Γράφει ο Κώστας Παπαπαναγιώτου
Η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές αυτές – αν προκύψει και δεν χρειαστούν επαναληπτικές- θα κληθεί να επιλύσει ένα δύσκολο ζήτημα: αυτό του διπλού μονοπωλίου που δεν επιτρέπει στην οικονομία μας να αναπτυχθεί φυσιολογικά.
Σε τι συνίσταται αυτό το διπλό μονοπώλιο;
Αφενός μεν αποτελείται από τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις της διαπλοκής και της ολιγαρχίας. Αν και θεωρητικά είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τους, στην πράξη ενώνονται απέναντι στον «κοινό εχθρό». Για παράδειγμα αν ένας δημοσιογράφος δουλεύει σε ένα οποιοδήποτε μεγάλο συγκρότημα και δεν θελήσει να υποταχθεί στους όρους διαφθοράς και διαπλοκής, απλά θέλει να κάνει τυπικά και σωστά τη δουλειά του, τότε όχι μόνο θα εξωπεταχθεί από το ευαγές ίδρυμα με συνοπτικές διαδικασίες, αλλά θα βρει και όλες τις πόρτες κλειστές. Μπορεί ο α’ καναλάρχης να τσακώνεται με τον β’ για το ποιος έχει μεγαλύτερο σκάφος ή περισσότερα πρωταθλήματα. Μπορεί. Αλλά, απέναντι στον έντιμο άνθρωπο που δεν υποτάσσεται, είναι ενωμένοι σαν γροθιά. Λειτουργεί ένα άτυπο καρτέλ, του οποίου η βίαιη συμπεριφορά απέναντι στο εργατικό δυναμικό είναι μόνο η μία έκφανση.
Άλλα χαρακτηριστικά του είναι η χαμηλή ποιότητα τελικού προϊόντος και η μη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων αυτών χωρίς προνομιακή τραπεζική και κρατική στήριξη. Που σημαίνει ότι υπάρχει εμπόδιο εισόδου άλλων επιχειρήσεων στον κλάδο. Και σαφέστατη στρέβλωση του υγιούς ανταγωνισμού. Αφού οι ήδη υπάρχουσες «δεν βγαίνουν», ποιος θα μπορέσει να εισέλθει με καλύτερο προϊόν –για να έχει λόγο ύπαρξης- και χαμηλότερο κόστος που να του επιτρέπει τη βιωσιμότητα του; Έτσι, έχουν δημιουργηθεί κλάδοι ολόκληροι κρατικοδίαιτης επιχειρηματικότητας (μέσα ενημέρωσης, ενέργεια, κατασκευαστικές, ποδοσφαιρικές ομάδες και άλλοι) οι οποίοι όχι μόνο προάγουν τη διαφθορά και την αναξιοκρατία αλλά εμποδίζουν ο,τιδήποτε υγιές να αναπτυχθεί.
Στην Ελλάδα, η ιδέα της επιχειρηματικότητας έχει αποκτήσει αρνητική χροιά εξ’ αιτίας αυτών, ενώ στην πραγματικότητα είναι συνώνυμο της δημιουργίας. Αν θεωρήσουμε δεδομένο το καπιταλιστικό πλαίσιο-τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα- είναι ο μόνος τρόπος δημιουργίας πλούτου, άρα και θέσεων εργασίας. Συνεπώς τίθεται το ζήτημα του σταθερού πλαισίου, της πάταξης της διαπλοκής και στήριξης της αξιοκρατικής ανάπτυξης. Πρέπει να δοθεί χώρος στην καινοτόμο επιχειρηματικότητα, την κοινωνική οικονομία, τη δυνατότητα να μπορούν οι εργαζόμενοι να παίρνουν –αν επιθυμούν- τη δουλειά τους στα χέρια τους. Το κράτος να βοηθά θεσμικά –όχι οικονομικά, όχι με χρήματα αλλά με την εξάλειψη της γραφειοκρατίας και τη διάχυση της τεχνογνωσίας- τους εργαζόμενους να φτιάξουν συνεταιριστικές επιχειρήσεις.
