Των Δημήτρη Δελεβέγκου, Βίκυς Κουρλιμπίνη
Προοπτικές να μετατραπεί σε αναπτυξιακό πυλώνα της χώρας με ιδιαίτερα μεγάλη συμβολή στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν εμφανίζει η Κρήτη, όπου δρομολογούνται σημαντικές επενδύσεις στις υποδομές, την ενέργεια και τον τομέα φιλοξενία. Ήδη το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του νησιού είναι από τα υψηλότερα της χώρας και τοποθετείται σε περίπου 14.000 ευρώ, καθώς ο τουρισμός αποτελεί την ατμομηχανή της τοπικής οικονομίας και όχι μόνο, συμμετέχοντας με ποσοστό άνω του 47% στο συνολικό ΑΕΠ. Τα μεγέθη αυτά θα μπορούσαν να ισχυροποιηθούν ακόμη περισσότερο μέσω μεγάλων σχεδιαζόμενων επενδύσεων, ορισμένες από τις οποίες εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθούν μέσα στα επόμενα χρόνια, μειώνοντας και την επίδραση της κυκλικότητας του τουρισμού στην τοπική οικονομία. Ποια είναι τα μεγαλύτερα έργα, που αντιστοιχούν σε εγχώριες και ξένες επενδύσεις συνολικής αξίας άνω των 7 δισ. ευρώ, που βρίσκονται στη γραμμή εκκίνησης ή είναι σε προχωρημένο, αδειοδοτικά, στάδιο;
Επενδυτικά σχέδια-μαμούθ στις υποδομές
Με ορίζοντα το καλοκαίρι του 2020 αναμένεται να ξεκινήσει η κατασκευή του αεροδρομίου στο Καστέλι Ηρακλείου Κρήτης, που θα αντικαταστήσει το υφιστάμενο “Νίκος Καζαντζάκης”. Μετά την υπογραφή, τον περασμένο Φεβρουάριο, της σύμβασης του έργου με προϋπολογισμό 480 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε συνολική επένδυση 1,5 δισ. ευρώ, μεταξύ του Δημοσίου και της κοινοπραξίας Αριάδνη των εταιρειών ΤΕΡΝΑ και GMR, σε εξέλιξη βρίσκεται η υλοποίηση των ενεργειών που προηγούνται της έναρξης κατασκευής. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για την κατάρτιση μελετών και την πραγματοποίηση δοκιμαστικών τομών για τον εντοπισμό αρχαιολογικών ευρημάτων.
Οι πρόδρομες αυτές εργασίες, μαζί με την υλοποίηση των απαιτούμενων απαλλοτριώσεων και τη λήψη της έγκρισης από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG Comp), υπολογίζεται ότι θα ολοκληρωθούν περίπου μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2020, οπότε και εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει η κατασκευή του αεροδρομίου. Συνολικά, η κατασκευαστική περίοδος, όπου θα απασχοληθούν 1.500 άτομα, έχει διάρκεια 60 μηνών, με τις προσλήψεις να προγραμματίζεται να λάβουν χώρα όσο προχωρά η κατασκευή. Το αεροδρόμιο αναμένεται να εξυπηρετεί περίπου 9 εκατ. επιβάτες, ύστερα από πέντε έτη λειτουργίας του, ενώ στο τέλος της περιόδου παραχώρησης θα μπορεί να εξυπηρετεί μέχρι και 15 εκατ. επιβάτες. Θα έχει διάδρομο προσγείωσης 3,2 χλμ., ικανό να εξυπηρετήσει όλα τα υφιστάμενα αεροσκάφη σε παραγωγή, ενώ το κτίριο του αεροσταθμού θα έχει επιφάνεια 71 στρεμμάτων.
Η λίστα των μεγάλων έργων περιλαμβάνει τον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), του οποίου όμως η κατασκευή θα αργήσει να ξεκινήσει. Κι αυτό επειδή ο σχεδιασμός του έργου από την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Υποδομών, υπό τον Χρήστο Σπίρτζη, υπήρξε επί χάρτου, με αποτέλεσμα το έργο να μην είναι δυνατόν να δημοπρατηθεί. Υπενθυμίζεται ότι βάσει του προγενέστερου σχεδιασμού, θα κατασκευαζόταν με τη μέθοδο της σύμβασης παραχώρησης το τμήμα Χανιά-Χερσόνησος (ύψους 1 δισ. ευρώ), ως Σύμπραξη Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) το κομμάτι από τη Χερσόνησο έως τη Νεάπολη (250 εκατ. ευρώ) και ως δημόσιο έργο (50 εκατ. ευρώ) το τμήμα Νεάπολη-Άγιος Νικόλαος. Σύμφωνα με τον υπουργό Υποδομών Κώστα Καραμανλή, αλλά και παράγοντες της αγοράς, το έργο δεν είναι δυνατόν να ξεκινήσει, καθώς έχει κατατμηθεί σε τρία επιμέρους τμήματα με τρεις διαφορετικούς τρόπους δημοπράτησης, χωρίς να διαθέτει μελέτες και περιβαλλοντική έγκριση. Στο πλαίσιο αυτό, το αρμόδιο υπουργείο δρομολογεί την υλοποίηση των απαιτούμενων μελετών και την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου.
