Υλοποιήθηκε για τέταρτη συνεχή χρονιά από το Μ.Α.Ι.Χ. σε συνεργασία με το φορέα διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς και τη Διεύθυνση Δασών Χανίων η ετήσια έρευνα που έχει σαν στόχο να αναγνωρίσει το προφίλ του επισκέπτη του Εθνικού Δρυμού και να καταδείξει τις επιπτώσεις του τουρισμού που προσελκύει ανά σεζόν στην οικονομία των Χανίων. Κατά τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν του 2016 συγκεντρώθηκαν από εθελοντές του φορέα διαχείρισης πρωτογενή δεδομένα από δείγμα 1090 επισκεπτών μέσω προσωπικών συνεντεύξεων μέσα στον Εθνικό Δρυμό. Η κωδικοποίηση, η επεξεργασία και η ανάλυση των δεδομένων έγινε στο Τμήμα Οικονομίας και Διοίκησης του Μ.Α.Ι.Χ. σε συνεργασία με το Εργαστήριο Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Για την τουριστική σεζόν του 2016 ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς παρέμεινε ανοιχτός από τις 15 Απριλίου μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, για 192 μέρες σε όλο το μήκος του και από τις 2 εισόδους και για 195 μέρες μόνο από τη νότια είσοδο. Ο συνολικός αριθμός επισκεπτών ήταν 147.643, αριθμός αυξημένος κατά 9,81% σε σχέση με τα 134.451 για τη σεζόν του 2015. Ο μέσος όρος επισκεπτών ανά ημέρα ήταν 757 άτομα ενώ οι μήνες με τους μεγαλύτερους αριθμούς επισκεπτών ήταν ο Αύγουστος με 30.695 άτομα, ο Ιούλιος με 27.392 άτομα και ο Σεπτέμβριος με 27.911 άτομα.
Αποτελέσματα της Έρευνας
Για άλλη μια χρονιά δεν παρατηρείται ιδιαίτερη διαφοροποίηση στο φύλο των επισκεπτών, με 48,9% να είναι άντρες και 51,1% να είναι γυναίκες. Το 41,1% είναι μέχρι 35 ετών, με 21,3% να είναι μεταξύ 36 και 50 και 24,8% μεταξύ 51 και 65 ετών. Το επίπεδο εκπαίδευσής τους είναι υψηλό με 65,1% από αυτούς να είναι κάτοχοι τουλάχιστον πανεπιστημιακού τίτλου σπουδών και ένα 32,1% κάτοχοι Μάστερ ή Διδακτορικού διπλώματος. Η διάρκεια της διαμονής στα Χανιά των επισκεπτών του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς κατά κύριο λόγο είναι μία εβδομάδα σε ποσοστό 40,7%, με 31,5% να διαμένουν για λιγότερο από μία εβδομάδα και 28% για μεγαλύτερο διάστημα. Οι επισκέπτες έρχονται κυρίως από χώρες της κεντρικής Ευρώπης σε ποσοστό 46,2% (κατά κύριο λόγο Γαλλία και Γερμανία) και Σκανδιναβικές χώρες σε ποσοστό 21,6%. Ακολουθούν οι Μεσογειακές χώρες με 13,5%, οι ανατολικές χώρες με 7,9% και οι λοιπές χώρες με 10,8%. Σε σχέση με την προηγούμενη σεζόν παρατηρείται σημαντική αύξηση των Σκανδιναβών (8,8% το 2015) και μεγάλη μείωση των επισκεπτών από μεσογειακές χώρες (29,3% το 2015). Το 48,1% των επισκεπτών διαθέτει ετήσιο προσωπικό εισόδημα πάνω από 35.000€, ποσοστό αυξημένο κατά 10 μονάδες σε σχέση με το 2015.
