Γράφει ο Ιωάννης Κουρουτάκης
Ο Σκιαθίτης νεοέλληνας διηγηματογράφος, πεζογράφος, αποτελεί μια ξεχωριστή φυσιογνωμία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Γεννήθηκε στη Σκιάθο, ένα μικρό νησί του Αιγαίου Πελάγους στα 1851. Ο πατέρας του ήταν παπάς και δάσκαλος. Έτσι ο Παπαδιαμάντης έζησε τα παιδικά του χρόνια μέσα σε μια πολύ ζεστή οικογενειακή θαλπωρή, γεμάτη ευλάβεια και θρησκευτικότητα.
Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στη Σκιάθο και στη Σκόπελο. Το Γυμνάσιο στη Χαλκίδα και το τελείωσε στην Αθήνα. Παρακολούθησε φιλολογία στην Αθήνα, αλλά δεν πήρε το δίπλωμά του. Ο Παπαδιαμάντης ήταν συμμαθητής με τον σπουδαίο διηγηματογράφο Αλέξανδρο Μωρωιτίδη και ο καθηγητής τους όταν αναφερόταν σ’ αυτούς τους δύο έλεγε: «Οι δύο Αλέξανδροι, οι δύο κορυφαίοι».
Ο Παπαδιαμάντης, φύση ασκητική έμενε σ’ ένα φτωχικό δωματιάκι στην Αθήνα, και όλη του η ζωή κύλησε λιτά και ασκητικά, ανάμεσα στη βιοπάλη, τη συγγραφή και την εκκλησία. Επί χρόνια ήταν ο τακτικός ψάλτης, γιορτές και Κυριακές, στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, και από τα μικρά του χρόνια ως το θάνατό του η αγαπημένη ενασχόλησή του ήταν η μελέτη χριστιανικών βιβλίων. Έζησε τα περισσότερα χρόνια στην Αθήνα και από πολύ νέος άρχισε να συνεργάζεται σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά.
Έμαθε μόνος του Γαλλικά και Αγγλικά και παρέδιδε μαθήματα σε μαθητές και φοιτητές για να ζήσει
Έγραψε αρκετά ιστορικά μυθιστηρόηματα στην συνέχεια στράφηκε προς το διήγημα.
Ο Παπαδιαμάντης είδε σωστά τη λαϊκή ψυχή, έζησε τις εκδηλώσεις της και τα αποτύπωσε όλα αυτά με τη μορφή της τέχνης στο έργο του. Ο Παπαδιαμάντης αγάπησε την απλοϊκή ζωή, την νοσταλγούσε και την αναπολούσε. Σε τέτοιες ώρες νοσταλγίας έπλασε «Τα ρόδινα ακρογιάλια» την «Όμορφη λίμνη», το «Αστεράκι», το «Μοιρολόι της φώκιας», «Το σπιτάκι στο λιβάδι», όλα αριστουργήματα.
Η θρησκευτική ευλάβεια είναι διάχυτη στα έργα του. Το λέει και ο ίδιος. «Το επ’ εμοί, εφ’ όσον ζω και αναπνέω, και σοφρωνώ, δεν θα παύσω να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου…»
Γενικά ο Παπαδιαμάντης χάρισε σελίδες αριστοτεχνικές στη νεοελληνική λογοτεχνία, και θεωρείται, σαν είναι από τους καλύτερους διηγηματογράφους μας.
Δέηση για την ψυχή του Παπαδιαμάντη, όπως τον περιγράφει ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας (ένα μικρό απόσπασμα)
Θέε μου, δώσ’ του τη χαρά,
τη μόνη που μπορούσε
να σου ζητήσει απάνω εκεί νοσταλγικά η ψυχή του,
κάνε το θάμα κι άσε τον
να ζήσει όπως εζούσε
σε μια μεριά που τάχατες,
να μοιάζει το νησί του.
…….
Δώσ’ του Χριστέ μου, τη στερνή χαρά να ιδεί και πάλι
τη γνώριμή του τη ζωή
κοντά στ’ ακροθαλάσσι
Αχ! Έτσι αθώα και έτσι απλά και απλά την είχε ψάλει
και της αξίζει εκεί ψηλά
μαζί μ’ αυτόν ν’ αγιάσει.