Η υποθαλάσσια ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Αττικής είναι ένα από τα μεγαλύτερα ενεργειακά έργα, που διαθέτει προϋπολογισμό 915 εκατ. ευρώ, με την υλοποίησή του να εκτιμάται ότι θα μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του νησιού. Τον περασμένο Μάιο, ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), έδωσε το “πράσινο φως” στην “Αριάδνη”, τη θυγατρική του ΑΔΜΗΕ, για την προκήρυξη του διαγωνισμού έργου, με τη διασύνδεση να εκτιμάται ότι θα ηλεκτριστεί το φθινόπωρο του 2022. Για την υλοποίηση του έργου προβλέπεται η πόντιση μιας διπλής γραμμής μεταφοράς συνεχούς ρεύματος μεταξύ της Κρήτης και της Αττικής, με μήκος περίπου 328 χιλιόμετρα και συνολική ονομαστική ισχύ 1000 MW, το οποίο θα ξεκινά από τα Μέγαρα (Αττική) και θα καταλήγει στην περιοχή της Κορακιάς (Κρήτη). Επίσης, θα κατασκευασθούν μεταξύ άλλων και δύο σταθμοί μετατροπής, στο Λεκανοπέδιο και την Κρήτη αντίστοιχα.
Ακόμη, προς παραχώρηση σε ιδιώτες επενδυτές οδεύουν το λιμάνι Ηρακλείου και η πρώην αμερικανική βάση Γουρνών, έκτασης 345,5 χιλ. τετραγωνικών μέτρων, που αποτελούν ορισμένα από τα, προς αξιοποίηση, περιουσιακά στοιχεία του ΤΑΙΠΕΔ. Να σημειωθεί ότι η αξιοποίηση του ακινήτου των Γουρνών “σέρνεται” τουλάχιστον από το 2011, οπότε το οικόπεδο βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Κτηματικής Εταιρείας Δημοσίου. Οι προβλεπόμενες χρήσεις της έκτασης είναι “Θεματικά Πάρκα – Εμπορικά Κέντρα – Αναψυχή”, γεγονός που θα αποτελέσει “παράθυρο” για την υλοποίηση καζίνο στην έκταση.
Μαγνήτης κεφαλαίων ο τουρισμός
Τα σκήπτρα στην επενδυτική δραστηριότητα της Κρήτης κρατά ο κλάδος του τουρισμού, με την αξία των επενδύσεων που δρομολογούνται να είναι πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ. Μία από τις μεγαλύτερες, ένα σύνθετο τουριστικό συγκρότημα, με προϋπολογισμό της τάξης των 600 εκατ. ευρώ, σχεδιάζει η εταιρεία Mirum Hellas, που ανήκει στον Ρώσο επιχειρηματία Μπόρις Μπορίσοφ. Σε προσεχή συνεδρίασή του το Κεντρικό Συμβούλιο Διοίκησης (ΚΣΔ) αναμένεται να εγκρίνει τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Ειδικού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ). Στη συνέχεια, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, το ΕΣΧΑΣΕ, υπό τη μορφή σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος, θα πρέπει να τεθεί για έλεγχο νομιμότητας από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η υπογραφή του Π.Δ. από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και η δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης του Π.Δ. του ΕΣΧΑΣΕ θα οδηγήσει στην έναρξη υλοποίησης της πολεοδομικής μελέτης. Η έγκριση της τελευταίας θα επιτρέψει στη Mirum Hellas, που ελέγχει ο Ρώσος επιχειρηματίας Βιτάλι Μπορίσοφ, να προχωρήσει στο τελικό στάδιο, την έκδοση αδειών δόμησης για τα επιμέρους τμήματα της ανάπτυξης.
Η ανάπτυξη χωρίζεται σε έξι αυτοτελείς ενότητες (Τσιφλίκι, Ελληνικά, Κούνδουρος, Ακρωτήρι, Μικρό Βαθύ και Βαθύ), με τη Mirum Hellas να έχει κατασκευάσει 17 υπερπολυτελείς βίλες 400-450 τ.μ. η καθεμία –ορισμένες έχουν ήδη αγοραστεί από ξένους– και τις διαθέτει προς πώληση από 2 εκατ. έως 11 εκατ. ευρώ. Θα διαθέτει 340 παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχείο πέντε αστέρων, 200 κλινών και μαρίνα, της οποίας τη χωροθέτηση ενέκρινε τον περασμένο Απρίλιο το διοικητικό συμβούλιο του Δήμου Αγίου Νικολάου. Ξεχωριστά τμήματα του σχεδιαζόμενου θέρετρου αποτελούν το πρώην ξενοδοχείο Ακρωτήρι, το οποίο θα επαναλειτουργήσει, ενδεχομένως την άνοιξη του 2020, υπό τη διαχείριση του brand Aria Hotels που ανήκει στον όμιλο Λογοθέτη. Θα περιλαμβάνει 16 VIP σουίτες, αποτελώντας επένδυση ύψους 1,5-2 εκατ. ευρώ. Όπως και η βίλα Κούνδουρου η οποία θα ανακατασκευαστεί με στόχο την τουριστική αξιοποίησή της.
