Του Γιάννη Αγγελάκη
Η επαφή ανθρώπου με άνθρωπο μετατρέπεται σε ένα πρόβλημα για το οποίο πρέπει να βρεθεί μία λύση.
Σε ασιατικές χώρες αναζήτησαν λύσεις που βασίζονται στη χρήση της τεχνολογίας.
Με ειδικά apps η κίνηση του κάθε ατόμου ιχνηλατείται και η παραβίαση των προκαθορισμένων ορίων κίνησης επισύρει τιμωρίας. Έτσι μόνο διασφαλίζεται αποτελεσματικά μία κίνηση που εμπεριέχει μέσα της σε τέτοιο βαθμό την έννοια της ασφάλειας, ώστε να μπορεί να εγγυηθεί την τόσο αναγκαία επιστροφή στην παραγωγική διαδικασία και στην επανεκκίνηση της οικονομίας.
Αν η υγεία είναι ο βασιλιάς, κι η επιστήμη είναι η θρησκεία, τότε ο θεός είναι πανταχού παρών και παρακολουθεί την κάθε κίνησή μας, γνωρίζει την κάθε σκέψη μας και την κάθε φοβία, μέσω των δυνατοτήτων καταγραφής που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Εγγυάται την υγεία μέσω της επιτήρησης των πιστών και διασφαλίζει την εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων. Το μάτι του είναι οι χιλιάδες διάσκορπες κάμερες στον αστικό ιστό, τα drones στους ουρανούς αλλά και όλες οι τεχνολογίες που εμπεριέχουν νοημοσύνη και βασίζονται στη συλλογή δεδομένων.
Η επιστημονική εγκυρότητα επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα της πειθαρχίας στα μέτρα που λαμβάνονται. Η αμφισβήτηση των μέτρων μετατρέπεται σε μία ευθεία αμφισβήτηση της επιστημονικής αλήθειας, κι έτσι μπορεί να είναι στον πυρήνα της μόνο ανορθολογική.
Η υπακοή μετατρέπεται στη μόνη ορθολογική απάντηση.
Ο ανυπάκουος δεν είναι απλά ένοχος, είναι ανορθολογικός, βρίσκεται απέναντι από την Αλήθεια που το αδιαμφισβήτητό της κύρος έχει την σφραγίδα της επιστημονικής αυθεντίας.
Μόνο η επιστημονική αλήθεια μπορεί να εγγυηθεί τη δημόσια υγεία και την επιστροφή στην κανονικότητα.
Το σχετικό πλαίσιο αναλύθηκε και στη χώρα μας από τον αρμόδιο υπουργό, κ. Χαρδαλιά, με αφορμή τη συγκέντρωση νέων ανθρώπων σε μία πλατεία λίγο μετά το τέλος της απαγόρευσης κυκλοφορίας.
Είπε ο Υπουργός:
“Τα όσα εξελίχθηκαν στην Αγία Παρασκευή δεν παραπέμπει σε εικόνες πολιτών που έχουν ανάγκη να χαλαρώσουν και να εκτονωθούν από την ψυχολογική πίεση και κόπωση των προηγούμενων εβδομάδων αλλά σε κάποιους δεκάδες (δεκάδες που δεν έχουν την ιδιότητα των πολιτών, σε αντίθεση με τους πολίτες που αποτελούν πλειοψηφία όμως φέρονται υπεύθυνη παρά την ψυχολογική πίεση) που δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της κατάστασης (χαμηλής αντιληπτικής ικανότητας), αγνοούν τους επιστήμονες υγείας και τις συμβουλές τους (σε άγνοια λόγω της χαμηλής αντιληπτικής τους ικανότητας σε αντίθεση με την υψηλή αντιληπτική ικανότητα των επιστημόνων), περιφρονούν τις οδηγίες του κράτους για τους κινδύνους του συγχρωτισμού (επειδή δεν είναι πολίτες και είναι χαμηλής νοημοσύνης σε σκόπιμη άγνοια) ιδιαίτερα όταν δεν λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης και προστασίας και κυρίως αδιαφορούν για τις ευθύνες τους απέναντι στις ευπαθείς ομάδες (αποτελούν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και την κοινωνία και μάλιστα των πιο ευπαθών ομάδων της κοινωνίας)…
Η ευθύνη μας απέναντι στους πολίτες, της συντριπτικής πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας που τηρεί τα μέτρα και ακολουθεί τις οδηγίες (στους υπεύθυνους πολίτες που υπακούουν, όχι τους δεκάδες χαμηλής νοημοσύνης που δεν είναι πολίτες, λειτουργούν ανορθολογικά και γι’ αυτό είναι ανυπάκουοι) επιβάλλει τη λήψη μέτρων τοπικού χαρακτήρα.
