Περπατώντας στο μονοπάτι, που σε οδηγεί στο φαράγγι, και βλέποντας τα λουσμένα στο φως παλιά πετρόκτιστα καμαρόσπιτα δεν μπορείς να πιστέψεις πως υπήρξαν άνθρωποι που εγκατέλειψαν αυτόν τον παράδεισο εξαιτίας μιας βεντέτας.
Όταν δε, μαθαίνεις πως αιτία της βεντέτας ήταν το κουδούνι μιας κατσίκας τότε θυμώνεις που στην Κρήτη οι άνθρωποι κατά το παρελθόν, αλλά δυστυχώς ακόμα και σήμερα, λύνουν τις διαφορές τους χύνοντας αίμα.
Η Αράδαινα, λοιπόν, είναι το χωριό εκείνο που μπορεί να σε διδάξει πως οι διαφορές δεν πρέπει να επιλύονται με τα όπλα γιατί πέρα από το ότι οδηγούν στο θάνατο, ξεκληρίζοντας οικογένειες, μπορούν να σου στερήσουν και το σπίτι, την περιουσία σου, τον ίδιο σου τον τόπο.
Αυτό συνέβη τη δεκαετία του 1950, στο συγκεκριμένο χωριό, για μια πραγματικά, ασήμαντη αφορμή.
Ένα παιδάκι βρήκε στο δρόμο το κουδούνι μιας κατσίκας και θέλησε να το κρατήσει. Ο κάτοχος του, που είδε το παιδί να το κρατάει στα χέρια, ζήτησε να το πάρει πίσω, όμως το παιδάκι αρνήθηκε.
Στη συνέχεια πήγε στο σπίτι του παιδιού να ζητήσει εξηγήσεις για το κουδούνι του… το μετά δεν είναι δύσκολο να το φανταστείς.
Λένε πως αυτή η βεντέτα άφησε πίσω της επτά νεκρούς και όσοι επέζησαν έφυγαν για να μην συνεχιστεί το κακό. Έτσι από τη μια μέρα στην άλλη το απομονωμένο, αλλά όμορφο, χωριό των Σφακίων, ερήμωσε.
Τόσες δεκαετίες πέρασαν κι όμως ακόμα τα ερειπωμένα σπίτια του στέκουν εκεί αγέρωγα στο σφακιανό επιβλητικό τοπίο, με τις κατσίκες να νέμονται αυλές και δωμάτια κι όλο το χωριό να αποτελεί μάρτυρα του κακού που κάποτε βρήκε τους κατοίκους του.
Λιγοστά σπίτια έχουν αναπαλαιωθεί και κατοικούνται και παρά το γεγονός του ότι η περιοχή πλέον κατατάσσεται στις τουριστικές, μιας και πολύς κόσμος πηγαίνει εκεί για να κάνει bungee jumping στην παρακείμενη γέφυρα ή να περάσει το όμορφο φαράγγι όπου καταλήγει ο οικισμός, η πλειοψηφία των σπιτιών παραμένει αναξιοποίητη.
Και μιλάμε για σπίτια που δεν είναι τα συνηθισμένα πετρόκτιστα, αλλά αποτελούν αληθινά γνήσια δείγματα της σφακιανής αρχιτεκτονικής.
Είναι δηλαδή, μικρά, ενός ή δύο ορόφων, με πέτρινες μεγάλες και μικρές καμάρες, με μικρά τετράγωνα παράθυρα και στην αυλή τους να δεσπόζει μια μεγαλύτερη καμάρα, με τοιχίο να τα περιβάλει.
Στις αυλές βλέπει κανείς ακόμα τους ξυλόφουρνους ενώ στο εσωτερικό τους υπάρχει παραστιά.
Τέτοια σπίτια βλέπουμε στον Καλλικράτη και σε άλλα χωριά των Σφακίων. Ο ρόλος της καμάρας που έφτιαχναν σε αυτά ήταν για να διαχωρίζει του χώρους του σπιτιού σε μικρότερους κάνοντας τα πιο λειτουργικά.
Το μεγαλύτερο δωμάτιο ήταν το σαλόνι ενώ δεξιά και αριστερά διαμορφώνονταν κόγχες, τα λεγόμενα κουλτούκια. Στα ανατολικά ήταν εκείνο που λειτουργούσε ως κουζίνα, βορειοδυτικά ήταν ο χώρος όπου έβαζαν τα ζώα τους ενώ άλλα δύο κουλτούκια έπαιζαν το ρόλο της κρεβατοκάμαρας.
Σε μερίδα σπιτιών συναντάμε και πατητήρια πράγμα που μαρτυρά πως κατά το παρελθόν στο χωριό υπήρχε και αμπελοκαλλιέργεια, η οποία σήμερα έχει εξαφανιστεί. Μάλιστα όταν, μετά το καλοκαίρι το πατητήρι έπαυε να είναι χρήσιμο, το κάλυπταν με σανίδες και το έκαναν κι εκείνο χώρο για ύπνο.
Πέτρα, χώμα και ξύλο ήταν τα βασικά υλικά κατασκευής των σπιτιών στην Αράδαινα τα οποία επίσης είχαν ως χαρακτηριστικό την ανεξαρτησία τους από τα γειτονικά σπίτια, δεν υπήρχε δηλαδή μεταξύ τους μεσοτοιχία.
Η Αράδαινα δεν ήταν ένα χωριό που χτίστηκε τυχαία σε αυτό το μέρος. Κοντά της, στη θέση Πασσόπετρα υπάρχουν ακόμα τα ερείπια της αρχαίας πόλης Αραδήν ή Ηραδήν.
Επρόκειτο για μια αυτόνομη πόλη, καθώς τη βρίσκουμε ανάμεσα στις 30 πόλεις του νησιού που είχαν υπογράψει συνθήκη συμμαχίας το 183 π.Χ με τον Ευμένη Β της Περγάμου.
Το λιμάνι της Αράδαινας ήταν ο σημερινός Φοίνικας, ακριβώς απέναντι, ο οποίος θεωρείται πως ιδρύθηκε από τους Φοίνικες. Κατά την Ενετοκρατία μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας η Αράδαινα ήταν ένας τόπος που ευημερούσε καθώς οι κάτοικοι της ασχολούνταν με το εμπόριο και τη ναυτιλία.
Καταστράφηκε ολοκληρωτικά κατά την εξέγερση του Δασκαλογιάννη εναντίον των Τούρκων όμως κατοικήθηκε ξανά μέχρι που η τελευταία σελίδα στην ιστορία της γράφτηκε εξαιτίας της βεντέτας.
Κατά το παρελθόν, λένε οι ντόπιοι, στο χωριό αυτό κατοικούσαν 700 άτομα ενώ είχε και σχολείο με δύο δασκάλους.
Σήμερα ελάχιστοι άνθρωποι έχουν επιστρέψει εκεί, και ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία έχοντας δώσει ζωή σε κάποια ερείπια αντικρύζοντας όμως καθημερινά όλα τα υπόλοιπα ερειπωμένα σπίτια του χωριού.