Για άλλη μια χρονιά το μεγαλύτερο ποσοστό (58,9%) επιλέγει μια εκδρομή τουριστικού πρακτορείου προκειμένου να μεταβεί στη Σαμαριά με 25,5% να επιλέγει το ΚΤΕΛ και 15,6% κάποιο άλλο μέσο. Κατά κύριο λόγο ήταν η πρώτη τους επίσκεψη στην περιοχή σε ποσοστό 88,3% ενώ το 79,4% είχε πληροφορίες για τον Εθνικό Δρυμό πριν φτάσει στην Κρήτη τόσο από το ίντερνετ όσο και από φίλους και συγγενείς που τον επισκέφτηκαν στο παρελθόν. Τον κανονισμό λειτουργίας διάβασε το 57% των επισκεπτών ενώ σημαντικά αυξημένο είναι το ποσοστό που έκανε στάση σε κέντρο πληροφόρησης, 27,7% για το 2016 σε σχέση με 17,1% για το 2015. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στη λειτουργία για πρώτη χρονιά φέτος, κέντρου πληροφόρησης και στη νότια είσοδο του Δρυμού. Φαίνονται καλά πληροφορημένοι για άλλη μια χρονιά για τα προστατευόμενα είδη χλωρίδας και πανίδας της περιοχής αλλά αντίθετα μόνο το 28,7% γνώριζε ότι φέρει την αναγνώριση «Unesco Biosphere reserve» και μόλις το 24,7% γνωρίζει ακριβώς τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα «Unesco – Άνθρωπος και Βιόσφαιρα».
Αρκετά ευχαριστημένοι φαίνονται οι επισκέπτες με τη σήμανση κατά μήκος του μονοπατιού, αφού το 62,1% την αξιολογεί ως «πολύ καλή» ή «άριστη». Το ίδιο ισχύει τόσο για τους χώρους ανάπαυσης, με το αντίστοιχο ποσοστό να αγγίζει το 74,7% όσο και για της εγκαταστάσεις ύδρευσης και καθαριότητας, με το αντίστοιχο ποσοστό να αγγίζει το 64,7% ενώ το επίπεδο ασφάλειας που αισθάνονται κατά τη διάρκεια της διέλευσής τους χαρακτηρίζει ως τουλάχιστον υψηλό το 73,3%.
Ιδιαίτερα ικανοποιημένοι δηλώνουν με το αντίτιμο της εισόδου σε ποσοστό 60,3% ενώ το 81,7% είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν και αυξημένο εισιτήριο τουλάχιστον κατά 2€. Σημαντικά ποσοστά επισκεπτών δήλωσαν ότι θα ήταν διατεθειμένοι να καταβάλουν και 5€ ή 10€ παραπάνω από το σημερινό αντίτιμο προκειμένου να επισκεφτούν τη Σαμαριά σε ποσοστά 41,5% και 17,7% αντίστοιχα, σε σύγκριση με 32,7% και 16,1% για το 2015. Η τόσο μεγάλη προθυμία καταβολής μεγαλύτερου εισιτήριου αποτελεί ένα δείκτη της αξίας που θεωρούν οι επισκέπτες ότι έχει ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς για αυτούς, και είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν γι αυτήν. Διαφοροποίηση παρατηρείται στην αξιολόγηση του εισιτηρίου για άλλη μια φορά ανάλογα με τη χώρα προέλευσης. Οι επισκέπτες από μεσογειακές χώρες είναι πιο συγκρατημένοι στην αξιολόγησή τους ενώ φαίνεται να είναι και λιγότερο διατεθειμένοι να καταβάλουν υψηλότερο αντίτιμο. Αντίθετα, η αξιολόγηση του εισιτηρίου του πλοίου από Αγυιά Ρουμέλη είναι σημαντικά χειρότερη αφού μόλις 17,4% από τους επισκέπτες δηλώνουν ικανοποιημένοι με αυτή.
Για άλλη μια φορά φαίνεται το οικονομικό όφελος που προκύπτει για τις τοπικές επιχειρήσεις εστίασης αφού μόνο 26,7% των επισκεπτών θα αποφύγει να γευματίσει σε κάποια ταβέρνα της περιοχής μετά το τέλος της πεζοπορίας. Παρόλαυτα και πάλι μόνο 2 στους 10 σκοπεύουν να διανυκτερεύσουν στην περιοχή, με τους υπόλοιπους να αναχωρούν αυθημερόν και να συνεχίζουν τις διακοπές τους σε άλλα μέρη της Κρήτης, ενώ ένα 29,7% σκοπεύει να επισκεφθεί και άλλες ορειβατικής διαδρομές της ευρύτερης περιοχής. Για νερό και σνακ δαπάνησε χρήματα το 50,5% των επισκεπτών ενώ ένα 8,5% επέλεξε να αγοράσει ορειβατικό εξοπλισμό από καταστήματα των Χανίων.