Σε έναν τέτοιο κόσμο, η παρακολούθηση και η επιτήρηση αποτελεί τη λύση στο πρόβλημα που αποτελεί η ανθρώπινη ανυπακοή για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας.
Σχεδόν σα βγαλμένο από κάποια σελίδα βιβλίου του Όργουελ, ελεύθερος (να μετακινείται) θα είναι μόνο αυτός που θα βρίσκεται υπό διαρκή παρακολούθηση ώστε να αναγνωρίζεται αν και πότε μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο (για τη δημόσια υγεία);
Ελεύθερος θα μπορεί να είναι μόνος αυτός που θα βρίσκεται διαρκώς υπό έλεγχο και αυτοβούλως θα το επιθυμεί; [6,7,8]
Άραγε, τι θα μπορούσε να σημάνει αυτή η εξέλιξη για τις όποιες δυνατότητες αμφισβήτησης μίας πραγματικότητας στην οποία οι αντιθέσεις μεταξύ πλούσιων και φτωχών αναμένεται να γιγαντωθούν;
Ήδη, με πρόφαση την προστασία της δημόσιας υγείας έχουν δημιουργηθεί πάνω από 50 προγράμματα και τεχνολογίες που σκοπό έχουν την παρακολούθηση και ιχνηλάτηση επαφών εργαζόμενων που θέτουν σε κίνδυνο κάθε έννοια ιδιωτικότητας. Οι εργαζόμενοι οφείλουν να αποδεχτούν την διαρκή παρακολούθησή τους ή να ρισκάρουν να χάσουν τη δουλειά τους.
Στο εργασιακό περιβάλλον που θα προκύψει μετά την πανδημία, οι εργοδότες θα γνωρίζουν πολλά παραπάνω για τους εργαζόμενούς τους απ’ όσα γνώριζαν πριν.
Σύμφωνα με έρευνα της Gartner, το 51% των εργοδοτών στις ΗΠΑ σχεδιάζουν να ξεκινήσουν να συλλέγουν στοιχεία για τη θερμοκρασία των εργαζόμενών τους. Ένα επιπλέον 60% συλλέγει δεδομένα σχετικά με συμπτώματα ενώ 25% των επιχειρήσεων ζητούν στοιχεία σχετικά με το ποιους ανθρώπους έχουν έρθει σε επαφή. 5% των επιχειρήσεων απαιτούν πλέον από τους εργαζόμενους να τους παραδίδουν τον πλήρη ιατρικό τους φάκελο. [9, 10]
Η Amazon έχει δημιουργήσει ένα σύστημα που στέλνει προειδοποιήσεις στους εργαζόμενους όταν πλησιάζει αρκετά κοντά ο ένας στον άλλο. Άλλες εταιρείες δοκιμάζουν τεχνολογίες για την ταυτοποίηση των εργαζομένων που έχουν έρθει κοντά σε άλλους εργαζόμενους που αποδείχθηκαν φορείς του ιού.
Όμως ειδικοί ανησυχούν ότι τα δεδομένα που συλλέγονται από τις εταιρείες θα χρησιμοποιηθούν και για άλλους σκοπούς, όπως το να αξιολογούν την παραγωγικότητα των εργαζομένων.
Σε 4 εργοστάσια της Ford, εφαρμόζεται τεχνολογία με βραχιολάκι το οποίο ενημερώνει στέλνοντας ένα μικρό ηλεκτρικό παλμό τους εργαζόμενους αν πλησιάζει ο ένας πολύ κοντά στον άλλο. Το πιλοτικό πρόγραμμα εφαρμόζεται μεν εθελοντικά από εργαζόμενους που θέλουν να βελτιώσουν τα επίπεδα παραγωγής ιατρικών εξαρτημάτων, όμως αποτυπώνουν πρωτόγνωρες χρήσεις τεχνολογιών για τις οποίες δεν υπάρχει κανένα απολύτως πλαίσιο, εις το όνομα της έκτακτης ανάγκης. [11]
Ο φόβος είναι ότι οι τεχνολογίες επιτήρησης ανοίγουν τον δρόμο για μία πιο μεγάλη συλλογή δεδομένων που δε συνδέεται με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και ότι αυτή η συλλογή δεδομένων θα συνεχίσει και όταν η δημόσια υγεία θα έχει διασφαλιστεί. «Κανονικοποιέται» η παρακολούθηση των εργαζομένων. Όχι μόνο αναφορικά με τον ιό, αλλά με τις ίδιες τις καθημερινές συνήθειές τους.
