Μέχρι πρόσφατα, οι πολιτικοί μας έδιναν υποσχέσεις ότι θα μετατρέψουν την Ελλάδα σε Δανία του Νότου. Τώρα, το μόνο που μπορούν να εγγυηθούν είναι ότι θα κάνουν ότι περνάει από τα χέρια τους ώστε η χώρα να μην καταρρεύσει. Και μέσα σε αυτούς, υπάρχουν κάποιοι που λένε ότι θα πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι αν γίνουμε μία Ταϊλάνδη του Βορρά. Ένα απέραντο νοσοκομείο για τις ανάγκες των υπερήλικων κατοίκων πλούσιων χωρών της Δύσης.
Αυτή η πραγματικότητα ήρθε πιο κοντά και στην Ελλάδα, πριν μερικούς μήνες, και πιο συγκεκριμένα στις 5 Μαρτίου του 2014, όταν η Υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη και ο εντεταλμένος της Καγκελαρίου Μέρκελ για την Ελληνογερμανική Συνέλευση Χανς Γιοακείμ Φούχτελ υπέγραψαν Memorandum of Understanding, δηλαδή «μνημόνιο κατανόησης» και συνεργασίας, για την ανάπτυξη μίας ειδικής μορφής τουρισμού υγείας «για άτομα που χρήζουν περίθαλψης και φροντίδας» καθώς και «για άτομα με περιορισμούς στην υγεία τους αλλά και για άτομα τρίτης ηλικίας».
Η αρχή των ίσων ευκαιριών
«Όλο και περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται περίθαλψη και φροντίδα», διαπιστώνουν οι δύο πλευρές. «Σ’ αυτούς τους ανθρώπους θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα για ξεκούραση και αναψυχή σε ένα ήπιο κλίμα κατά τους χειμερινούς μήνες». Αυτό, επιβάλλει η «αρχή των ίσων ευκαιριών». Η ευκαιρία για καλή περίθαλψη, σε καλές τιμές, σε καλές καιρικές συνθήκες.
Στο επίκέντρο αυτών των εξελίξεων βρίσκεται μια ιδέα: η υγεία δεν είναι παγκόσμιο και αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά διαπραγματεύσιμο αγαθό, οι υπηρεσίες της οποίας πρέπει να αγοράζονται μέσα στα πλαίσια μίας ανταγωνιστικής αγοράς.
Ο ιατρικός τουρίστας – η κίνηση των «τουριστών υγείας», ηλικιωμένων ή μη, από τις πλούσιες χώρες του βορρά προς τις φτωχές χώρες του νότου και της ανατολής – είναι αυτός ο οποίος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα για πλήρη ιατρική κάλυψη στη χώρα του, ή αυτός ο οποίος ο οποίος επιθυμεί μία θεραπεία ή επιθυμεί την ένταξή του σε μία ιατρική διαδικασία η οποία είναι παράνομη ή εξαιρετικά χρονοβόρα στη χώρα του, όπως στις διαδικασίες σχετικά με τη μεταμόσχευση οργάνων ή απλά για μία εγχείριση μηνίσκου.
Το κόστος, λ.χ., αλλαγής καρδιακής βαλβίδας για έναν ανασφάλιστο πολίτη στις ΗΠΑ είναι 300.000 δολλάρια. Στην Ινδία όμως είναι μόλις 10.000 δολάρια. Όταν στις ΗΠΑ υπάρχουν πάνω από 46.000.000 ανασφάλιστα άτομα, καταλαβαίνετε ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται στις χώρες του Βορρά και της Δύσης, έχουν δημιουργήσει μία τεράστια πιθανή «αγορά», και μεγιστοποιούν την ανάγκη για «φτηνές» ιατρικές «υπηρεσίες».
Η κρίση στην Ελλάδα
Οι «ομάδες στόχου» για την περίπτωση της Ελλάδας είναι οι ηλικιωμένοι από Γερμανία, Ελβετία και Αυστρία.
