Του Δημήτρη Μηλάκα
Μπλέκοντας με την υπόθεση της ονομασίας της ΠΓΔΜ η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται ότι υποτίμησε μια παλιά «σοφή κουβέντα», η οποία είχε διατυπωθεί για το Κυπριακό και την οποία θα παραφράσουμε: «Με το Σκοπιανό δεν κερδίζονται οι εκλογές, αλλά χάνονται».
Η κυβέρνηση, εκτός από την παραπάνω γενική αρχή, φαίνεται ότι υποτίμησε και κάτι ακόμη: τη σημασία (και το κόστος) της πολυδιαφημισμένης νέας ελληνοαμερικανικής στρατηγικής συνεργασίας, η οποία μας προέκυψε μετά την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην Ουάσιγκτον τον περασμένο Οκτώβριο. Κάτι ακόμη που υποτίμησαν οι κυβερνώντες είναι το εύρος του προβλήματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ, το οποίο θεώρησαν, λανθασμένα, ότι εύκολα θα μπορέσουν να υπερπηδήσουν.
Σε κάθε περίπτωση η ελληνική κυβέρνηση εμφανίστηκε δημόσια να προβάλλει «την ευκαιρία που ανοίγεται» για να λυθεί η ενοχλητική εκκρεμότητα, επιδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο τη διάθεσή της να υιοθετήσει έναν συμβιβασμό.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ρεαλισμού και «συναίνεσης» για την επίτευξη μιας συμφωνίας πραγματοποιήθηκε η συνάντηση των δύο πρωθυπουργών (Τσίπρα – Ζάεφ) στο Νταβός της Ελβετίας. Στη συνάντηση, που ήταν μακράς (τρίωρης) διάρκειας, συμμετείχαν και οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών. Αμέσως μετά στις δηλώσεις τους και οι δύο πρωθυπουργοί εμφανίστηκαν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις διαφορές και να τοποθετήσουν τις σχέσεις των δύο χωρών σε νέα βάση.
Βήμα – βήμα η επίλυση
Ο Αλέξης Τσίπρας στις δηλώσεις του συνέδεσε την ένταξη της ΠΓΔΜ στις ευρωατλαντικές δομές (ΝΑΤΟ – Ε.Ε.) με τη συνολική λύση των προβλημάτων, τα οποία συνόψισε στην εξεύρεση μιας σύνθετης ονομασίας, η οποία θα ισχύει έναντι όλων, και στην τεκμηριωμένη και δεσμευτική απάλειψη των αλυτρωτικών διαθέσεων που καλλιεργεί το κράτος της ΠΓΔΜ.
Όπως υποστηρίζουν διπλωματικές πηγές, η ελληνική κυβέρνηση, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το κλίμα στο εσωτερικό της χώρας, σχεδιάζει να προχωρήσει βήμα – βήμα τη διαδικασία της επίλυσης του ζητήματος. Με άλλα λόγια, όπως υποστηρίζουν Έλληνες διπλωμάτες, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει τη δυνατότητα να ανοίξει τον δρόμο της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. αν προηγουμένως δεν υπάρξει συμφωνία για την ονομασία (που θα ισχύει έναντι όλων) και δεν υπάρξει χειροπιαστή εγκατάλειψη του αλυτρωτισμού.
Σύμφωνα με όσα λένε στο «Ποντίκι» παλιές καραβάνες της ελληνικής διπλωματίας, η «ξαφνική» επανεμφάνιση του Σκοπιανού στο προσκήνιο προέκυψε ως αποτέλεσμα των ελληνοαμερικανικών συνομιλιών για την ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας των δύο χωρών. Στο πλαίσιο αυτών των συνομιλιών οι Αμερικανοί υποσχέθηκαν επενδύσεις και προστασία με αντάλλαγμα τη σύμπλευση της Ελλάδας σε βασικές επιλογές της Ουάσιγκτον. Η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ ήταν (είναι) ένα βασικό αμερικανικό αίτημα που η ελληνική κυβέρνηση θεώρησε ότι σχετικά εύκολα θα μπορούσε να ικανοποιήσει.
Η σιγουριά με την οποία η ελληνική κυβέρνηση προσεγγίζει την προσπάθεια για μια οριστική συμβιβαστική λύση προκύπτει από δύο παράγοντες:
● Τις αμερικανικές διαβεβαιώσεις ότι θα ασκηθεί η μέγιστη δυνατή πίεση στην πλευρά των Σκοπίων.