Ο Burcu Kilic, συγγραφέας σχετικής έρευνας σημειώνει ότι «η ταχύτητα με την οποία αυτές οι τεχνολογίες περιορισμού της ιδιωτικότητας έχουν εμφανιστεί δημιουργεί μεγάλη ανησυχία, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη ότι καμία από αυτές τις τεχνολογίες δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στον περιορισμό της διάδοσης της πανδημίας»
Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι και το ProjectWell της Microsoft το οποίο στέλνει τα αποτελέσματα των διαγνωστικών τεστ για τον κορωνοϊό απευθείας στον εργοδότη. Και άλλα προγράμματα διαχειρίζονται τα ιατρικά δεδομένα των εργαζομένων σα να μην τυγχάνουν καμίας προστασίας ούτε περιορισμών στη διακίνησή τους.
«Σε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου οι διαφορές στις σχέσεις εξουσίας είναι μεγάλες, πολλοί εργαζόμενοι θα πρέπει είτε να αποδεχτούν τη διαρκή παρακολούθησή τους και την καταγραφή των δεδομένων τους ή να κινδυνεύσουν να χάσουν τις δουλειές τους», λέει ο Kilic. [12]
Δεν υπάρχουν μόνο τα προγράμματα παρακολούθησης της υγείας των εργαζόμενων αλλά και αυτά που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση του πώς εργάζονται οι εργαζόμενοι. Προγράμματα όπως το Hubstaff έχουν αποκτήσει μεγάλη δημοφιλία σε μία περίοδο όπου λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού η εργασία από απόσταση γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη.
Πρόκειται για προγράμματα που καταγράφουν κάθε κίνηση του εργαζόμενου κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας του, στέλνουν διαρκή report στον εργοδότη και αξιολογούν την αποδοτικότητά του.
Όμως δε μένουν μόνο εκεί. Μέσω GPS παρακολουθούν την κίνηση των εργαζόμενων καταγράφοντας τις διαδρομές που κάνουν και τον χρόνο που ξοδεύουν για να ολοκληρώσουν αυτές τις διαδρομές, πόσω ώρα ξοδεύεται στο φαγητό και στα διαλείμματα.
Επίσης καταγράφονται στοιχεία όπως πόση ώρα ξοδεύει ο εργαζόμενος δακτυλογραφώντας ή κουνώντας το ποντίκι του υπολογιστή. Πόσα κλικ πατάει και σε τι συχνότητα.
Η παραγωγικότητα του εργαζόμενου αποτυπώνεται σε έναν αριθμό που μπορεί να είναι καλός ή κακός.
Ο Dave Nevogt, εκ των ιδρυτών της εταιρείας Hubstaff είπε:
«Ο κόσμος μας αλλάζει γρήγορα. Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι παρακολουθούνται, οπότε δεν αποτελεί παράβαση της ιδιωτικότητάς τους».
Οι εργαζόμενοι δεν απελευθερώνονται από τον τόπο εργασίας, κάθε τοποθεσία όπου βρίσκονται γίνεται χώρος εργασίας στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα να τελούν διαρκώς υπό αυστηρή και διαρκή επιτήρηση. [13]
Hubstaff | Time Tracking and Productivity Monitoring Tool
O ιός της επιτήρησης και της παρακολούθησης δεν είναι πλέον υπόθεση μόνο του κράτους ή της επιχείρησης, είναι ατομική ευθύνη του καθενός να είναι τα μάτια της κρατικής μηχανής ώστε να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία.
Στην Ινδία η πλειοψηφία των θυμάτων παρακολούθησης από πολίτες είναι οι λιγότερο προνομιούχοι συμπολίτες τους, αυτοί που δε μπορούν να κάνουν αλλιώς παρά να βγουν έξω από τα σπίτια τους γιατί πρέπει να δουλέψουν για να επιβιώσουν.