Όμως, για να έρθουν αυτοί οι ηλικιωμένοι στην Ελλάδα, δεν αρκούν οι καλές καιρικές συνθήκες. Πρέπει και οι τιμές των ιατρικών υπηρεσιών να είναι χαμηλότερες από τις χώρες που θα έρχονται.
Στην Ελλάδα της κρίσης, το καταρρέων σύστημα υγείας από τις συνεχείς μειώσεις στους προϋπολογισμούς, και τις ελλείψεις σε προσωπικού και υλικών, αποτελεί εύφορο έδαφος. Δημιουργεί «ευκαιρίες».
Με την πρόφαση της βελτίωσης των οικονομικών, καθώς και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, ο ιατρικός τουρισμός παρουσιάζεται περίπου ως μονόδρομος.
Οι τιμές στην Ελλάδα είναι χαμηλότερες. Το προσωπικό είναι άριστα εκπαιδευμένο. Και οι υπηρεσίες που μπορούν να προσφερθούν είναι επιπέδου ανεπτυγμένων χωρών. Ένας Γερμανός θα έχει τις ίδιες ή και καλύτερες υπηρεσίες από την χώρα του, σε ιδανικές καιρικές συνθήκες, με την εξυπηρέτησή του να είναι άμεση. Και με λιγότερα λεφτά. Ακούγετε ωραίο, δε νομίζετε;
Η κρίση στις χώρες του Βορρά
Όμως, όλα αυτά δε θα είχαν καμία σημασία αν οι προσφερόμενες υπηρεσίες στις χώρες του Βορρά ήταν άριστες. Γιατί, την ίδια στιγμή που στην Ελλάδα το σύστημα υγείας καταρρέει, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες του Βορρά, το κόστος περίθαλψης αυξάνεται κατακόρυφα και οι προσφερόμενες ιατρικές υπηρεσίες χειροτερεύουν από τις περικοπές και τα μέτρα που επιβάλλονται από νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις.
Οι ίδιες κυβερνήσεις που μετά επιβάλλουν δέσμη μετρών ακραίας λιτότητας στην Ελλάδα και προωθούν την ιδέα του ιατρικού τουρισμού. Που προχωρούν σε συμφωνίες με χώρες του τρίτου κόσμου, για να προωθήσουν την ιδέα ότι δεν υπάρχει ανθρώπινο δικαίωμα στην υγεία, κι ότι οι ιατρικές υπηρεσίες μπορούν να αγοράζονται και να πωλούνται στα πλαίσια μίας «ελεύθερης» αγοράς. Που εξυπηρετούν τα συμφέροντα μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που έχουν μεγάλα συμφέροντα στον χώρο της υγείας. Εις βάρος των συμφερόντων των πολιτών.
Δημιουργούν το πρόβλημα για να δώσουν την πιο κερδοφόρα λύση για τους λίγους.
Ο ανταγωνισμός στην «αγορά» της υγείας
Ούτε όμως αυτό αρκεί για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα.
Γιατί αν το ένα μέρος της εξίσωσης είναι η κρίση στην Ελλάδα και το άλλο η χειροτέρευση των προσφερόμενων υπηρεσιών στις χώρες του βόρρα, στα πλαίσια της «απελευθέρωσης» της αγοράς των ιατρικών υπηρεσιών, υπάρχει και ένα τρίτο σκέλος. Κι αυτό είναι οι ήδη υπάρχουσες αγορές «ιατρικού τουρισμού».
Έτσι, για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα δεν είναι αρκετό οι τιμές και οι υπηρεσίες να είναι ανταγωνιστικές σε σχέση με τις πλούσιες χώρες του Βορρά. Θα πρέπει να είναι καλύτερες και σε σχέση με άλλες χώρες που έχουν αναπτύξει τον ιατρικό τουρισμό.