Για πρώτη φορά τη σεζόν του 2016 οι επισκέπτες κλήθηκαν να αξιολογήσουν διαφορετικές εναλλακτικές για μελλοντικές παρεμβάσεις στο χώρο και βελτιώσεις στη λειτουργία του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σημαντικότερη μελλοντική ενέργεια θεωρείται η δημιουργία μιας online εφαρμογής για τη Σαμαριά, μέσω της οποίας θα μπορεί ο επισκέπτης τόσο να κάνει κράτηση-αγορά του εισιτηρίου του, όσο και να λαμβάνει πληροφορίες για αυτόν τόσο πριν την επίσκεψή του όσο και κατά τη διάρκεια της παραμονής του και κατά μήκος της διαδρομής. Ακολουθεί η βελτίωση και οι επέκταση των υποδομών της βόρειας εισόδου στο ξυλόσκαλο, η αναστήλωση των εκκλησιών που υπάρχουν κατά μήκος της διαδρομής αλλά και του παλιού οικισμού της Σαμαριάς, η δυνατότητα επίσκεψης διαφορετικών από το κεντρικό μονοπάτι διαδρομών εντός του πυρήνα του δρυμού και τέλος η δυνατότητα διανυκτέρευσης εντός των ορίων του.
Ένα αθροιστικό 24,1% των επισκεπτών δήλωσαν ότι επηρεάστηκαν πάρα πολύ ή καθοριστικά από την ύπαρξη του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς στην επιλογή τους να επισκεφτούν τα Χανιά. Το ποσοστό αυτών των επισκεπτών είναι σημαντικό αφού αποτελεί ένα δείκτη για τον αριθμό των τουριστών που προσελκύει το φαράγγι στα Χανιά, και που αν αυτό δεν υπήρχε πιθανότατα θα επέλεγαν άλλο προορισμό. Αυτό αποδεικνύει ότι πέρα από την περιβαλλοντική αξία που είναι δεδομένη, ο Δρυμός έχει και σημαντική οικονομική αξία για το Νομό Χανίων αλλά και την Κρήτη στο σύνολό της, ειδικά αν στο παραπάνω ποσοστό προστεθεί και το 20,5% των επισκεπτών που δήλωσε ότι επηρεάστηκε «αρκετά» από την ύπαρξη της Σαμαριάς.
Όταν κλήθηκαν να αξιολογήσουν συνολικά την επίσκεψή τους, ένα συντριπτικό 87% των επισκεπτών δήλωσε απόλυτα ικανοποιημένο ενώ το 97,6% θα προτείνει σε φίλους και συγγενείς να εντάξουν τη Σαμαριά στα μελλοντικά σχέδιά τους για διακοπές.
Συμπεράσματα
Και την τέταρτη συνεχή χρονιά κατά την οποία υλοποιείται η παρούσα έρευνα φαίνεται ότι η ύπαρξη του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς στο Νομό Χανίων, αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών, εκτός από περιοχή ιδιαίτερα φυσικού κάλους, και συμβάλει στην τουριστική και κατ επέκταση οικονομική ανάπτυξη τόσο της ευρύτερης περιοχής όσο και ολόκληρου του Νομού. Οι επισκέπτες αυξήθηκαν σημαντικά για το 2016 σε σχέση με την προηγούμενη σεζόν και για άλλη μια φορά επίσης φάνηκε ότι σημαντικό ποσοστό των επισκεπτών της Σαμαριάς επέλεξε να έρθει στα Χανιά έναντι άλλων ανταγωνιστικών τουριστικών προορισμών, εξαιτίας της ύπαρξης του Εθνικού Δρυμού ενώ η συνολική θετική εμπειρία που αποκόμισαν αποτελεί «δωρεάν διαφήμιση» προς γνωστούς και φίλους που αποτελούν εν δυνάμει επισκέπτες τις επόμενες χρονιές.