Σε εξέλιξη βρίσκεται και η επένδυση της TUI στην Ιεράπετρα, ύψους 60 εκατ. ευρώ, για την κατασκευή πεντάστερου resort, εξαγοράζοντας το 2017 τη θυγατρική του ομίλου Καράτζη “Στέλλα Πολάρις Κρέτα Α.Ε.”, κάτοχου του οικοπέδου. Το πολυτελές θέρετρο θα είναι δυναμικότητας 800 κλινών και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μετά το 2020.
Σε φάση υλοποίησης εισέρχεται σταδιακά και η τουριστική επένδυση, της τάξης των 300 εκατ. ευρώ, της Ικτίνος Ελλάς Α.Ε. στη Σητεία. Πρόκειται για το Sitia Bay Resort, σε έκταση συνολικά 2.700 στρεμμάτων, που θα περιλαμβάνει ξενοδοχείο 5 αστέρων, spa, συνεδριακό κέντρο, γήπεδο γκολφ 18 οπών, μαρίνα χωρητικότητας 85 τουριστικών σκαφών και δύο οικιστικές περιοχές, όπου θα ανεγερθούν συνολικά 300 πολυτελείς κατοικίες.
Την Κρήτη επέλεξε και η αμερικανική ξενοδοχειακή αλυσίδα Wyndham για την πρώτη της τοποθέτηση σε νησιωτικό προορισμό. Το προηγούμενο καλοκαίρι προχώρησε στην εξαγορά του ξενοδοχείου Grand Crete Mirabello στον Άγιο Νικόλαο από τον όμιλο Μαμιδάκη, με 311 δωμάτια και πάνω από 520 τ.μ. χώρους συνεδρίων και εκδηλώσεων, το οποίο άνοιξε εκ νέου φέτος.
Την επόμενη χρονιά προγραμματίζεται να ανοίξει από την εταιρεία διαχείρισης CHC Hotels το πεντάστερο Galini Palace στο Κολυμπάρι Χανίων με 200 δωμάτια και συνολικά 450 κλίνες, μια επένδυση ύψους 20 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ προχωρά και το νέο έργο, ύψους 150 εκατ. ευρώ, για το Cape Tholos Luxury Resort της “Maris Hotels S.A”, συμφερόντων του επιχειρηματία Ανδρέα Μεταξά, που προβλέπει την ανέγερση δύο πολυτελών ξενοδοχείων, δυναμικότητας 300 κλινών το καθένα, και τη δημιουργία τουριστικού χωριού με 208 κατοικίες.
Παράλληλα, η κυπριακών συμφερόντων Emerald Developments σχεδιάζει την υλοποίηση σύνθετου τουριστικού συγκροτήματος στην Τριόπετρα του Νότιου Ρεθύμνου, έργο για το οποίο, πρόσφατα, το υπουργείο Περιβάλλοντος χορήγησε την έγκριση καταλληλότητας έκτασης 1,2 χιλιάδων στρεμμάτων. Η απόφαση αυτή επιτρέπει στην εταιρεία να προχωρήσει στην πολεοδόμηση της έκτασης, με το έργο να περιλαμβάνει πέντε αστέρων ξενοδοχείο δυναμικότητας 155 δωματίων και τουριστικό συγκρότημα κατοικιών.
Επενδύσεις και από τις ΑΕΕΑΠ
Τουριστική επένδυση, ύψους 40 έως 50 εκατ. ευρώ, δρομολογεί και η Εθνική Πανγαία από κοινού με την εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων Dimand, με το 40% των μετοχών της εταιρείας Alpha Επενδυτική Περιουσία Χανίων (ΑΕΠ Χανίων) να έχει περιέλθει στο χαρτοφυλάκιο της ΑΕΕΑΠ προς περίπου 3,5 εκατ. ευρώ. Το υπόλοιπο 60% της εταιρείας, που αποτελεί μέλος του τραπεζικού ομίλου Alpha, έχει περιέλθει στo κοινό σχήμα που έχει ιδρύσει η Dimand με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Αυτήν τη στιγμή, Εθνική Πανγαία και Dimand βρίσκονται στο στάδιο της εξασφάλισης των απαιτούμενων αδειών, ενώ οι προδιαγραφές του έργου θα προσδιοριστούν επακριβώς μέσα στους επόμενους μήνες. Το σύνθετο τουριστικό συγκρότημα θα αναπτυχθεί σε δύο εκτάσεις 11,4 στρεμμάτων, που διαθέτει σε προνομιακή τοποθεσία στα Χανιά η ΑΕΠ Χανίων και έχουν αποτίμηση 14 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την οικονομική έκθεση της εταιρείας για το έτος 2017. Η ΑΕΠ Χανίων, το 2015, απέκτησε με σύμβαση απόσχισης και εισφοράς τον κλάδο δραστηριότητας της εμπορίας ακινήτων της Grecian Sun & Sea Developments.