● Την εκτίμηση ότι η σλαβική πλειοψηφία της ΠΓΔΜ θα αντιληφθεί ότι τα χρονικά περιθώρια που έχει στη διάθεσή της στενεύουν και θα αποδεχτεί έναν συμβιβασμό ο οποίος θα κρατήσει τη χώρα ακέραιη και ασφαλή στους κόλπους του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.
Υπάρχει χρόνος;
Το κλειδί για να ολοκληρωθεί και να επισφραγιστεί ο συμβιβασμός που αναζητείται είναι η συμφωνία σε μια σύνθετη ονομασία, η οποία θα ισχύει στο εσωτερικό της χώρας και έναντι όλων (erga omnes) στο εξωτερικό. Μια τέτοια συμφωνία για μια ονομασία που θα ισχύει «έναντι όλων» η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί ότι όχι μόνο μπορεί να την αποδεχτεί, αλλά και να την «πουλήσει» ως τη μεγάλη διπλωματική επιτυχία της επίλυσης ενός προβλήματος που βασάνιζε τη χώρα για ένα τέταρτο του αιώνα.
Η αισιόδοξη προσέγγιση της κυβέρνησης, όπως επιμένουν να σημειώνουν διπλωμάτες που μίλησαν στο «Ποντίκι», ξεκινά από τις αμερικανικές διαβεβαιώσεις και τους σχεδιασμούς (στους οποίους πρόθυμα σπεύδει να συμμετάσχει η ελληνική κυβέρνηση) για μια απόλυτα αμερικανονατοϊκή βαλκανική χερσόνησο, η οποία με αυτόν τον τρόπο μετατρέπεται σε σύνορο και τείχος έναντι της ρωσικής (ενεργειακής – πολιτικής) διείσδυσης στην Ευρώπη.
Όπως φάνηκε από τις δηλώσεις των δύο πρωθυπουργών στο Νταβός, οι δύο κυβερνήσεις έχουν αποδεχτεί το γενικό σχέδιο «τακτοποίησης» της εκκρεμότητας στην περιοχή, όπως αυτή προωθείται από την Ουάσιγκτον. Η ΝΑΤΟποίηση της περιοχής άλλωστε έχει γίνει αποδεκτή από την ελληνική κυβέρνηση με τη συμφωνία για δημιουργία αμερικανικού τερματικού σταθμού φυσικού αερίου και στρατιωτικής βάσης στην Αλεξανδρούπολη.
Από την πλευρά του και ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ επανέλαβε τη στρατηγική επιλογή της χώρας του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.
Πέρα ωστόσο από το γενικό σχέδιο που οι δύο κυβερνήσεις φαίνεται να αποδέχονται και να ακολουθούν, η υπόθεση βρίσκεται αρκετά μακριά από την επίλυσή της, καθώς και στις δύο χώρες υπάρχουν ισχυρές εσωτερικές παράμετροι, οι οποίες λειτουργούν ανασταλτικά.
Το πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική κυβέρνηση έχει να κάνει με την ανάληψη ολόκληρου του κόστους που συνεπάγεται ένας συμβιβασμός, καθώς τόσο ο κυβερνητικός εταίρος (ΑΝΕΛΛ) όσο και η αξιωματική αντιπολίτευση δεν εμφανίζονται προς το παρόν διατεθειμένοι να αποδεχτούν μια λύση που θα περιλαμβάνει τον όρο Μακεδονία έστω κι αν η νέα ονομασία της ΠΓΔΜ θα ισχύει έναντι όλων.
Από την άλλη πλευρά η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ θα πρέπει να προχωρήσει στην αναθεώρηση του συντάγματός τους, να αλλάξει δηλαδή τη συνταγματική της ονομασία, κάτι που προφανώς δεν είναι πολιτικά εύκολη υπόθεση.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όπως σημειώνουν διπλωματικοί κύκλοι, ο χρόνος που απομένει μέχρι την κρίσιμη ημερομηνία που είναι η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ το ερχόμενο καλοκαίρι, όπου θα αποφασιστεί η ένταξη ή όχι της ΠΓΔΜ στη συμμαχία, δεν είναι αρκετός για να ολοκληρωθεί μια συμφωνία που θα μπορέσει να γίνει αποδεκτή και από τις δύο πλευρές…