Για πρώτη φορά το 2016 ζητήθηκε από τους επισκέπτες να αξιολογήσουν εναλλακτικές επιλογές πιθανών ενεργειών βελτίωσης τόσο του χώρου όσο και των υπηρεσιών που προσφέρει. Δημοφιλέστερη εναλλακτική αναδείχτηκε η πιο εύκολη στην υλοποίηση και με το μικρότερο συγκριτικά κόστος, η δημιουργία μιας online εφαρμογής η οποία θα διευκολύνει την κράτηση και την αγορά εισιτηρίων αλλά και θα παρέχει συγκεντρωμένες πληροφορίες για σημεία ενδιαφέροντος κατά μήκος της διαδρομής αλλά και για ότι σχετίζεται με τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς γενικά. Μια τέτοια εφαρμογή μπορεί να λειτουργήσει ως πύλη πρόσβασης του επισκέπτη στην πληροφόρηση που αναζητεί και σαν αρχή μιας νέας και προσαρμοσμένης στα σύγχρονα δεδομένα «εκστρατείας» προώθησης τόσο του ίδιου του Δρυμού όσο και της ευρύτερης περιοχής. Σημαντικός στόχος που πρέπει να τεθεί από αυτήν είναι η προσέλκυση τουριστών υψηλότερου επιπέδου που θα έχουν τη διάθεση όχι μόνο να «περάσουν το φαράγγι» και να φύγουν, αλλά να διανυκτερεύσουν και στην ευρύτερη περιοχή και να επισκεφτούν παρακείμενες διαδρομές, σε συνδυασμό και με την προώθηση της κατανάλωσης ντόπιων προϊόντων, προκαλώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία. Δεύτερος σημαντικός στόχος είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου στα πλαίσια που το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, ώστε να είναι δυνατή η αύξηση του συνόλου των επισκεπτών ανά σεζόν, στα πλαίσια που θα ορίσει η υλοποίηση μιας μελέτης φέρουσας ικανότητας για το χώρο, χωρίς να αυξηθεί δυσανάλογα η ημερήσια επιβάρυνση του τοπίου, μιας και πάνω από όλα αναφερόμαστε σε μια ειδικά προστατευόμενη περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλους που πρέπει να διαχειρίζεται με συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό έχει και σαν φυσικό επακόλουθο ότι δε θα υποβαθμιστεί και θα συνεχίσει και στο μέλλον να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Τέλος είναι σημαντικό ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς να ανεξαρτητοποιηθεί από την κεντρική κυβέρνηση, να αποκτήσει μεγαλύτερη ευελιξία η διαχείρισή του και να καταστεί αυτοχρηματοδοτούμενος με μια ενδεχόμενη αύξηση του εισιτηρίου κατά 2€ προκειμένου να δημιουργηθούν έσοδα για την καλύτερη λειτουργία του να θεωρείται απόλυτα αποδεκτή σχεδόν από το σύνολο των επισκεπτών, χωρίς αυτό να αποκλείει την παράλληλη εφαρμογή ειδικών μειωμένων εισιτηρίων για διάφορες κοινωνικές ομάδες χαμηλού εισοδήματος.
Η ερευνητική ομάδα
Δρ Γ. Μπαουράκης, δ/ντής Μ.Α.Ι.Χ.
Δρ Π. Λυμπεράκης, πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς
Καθ. Κ. Ζοπουνίδης, ακαδημαϊκός, δ/ντής Εργ. Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης και Ανάλυσης Δεδομένων – Πρόβλεψης του Πολυτεχνείου Κρήτης, Audencia Business School, France.
Γ. Φακωτάκης, MSc Τμ. Οικονομίας και Διοίκησης, Μ.Α.Ι.Χ, Yπ. Δρ. Πολυτεχνείο Κρήτης
Π. Δράκος, ΕΔΙΠ, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Παν/μιο Κρήτης