Ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ για το πως τα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης χειρίζονται τα μεγάλα διεθνή ΜΜΕ καθώς και το πως αυτός ο μηχανισμός χρησιμοποιήθηκε για να στηθεί το… bullying κατά του υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη στο Eurogroup στη Ρίγα της Λετονίας δημοσιεύει η Εφημερίδα των Συντακτών. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας υπογράφει ο ανταποκριτής της Νίκος Σβέρκος.
Οποιος κατέχει τα ηνία στα δίκτυα ενημέρωσης, έχει και μεγαλύτερη δύναμη», λένε όσοι γνωρίζουν τα της πολιτικής επικοινωνίας, που τα εργαλεία της δεν εξαντλούνται σε προεκλογικές περιόδους. Κάθε άλλο. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση η δύναμη στα κέντρα λήψης αποφάσεων δεν στηρίζεται μόνο στο μέγεθος μιας οικονομίας, αλλά και στον τρόπο που χειρίζεται τα μεγάλα διεθνή ΜΜΕ.
Είναι άλλωστε κοινό μυστικό στις Βρυξέλλες ότι τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα από το 2008, τη χρονιά που ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση, λειτουργεί με ένα μιντιακό σύστημα με «καλολαδωμένα γρανάζια», που μπορούν να μεταφέρουν άμεσα την πληροφορία και να τη μοιράσουν σε λίγες ώρες σε όλα τα μέσα ενημέρωσης της ηπείρου.
Ο μηχανισμός αυτός στηρίζεται στη μυστικότητα των πηγών των δημοσιογράφων, αρχή απαραβίαστη για τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Ωστόσο, εδώ χρησιμοποιείται αντίστροφα, προστατεύοντας τον μηχανισμό, που παραμένει παρασκηνιακός: Ουδείς δημοσιογράφος στην πρωτεύουσα του Βελγίου είναι διατεθειμένος να «ρισκάρει» την εργασία του. Και έτσι διατηρείται η «ομερτά».
«Το σκληρό μπλοκ»
Τον πρώτο λόγο στον συγκεκριμένο μηχανισμό έχει το «σκληρό μπλοκ» της ευρωζώνης, ήτοι η γερμανική αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες, συνεπικουρούμενη από κλιμάκια άλλων μικρότερων χωρών, κυρίως πολιτικών και οικονομικών «δορυφόρων» της Γερμανίας, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία και οι Βαλτικές χώρες, μία εκ των οποίων, η Λετονία, κατέχει την προεδρία της Ε.Ε. Σαφώς μικρότερη πρόσβαση διαθέτει η Γαλλία και η Ιταλία.
«Πρωταγωνιστές» στη συλλογή και μετάδοση ειδήσεων είναι τρία μεγάλα μέσα ενημέρωσης με πανευρωπαϊκή απήχηση: Το πρακτορεία Reuters και Bloomberg και η εφημερίδα «Financial Times». Πρόκειται για τις «ναυαρχίδες» που όλα τα ΜΜΕ στην Ευρώπη σπεύδουν να αναπαράγουν, μεταδίδοντας, ηθελημένα ή μη, τις πληροφορίες και τα ρεπορτάζ τους.
Η μεταφορά των πληροφοριών που τελικά αναπαράγονται κινείται σε τρία επίπεδα: από εργαζόμενους στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, που παρακολουθούν τις κρίσιμες συνεδριάσεις (διερμηνείς και διοικητικοί υπάλληλοι), από τους ίδιους τους πολιτικούς συμμετέχοντες ή στενούς συνεργάτες τους και από υψηλόβαθμους υπαλλήλους της Ε.Ε.
Αυτά τα τρία επίπεδα χρησιμεύουν για να ικανοποιήσουν την «ανάγκη» για γρήγορη και αποκλειστική μετάδοση μιας «είδησης», η οποία κάνει τους δημοσιογράφους πολύ ανταγωνιστικούς στη λήψη πληροφοριών για το τι συζητείται εκεί κατά τη διάρκεια κρίσιμων συνεδριάσεων.
Για τη μετάδοση χρησιμοποιούνται κυρίως τα γραπτά μηνύματα των κινητών (SMS), ενώ για τις αναλυτικές «διαρροές» υπάρχει εδώ και μήνες μια άτυπη σύσκεψη ενημέρωσης, στην οποία συμμετέχουν ρεπόρτερ των τριών μέσων που αναφέρθηκαν νωρίτερα και άλλα, κυρίως γερμανικά και βρετανικά.
Σε αυτές τις συσκέψεις την ενημέρωση αναλαμβάνει πολύ συχνά ο ίδιος υπάλληλος του γραφείου Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γερμανικής καταγωγής, που «ξεχνά» τους «ευρωπαϊκούς» τρόπους συμπεριφοράς, αλλά και τον ουδέτερο ρόλο που οφείλει να διαδραματίζει.
Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση όπου δούλεψε αποτελεσματικά ο συγκεκριμένος μηχανισμός ήταν στη Ρίγα, στην πρόσφατη συνεδρίαση του Eurogroup. Την Πέμπτη 23 Απριλίου ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών συμμετείχε σε δείπνο με τους συναδέλφους του στην πρωτεύουσα της Λετονίας, εν είδει προεργασίας των όσων θα συζητηθούν την επόμενη ημέρα. Ολα έμοιαζαν να κυλούν ως συνήθως. Η 24η Απριλίου, ωστόσο, ήταν η ημέρα κατά την οποία «ξεδιπλώθηκε» η άκρως επιθετική ρητορική ενάντια στον Ελληνα υπουργό Οικονομικών.
Ο εξωγήινος
Ο ανώτερος υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λίγα λεπτά μετά τη λήξη του Eurogroup, κάλεσε οκτώ δημοσιογράφους για την «καθιερωμένη» άτυπη ενημέρωση. «Ηταν εξαιρετικά επιθετική απέναντι στην ελληνική αποστολή», λέει δημοσιογράφος με έδρα τις Βρυξέλλες, που μίλησε στην «Εφ.Συν.», αλλά προτιμά να κρατήσει την ανωνυμία του. Σημείωσε δε πως «όταν ρωτήσαμε τι υποστήριξε ο Βαρουφάκης στη συνεδρίαση, ο υπάλληλος είπε «ο άνθρωπος είναι σε άλλον κόσμο» κι έκανε υποτιμητικές χειρονομίες. Δεν έχουμε συνηθίσει κάτι τέτοιο από υπαλλήλους της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, ούτε από τον συγκεκριμένο».
Πανομοιότυπη «ενημέρωση» επαναλήφθηκε και από ακόμα δύο υπαλλήλους, έναν του Eurogroup και έναν από διπλωματική αποστολή χώρας του ευρωπαϊκού Νότου. «Ηταν το ίδιο επιθετικοί, προσπαθώντας να παρουσιάσουν τον Βαρουφάκη ως έναν ‘‘εξωγήινο’’», μας λέει ο δημοσιογράφος, που παρέστη στις συζητήσεις. Και προσθέτει ότι «όταν μπήκαμε στην ουσία των θεμάτων για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, οι ‘‘πηγές’’ δεν ήθελαν να πουν τίποτα περισσότερο. Μόνο κατηγορούσαν τον Βαρουφάκη». Επειτα ακολούθησαν σκληρές δηλώσεις από υπουργούς που συμμερίζονται την οπτική της γερμανικής κυβέρνησης.
Οι συγκεκριμένες πληροφορίες αναρτήθηκαν στα τρία μεγάλα μέσα ενημέρωσης που αναφέραμε παραπάνω, μεταφέροντας ένα άκρως «πολεμικό» κλίμα, σπάζοντας τον κανόνα που επιβάλλει την τήρηση αποστάσεων από σκληρές εκφράσεις. Η ελληνική αποστολή αποφάσισε κατόπιν να μη συμμετάσχει ο Γιάνης Βαρουφάκης στο βραδινό δείπνο, δείχνοντας την ενόχλησή του για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζονται οι συνάδελφοί του τον ίδιο και την Ελλάδα.
Η επιθετικότητα, ωστόσο, από υπουργούς, αξιωματούχους και μέσα ενημέρωσης δεν κόπασε. Αντιθέτως, το Reuters παρουσίασε τον Γιάνη Βαρουφάκη ως «απομονωμένο», δεν ζήτησε την οπτική της ελληνικής πλευράς, γιατί δεν παραβρέθηκε στο δείπνο, ενώ σχολίασε μέχρι και το γεγονός ότι είναι ο μοναδικός υπουργός που δεν φοράει… γραβάτα. Το «σύνθημα», μάλιστα, για την νέα επιχείρηση αποδόμησης δόθηκε με ένα SMS από Γερμανό αξιωματούχο σε ρεπόρτερ ενός από τα τρία προαναφερόμενα μέσα. Ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος κάλεσε μάλιστα πηγές του στην Αθήνα για να τους προειδοποιήσει…
Το τείχος
Η ελληνική κυβέρνηση, βλέποντας το αδιαπέραστο επικοινωνιακό τείχος που υψώνεται γύρω της, επιχείρησε να του προκαλέσει «ρήγματα» κατά τη διάρκεια των απανωτών συνεδριάσεων του Eurogroup τον περασμένο Φεβρουάριο. «Το γεγονός ότι διέρρευσε από την ελληνική αποστολή το προσχέδιο απόφασης του Γερούν Ντάισελμπλουμ, που ανέτρεπε όλες τις συζητήσεις εξόργισε ουκ ολίγους στις Βρυξέλλες» μας λέει ο δημοσιογράφος. «Τότε άρχισε ο πόλεμος και οι απανωτές διαρροές των ελληνικών θέσεων στον Peter Spiegel των “Financial Times”», συμπληρώνει.
Το ερώτημα, πάντως, που θέτει ο δημοσιογράφος στις Βρυξέλλες είναι χαρακτηριστικό: «Θα αντέξει ο Βαρουφάκης την πίεση;». «Τουλάχιστον ο Τσίπρας τον εμπιστεύεται ακόμα», απαντάμε εμείς. «Τότε πες τους εκεί στην Αθήνα, στην κυβέρνηση και τον κόσμο, να περιμένουν ακόμα περισσότερα τρομοκρατικά σενάρια» ανταπαντά.
