Όταν δεν υπάρχει ούτε καν ο ελάχιστος θεσμικός διάλογος με τις τοπικές κοινωνίες, τα έργα υποδομής – ακόμη κι αν είναι αναγκαία – μπορεί να καταλήξουν σε περιβαλλοντικές τραγωδίες. Η υπόθεση του αντλιοστασίου Α44 στον Σταυρό Ακρωτηρίου και η ρύπανση της Παχιάς Άμμου δεν είναι απλώς ένα ακόμη παράδειγμα τοπικής κακοδιαχείρισης. Είναι ένα σύμπτωμα βαθύτερης θεσμικής και πολιτικής παθογένειας: αυτής της εκτέλεσης έργων με την κοινωνία αποκλεισμένη, τις θεσμικές διαδικασίες κουρελιασμένες, και το περιβάλλον στο έλεος της εργολαβικής σκοπιμότητας.
Η τραγική ειρωνεία της ιστορίας είναι πως οι κάτοικοι δεν αντιδρούν στην ουσία του έργου – την ανάγκη για αποχέτευση – αλλά στον τόπο υλοποίησης και στην παντελή έλλειψη διαφάνειας και τεκμηρίωσης.
Όπως έχει δηλώσει δημόσια η Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Κρήτης, το έργο εκτελείται σε απόσταση μόλις 22 μέτρων από μία παραλία εξαιρετικής περιβαλλοντικής και τουριστικής αξίας, χωρίς νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και χωρίς δημόσια διαβούλευση, όπως ρητά ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Από το «ράβε ξήλωνε» στις πρόχειρες λύσεις έκτακτης ανάγκης
Οι μαρτυρίες από την περιοχή, όπως αυτή του Σωτήρη Μαρινάκη, μέλους της Επιτροπής, είναι ενδεικτικές: εργασίες ξεκινούν, σταματούν, τροποποιούνται, συνεχίζονται, χωρίς σαφές θεσμικό και τεχνικό πλαίσιο. Οι αλλαγές σχεδίων στην καρδιά της κατασκευής, η απουσία ΑΕΠΟ, η έλλειψη μέριμνας για σοβαρά ενδεχόμενα ατυχημάτων και η πρόβλεψη για «λεκάνες απορροής» που θα αδειάζονται με βυτιοφόρα είναι εικόνες ενός έργου χωρίς σχεδιασμό – και εν τέλει χωρίς σεβασμό.
Αυτό που γίνεται σήμερα στην Παχιά Άμμο δεν είναι απλώς κακοτεχνία. Είναι μια συνειδητή αποσύνδεση της τεχνικής υλοποίησης από κάθε έννοια δημοσίου συμφέροντος και περιβαλλοντικής προστασίας.
Η οικολογική καταστροφή δεν είναι «παράπλευρη απώλεια»
Ο βυθός έχει θολώσει. Το νερό της παραλίας, κατά δήλωση των κατοίκων, μυρίζει και φέρει ίχνη πετρελαιοειδών. Οι σωλήνες που συνδέουν τα σημεία εκσκαφής με τη θάλασσα λειτουργούν χωρίς διαφανείς άδειες. Η περιοχή φιλοξενεί προστατευόμενους οικότοπους Ποσειδωνίας, το σπάνιο κρινάκι της θάλασσας, φωλιές της θαλάσσιας χελώνας caretta-caretta, βρίσκεται κοντά σε αρχαιολογική ζώνη και γειτονεύει με το εμβληματικό τοπίο του Ζορμπά, όμως η δημοτική αρχή αδιαφορά, πράττει αλαζονικά και χαρακτηρίζει “μειοψηφίες” όσους αντιδρούν παρά τη συλλογή δεκάδων χιλιάδων υπογραφών. Η συμπεριφορά της δημοτικής αρχής είναι πρωτόγνωρα ασεβής και αποτελεί ντροπή για την ιστορία των Χανίων.
Η πλήρης αδιαφορία για τις επιπτώσεις αυτού του έργου φανερώνει μια αντίληψη ανάπτυξης που θεωρεί το φυσικό περιβάλλον απλώς «κενό χώρο». Ένα εμπόδιο που πρέπει να παρακαμφθεί, ένα πεδίο άνευ αξίας μπροστά στην πρόοδο που ευαγγελίζονται κάποιοι πίσω από εργολαβικά γραφεία.
Ένα θεσμικό κενό που επιτρέπει την αδιαφάνεια
Το πιο ανησυχητικό όμως δεν είναι η εικόνα του βυθού, αλλά αυτή της θεσμικής σιωπής. Η διαβούλευση – αν υπήρξε ποτέ – έγινε πίσω από κλειστές πόρτες.
Και όλα αυτά σε ένα έργο που αφορά αποχέτευση σε απόσταση αναπνοής από τουριστική και οικολογικά ευαίσθητη περιοχή. Ένα έργο που σε περίπτωση δυσλειτουργίας απειλεί με διαρροή ανεπεξέργαστων λυμάτων απευθείας στη θάλασσα. Ένα έργο που έπρεπε να αποτελεί πρότυπο διαφάνειας και όχι υπόδειγμα συγκάλυψης.
Ο δήμος οφείλει να απολογηθεί – και να επανεκκινήσει με τη συμμετοχή της κοινωνίας
Ο δήμαρχος Χανίων και πρόεδρος της ΔΕΥΑΧ, Παναγιώτης Σημανδηράκης, καλείται πλέον να πάρει σαφή θέση. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης απαιτεί δημόσια ανάληψη ευθύνης, επανεξέταση της χωροθέτησης και – πάνω απ’ όλα – ουσιαστική και θεσμοθετημένη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ότι, δηλαδή, δεν έκανε σε κανένα σημείο της διαδικασίας έως τώρα.
Η τοπική κοινωνία δεν είναι εχθρός της ανάπτυξης. Είναι θεματοφύλακας του τόπου. Όταν αποκλείεται, όταν απαξιώνεται, όταν αγνοείται, το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα στην Παχιά Άμμο: ένας τόπος πληγωμένος, κάτοικοι οργισμένοι, ένα έργο που ξεκίνησε για να εξυπηρετήσει το κοινό καλό αλλά απειλεί να γίνει σύμβολο αποτυχίας και υποβάθμισης.
Αν δεν υπάρξει επανεκκίνηση, αν δεν ακουστούν οι κάτοικοι, τότε αυτό το έργο – και όσα ακολουθήσουν – θα είναι καταδικασμένα να συγκρούονται με την ίδια την κοινωνία που υποτίθεται πως υπηρετούν.