Ποιες είναι αυτές οι χώρες;
Μεταξύ των κορυφαίων χωρών παγκοσμίως που θα πρέπει να ανταγωνιστούμε στα πλαίσια μίας «ελεύθερης αγοράς» της υγείας, ξεχωρίζουμε την Ταϊβάν, την Τουρκία, την Βραζιλία, την Ινδία, την Σιγκαπούρη, το Μεξικό, την Ταϊλάνδη.
Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ αυτών των χωρών είναι οι ακραίες συνθήκες φτώχιας.
Στην Ευρώπη, η Ουγγαρία είναι η πρωτεύουσα των οδοντιατρικών υπηρεσιών.
Η Πολωνία, η Τσεχία, η Τουρκία και η Βουλγαρία προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες με μειωμένο κόστος από 30% έως 50% σε σχέση με την Ελλάδα.
Η πρωτεύουσα της Ευρώπης στην πλαστική χειρουργική είναι η Τσεχία. Πολλοί όμως Ευρωπαίοι καταλήγουν και στην Τυνησία.
Μετατρέποντας το ανθρώπινο δικαίωμα της υγείας σε καταναλωτικό προϊόν
Όλες αυτές οι χώρες, σε Ευρώπη, Λατινική Αμερική και Ασία έχουν ένα ακόμη κοινό στοιχείο. Και αυτό είναι ότι προ της ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού, όλες είχαν περάσει μακρές περιόδους οικονομικής κρίσης.
Η ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού είναι μία εξέλιξη ταυτισμένη με την λιτότητα, τα υπερκέρδη των μεγάλων εταιρειών και την καταστροφή των μεσαίων τάξεων.
Σε κάποια από αυτά τα κράτη, νέες πόλεις έχουν δημιουργηθεί με μόνο σκοπό την εξυπηρέτηση των τουριστών υγείας. Οι “medi-cities”, από τις λέξεις medicine (φάρμακο) και cities (πόλεις), πολλαπλασιάζονται.
Ξεπροβάλλει μία νέα παγκόσμια βιομηχανία όπου με διεθνείς συμφωνίες προωθούν την «ελεύθερη κίνηση» των ασθενών, εκεί που το αγαθό της υγείας μετατρέπεται από ανθρώπινο δικαίωμα, σε καταναλωτικό προϊόν.
Το μάρκετινγκ παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην προώθηση καταναλωτικών προορισμών για τη διασφάλιση της υγείας. Οι υπηρεσίες υγείας συνδυάζονται με άλλες υπηρεσίες για να γίνει πιο ελκυστικό πακέτο. Στην Ταϋλάνδη, μια τέτοια υπηρεσία είναι ο σεξοτουρισμός. Αλλού, είναι απλά μία βόλτα σε αξιοθέατα. Οι ασθενείς επιλέγουν θεραπείες από διαφημιστικές μπροσούρες. Είναι ένας καπιταλιστικός παράδεισος…
Μικρότερο το κόστος της ανθρώπινης ζωής, μεγαλύτερα τα κέρδη
Και όπως σε κάθε καπιταλιστικό παράδεισο, οι μισθοί είναι εξαιρετικά χαμηλοί, η φορολογία στις μεγάλες επιχειρήσεις είναι πολύ χαμηλές. Ένας μεγάλος αριθμός κέντρων ιατρικών τουρισμού λειτουργούν σε Ειδικές Οικονομικές Ζώνες. Ζώνες, δηλαδή, περιορισμένων, δημοκρατικών, εργασιακών και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το «κόστος» και της ίδιας της ανθρώπινης ζωής, είναι μικρότερο. Μικρότερο κόστος, μεγαλύτερα κέρδη.
Αυτή είναι η πραγματικότητα στην οποία η Υπουργός Τουρισμος Όλγα Κεφαλογιάννη έβαλε την υπογραφή της.