Εν μέσω κορύφωσης των μέτρων καραντίνας για την πανδημία το να καταδίδεις τον γείτονά σου επικροτήθηκε από την κοινωνία και το κράτος. Ο χαφιεδισμός περίπου μετατράπηκε σε υπόδειγμα συμπεριφοράς για κάθε πολίτη που ήθελε να λέγεται υπεύθυνος. Και οι σωστές συμπεριφορές επιβραβεύονται, τυγχάνουν της κοινωνικής αποδοχής.
Η κατάδοση έγινε viral, ασπάζεται από τους χρήστες των δικτύων ευρείας μετάδοσης πληροφορίας, διαδίδεται με ταχύτητα ιού με υψηλό ρυθμό αναπαραγωγής και ο άνθρωπος που καταδίδει μπορεί να γίνει μία instant διασημότητα.
Τυγχάνει της αποδοχής και επιβραβεύεται με πολλά likes και shares που έχουν αξία και τρέφουν την αυτοεκτίμησή του.
Αναγνωρίζεται η αξία του, η αναγκαιότητα ύπαρξης περισσότερων ανθρώπων σαν κι αυτόν και μαζί η αξία του να καταδίδεις τον ανεύθυνο συνάνθρωπό ως μία πράξη ευθύνης για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, μία πράξη που εγγυάται την γρηγορότερη επιστροφή στην επιζητούμενη από όλους «κανονικότητα».
Άλλωστε, δεν είναι θέμα μόνο δημόσιας υγείας, είναι ζήτημα ευρύτερο. Αφορά την ίδια την οικονομία, την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος.
Όσοι καταδίδουν τους «ηλίθιους του κορωνοϊού» (covidiots) επιτελούν έργο θεάρεστο. [14, 15, 16]
Οι πολίτες δεν καλούνται απλά να αποδεχτούν την αναγκαιότητα επιτήρησης και παρακολούθησής τους, δεν καλούνται απλά να επιλέξουν τον τόπο της εξορίας τους, καλούνται να ταυτιστούν, να γίνουν οι φορείς της επιτήρησης και του ελέγχου:
Η αποδοχή της δράσης τους όπως αποτυπώνεται στα social media είναι η ευρύτερη αποδοχή της ίδιας της ιδέας της παρακολούθησης και της επιτήρησης.
Η καταστολή περίπου αυτοματοποιείται.
Η διαχείριση της έκτακτης κατάστασης ορίζει την επιστροφή στην κανονικότητα, τα μέτρα που εφαρμόζονται δεν αναγνωρίζονται ως απολυταρχικά, αλλά ως το μέσο για τη διασφάλιση της διατήρησης της δημόσιας υγείας, αφού άλλωστε έχουν και την σφραγίδα της επιστημονικής αυθεντίας. Η νέα κανονικότητα που κάποια στιγμή θα προκύψει, η νέα σταθερότητα θα εμπεριέχει τις συνθήκες που έχει γεννήσει η έκτακτη κατάσταση.
Συλλογικά, αυτή η νέα πραγματικότητα έχει αρχίσει να γίνεται αποδεκτή.
Το είδαμε να συμβαίνει και στην Ελλάδα ήδη από τις πρώτες εβδομάδας της καραντίνας. Συνεχίζει και συμβαίνει και τώρα.
Αρκετοί συνήθισαν στο να στέλνουν μήνυμα για να βγουν έξω από το σπίτι τους έτσι ώστε τις πρώτες μέρες μετά την παύση του μέτρου, να νοιώθουν άβολα, ανασφαλείς, ότι δεν κάνουν κάτι που όφειλαν να κάνουν, να αισθάνονται μια ανάγκη να στείλουν μήνυμα για να νοιώσουν ότι έχουν το δικαίωμα να είναι έξω από το σπίτι, όπως ένας φυλακισμένος που όταν βγει από τη φυλακή νοιώθει την ανάγκη, επιζητεί και αναζητεί από κάποιον να ζητήσει άδεια για να μπορέσει να μετακινηθεί.
Ο άνθρωπος της πανδημίας, συνέχισε συναισθηματικά να επιζητεί να λάβει άδεια, κάπου να στείλει ένα μήνυμα έστω και αν ποτέ δε γνώριζε πραγματικά αν κάποιος κοίταζε το μήνυμα που στέλνει..
