν εκτός σχεδίου. Γι’ αυτό ψάχνουμε μια μαγική λύση έτσι ώστε να δοθεί η εντύπωση ότι τα οικόπεδα δεν θα γίνουν χωράφια. Ας περιμένουν την πολεοδόμηση για μια ζωή!

Ακόμα θέλω να επισημάνω ότι με όλα αυτά καταφέρνουμε ένα ισχυρό κτύπημα στον Χωροταξικό και τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό. Η κοινωνία είχε αρχίσει να συμμετέχει, αλλά σιγά -σιγά καταλαβαίνει ότι όλα είναι προσχηματικά και κατευθυνόμενα και έχει αρχίσει να απογοητεύεται. Τώρα που φορτώνουμε στους μελετητές των Τοπικών και των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων την οργή των κατοίκων των χωριών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ο σχεδιασμός θα γίνει πιο μισητός από ποτέ και όλοι θα θεωρούν υπεύθυνο, εκτός από το Συμβούλιο της Επικρατείας και τις Ομάδες Μελέτης. Έτσι μειώνουμε το δικό μας πολιτικό κόστος.

Υπάρχει, βέβαια, ένα ζήτημα για το οποίο χρειάζομαι τη βοήθειά σου. Επειδή τα Τοπικά και τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια τα έχουμε εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης και οι προθεσμίες για όλα αυτά που φορτώσαμε στους μελετητές δεν αρκούν, θέλω να με βοηθήσεις να βρούμε ένα τρόπο έτσι ώστε όλα αυτά να γίνουν χωρίς να χαθούν πολύτιμοι οικονομικοί πόροι.

Ειλικρινά δικός σου

Κυριάκος Μητσοτάκης