Πρέπει επιτέλους να πάψουν να υπάρχουν στεγανά και ιδιαίτερες σχέσεις μεταξύ μεγαλοεπιχειρηματιών και κρατικών λειτουργών, αλλά και να σταματήσουν οι φαντασιώσεις ότι θα έρθουν κάποιοι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι θα σέβονται το περιβάλλον, τους κανόνες και τους εργαζόμενους και θα μας σώσουν. Αυτοί σήμερα δεν υπάρχουν. Προς το παρόν, έτσι όπως τα ‘χουμε καταφέρει, προσελκύουμε μόνο πειρατές και κοράκια. Άρα, αν δεν το πάρουμε πάνω μας, αν δεν στηριχθούμε στις δυνάμεις μας, στο ανθρώπινο κεφάλαιό μας -τον πιο πολύτιμο πόρο-, τίποτα καλό δεν θα έρθει από μόνο του.
Η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, το δεύτερο μονοπώλιο είναι ο κλαδικός συνδικαλισμός που έχει ως μοναδικό του στόχο τη στήριξη μιας σχετικά προνομιούχου ομάδας κόντρα στις αντικειμενικές συνθήκες και με πλήρη αδιαφορία για το κοινωνικό σύνολο. Δεν μιλάμε φυσικά για τα συνδικάτα βάσης που έχουν έναν απόλυτα θετικό ρόλο τόσο στη στήριξη των δικαιωμάτων των εργαζομένων όσο και του υγιούς ανταγωνισμού (αφού δεν επιτρέπουν την καταπάτηση των κανόνων από τους καπιταλιστές). Μιλάμε όμως, για εκείνες τις ομάδες του δημόσιου τομέα-γιατί στον ιδιωτικό τομέα ο συνδικαλισμός είναι σπάνιος και έχει σχεδόν πάντα θετική συνεισφορά- που προκαλούν μεγάλη- δυσανάλογη ζημιά στο κοινωνικό σύνολο προκειμένου να μη χάσουν κάποιο κεκτημένο που για τη μεγάλη μάζα των εργαζομένων δεν υπάρχει ούτε σε ονειρικό επίπεδο.
Η αμοιβή πρέπει να είναι ανάλογη του παραγόμενου έργου. Έργο δεν σημαίνει απαραίτητα κέρδος, αλλά και κοινωνικό όφελος. Ο γιατρός ας πούμε δεν φέρνει κέρδη, προσφέρει όμως τεράστιο έργο κοινωνικό. Πρέπει να αμείβεται αναλόγως. Από την άλλη ο εργαζόμενος ενός δημόσιου φορέα-σφραγίδα τι προσφέρει; Προφανώς πρέπει να τοποθετηθεί κάπου όπου θα υπάρχει ανάγκη. Το ζήτημα είναι μεγάλο, όλοι το γνωρίζουν-κανείς δεν τολμά.
Το ποιος θα προχωρήσει σε αυτές τις τομές δεν το γνωρίζουμε. Το σίγουρο είναι ότι αν θέλει να έχει επιτυχία θα πρέπει να έχει στήριξη λαϊκή. Να έχει νομιμοποίηση. Αυτή δεν μπορεί να βασίζεται στις βουλευτικές έδρες-γιατί έχουμε δει στο παρελθόν πλειοψηφίες άνω των 200 εδρών να γίνονται καπνός κι αιθάλη- αλλά στην ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου της κοινωνίας. Όπερ σημαίνει ότι μόνο εκείνος που συνέτριψε την ολιγαρχία και κατάργησε τη διαπλοκή, θα αποκτήσει τη στήριξη της μεγάλης πλειονότητας του κόσμου να προχωρήσει στη δημιουργία ενός δημόσιου τομέα παραγωγικού και αξιοκρατικού που θα αποτελεί ατμομηχανή ανάπτυξης. Κι ας έχει μόνο 150.01 έδρες.
* Ο Κώστας Παπαπαναγιώτου είναι μαθηματικός και υποψήφιος διδάκτορας Οικονομικών.