Αποδεχόμαστε τη λογική της επιτήρησης και της παρακολούθησης όχι ως αναγκαίο κακό αλλά ως καλό και αναγκαίο. Ως ένα εργαλείο, ίσως, ως τη μόνη διέξοδο – ως ένα δίκαιο αντίτιμο – για μία κάποια επιστροφή στην ”κανονικότητα”, για τη διασφάλιση μίας έστω μερικής ελευθερίας. Συνηθίζουμε στην ιδέα.
Το δίλημμα άλλωστε που θέτετε δεν αφήνει και πολλά περιθώρια άλλης επιλογής.
Μεταξύ δημόσιας υγείας και της δυνατότητας έστω μίας μερικής επιστροφής σε φυσιολογικούς ρυθμούς και από την άλλη της διαφύλαξης των ελευθεριών και των δικαιωμάτων ιδιωτικότητάς μας, η επιλογή δε μπορεί παρά να είναι η προστασία της δημόσιας υγείας που είναι αναγκαία συνθήκη για την επιστροφή στην παραγωγική διαδικασία.
Η πανδημία απέδειξε ότι αν το τέλος της ιστορίας δεν υφίσταται, δεν σημαίνει ότι είναι αναγκαίο να φανερωθεί κάποιο άλλο φωτεινό μονοπάτι. Το τούνελ στο οποίο βαδίζουμε μπορεί να γίνει πιο σκοτεινό και ανελεύθερο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
6. As Coronavirus Surveillance Escalates, Personal Privacy Plummets, https://www.nytimes.com/2020/03/23/technology/coronavirus-surveillance-tracking-privacy.html?action=click&module=RelatedLinks&pgtype=Article
7. Coronavirus: How China’s using surveillance to tackle outbreak, https://www.bbc.com/news/av/world-asia-52104798
8. Fighting COVID-19 with surveillance: Perspectives from across the globe, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/fighting-covid-19-with-surveillance-perspectives-from-across-the-globe/
9. Erica Pandey, The coronavirus is ushering in a new era of surveillance at work, https://www.axios.com/companies-surveillance-workers-safety-coronavirus-b2394e03-63c3-4dee-a8fe-f5594019d170.html
10. Sara Collins, Your Office Doesn’t Need To Be a Permanent Surveillance State to Stop Coronavirus, https://www.publicknowledge.org/blog/your-office-doesnt-need-to-be-a-permanent-surveillance-state-to-stop-coronavirus/
11. Mohava Ravindranath, Coronavirus opens door to company surveillance of workers, https://www.politico.com/news/2020/06/26/workplace-apps-tracking-coronavirus-could-test-privacy-boundaries-340525
12. Report: Workplace Coronavirus Tracing Apps Institute Dystopian Mass Surveillance by Default, https://www.citizen.org/news/report-workplace-coronavirus-tracing-apps-institute-dystopian-mass-surveillance-by-default/
13. Adam Satariano, How My Boss Monitors Me While I Work From Home, https://www.nytimes.com/2020/05/06/technology/employee-monitoring-work-from-home-virus.html
14. Hotline for people to report Covidiots breaking the rules is launched as infections continue to rise in Milton Keynes, https://www.miltonkeynes.co.uk/health/coronavirus/hotline-people-report-covidiots-breaking-rules-launched-infections-continue-rise-milton-keynes-2950642
15. Josh Halliday, Nazia Parveen, Tool to report lockdown rule-breakers ‘risks fuelling social division’, https://www.theguardian.com/uk-news/2020/apr/09/uk-police-tool-report-covid-19-rule-breakers-risks-fuelling-social-division
16. Reporting citizens not following COVID-19 rules, https://montreal.citynews.ca/video/2020/04/02/reporting-citizens-not-following-covid-19-rules/
Διαβάστε επίσης:
- Κορωνοϊός και τεχνολογία, το διπλό κύμα: Ζώντας στην πρώτη πανδημία της εποχής του απελευθερωμένου εαυτού και της εξ αποστάσεως λειτουργίας (1ο μέρος)
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (2ο μέρος): Οι θεωρίες που κερδίζουν έδαφος
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (3ο μέρος): Στην αναζήτηση ενός ασφαλούς καταφυγίου
- Κορωνοϊός και τεχνολογία (4o μέρος): Φτώχια και πανδημία, δύο φαινόμενα που μοιάζουν