Η εμπειρία στις χώρες της Ασίας δείχνει ότι οι κυβερνήσεις επενδύουν το δημόσιο χρήμα στη δημιουργία δομών για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού. Χρήματα που δε δίνονται σε δημόσια συστήματα υγείας που τελούν υπό κατάρρευση.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα κέρδη από αυτά τα κέντρα δεν επιστρέφουν στα δημόσια ταμεία για τη βελτίωση των δημόσιων συστημάτων υγείας. Αντιθέτως, όπως δείχνει η πραγματικότητα σε πολλές χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, δημιουργούνται υψηλής ποιότητας κέντρα υγείας για τις ελίτ, ενώ υποβαθμίζονται και υποχρηματοδοτούνται περαιτέρω – ως μη κερδοφόρα – τα δημόσια συστήματα υγείας εντείνοντας με αυτό τον τρόπο τις ήδη ακραίες συνθήκες ανισότητας.
Η προώθηση της ιδέας ότι οι ιατρικές υπηρεσίες μπορούν να αγοραστούν όπως κάθε άλλο προϊόν, ότι είναι θέμα εύρεσης της καλύτερης τιμής για ένα «προϊόν» σε μία διεθνή αγορα, νομιμοποιεί την άρνηση των κυβερνήσεων να τηρούν την υποχρέωσή τους για παροχή ιατρικών υπηρεσιών για όλους τους πολίτες. Εμβαθύνει, με άλλα λόγια, την εντύπωση ότι η ιατρική φροντίδα είναι υπόθεση του ιδιωτικού τομέα. Η καλή υγεία έχει κόστος. Υγεία, αξίζει να έχουν μόνο αυτοί που έχουν τα χρήματα.
Στο επίκεντρο και η Κρήτη
Σχετική ημερίδα για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού είχε προγραμματισθεί στις 27 Νοεμβρίου του 2014 και στην Κρήτη, στην Τύλισο του Δήμου Μαλεβιζίου με κεντρικό ομιλητή τον Υπουργό Υγείας Μάκη Βορίδη μετά από πρωτοβουλία του βουλευτή Ηρακλείου της Νέας Δημοκρατίας Λευτέρη Αυγενάκη.
Τελικώς, η εκδήλωση αναβλήθηκε, όμως τα σχετικά κείμενα που διακινήθηκαν φανερώνουν ότι ήδη, κι αφού έχουν υπογραφεί οι συμφωνίες, ο σχεδιασμός έχει μπει μπροστά για τη δημιουργία συνθηκών ιατρικού τουρισμού με επίκεντρο την Κρήτη.
Άλλωστε, ήδη από το Νοέμβριο του 2012, υπάρχει μελέτη που παρουσιάστηκε από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος για την ανάπτυξη του Ιατρικού Τουρισμού.
Σε σχετική παρουσίαση είχε τονιστεί ότι τα προγράμματα θα δομηθούν γύρω από νοσοκομειακές μονάδες. Αυτές τις μονάδες, που βρίσκονται υπό κατάρρευση.
Πηγές:
– Leigh Turnel, ‘First World Health Care at Third World Prices’: Globalization, Bioethics and Medical Tourism, BioSocieties (2007), 2, 303–325, London School of Economics and Political Science
– Kristen Smith, “Medical Tourism: For Richer or Poorer”, Paper presented at Ownership & Appropriation”, a joint conference of the ASA, the ASAANZ and the AAS, 8th – 12th December 2008, University of Auckland, New Zealand.
– Memorandum of Understanding μεταξύ Υπουργού Τουρισμού Όλγας Κεφαλογιάννη και εντεταλμένου της Καγκελαρίου Μέρκελ για την Ελληνογερμανική Συνέλευση Γιανς Χοακίμ Φούχτελ
– Μ. Ντουρουντάκης, Ιατρικός τουρισμός: Προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη στρατηγική, Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2014, flashnews.gr
– Γιώργος Πατούλης, Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, Medical Tourism, From Greece with Love, 2013