Ένα εκτενές αφιέρωμα στον τέως υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη φιλοξενεί στο επόμενο τεύχος του το αμερικανικό περιοδικό New Yorker, με τίτλο “Ο Έλληνας πολεμιστής: Πώς ένας ριζοσπάστης υπουργός Οικονομικών ανέλαβε την Ευρώπη και απέτυχε”.
Ο αρθρογράφος Ian Parker, σε μια μυθιστορηματικού τύπου αφήγηση, περιγράφει τη νύχτα της 4ης Ιουλίου. Την επόμενη ημέρα ο ελληνικός λαός είχε κληθεί να αποφασίσει κατά πόσο η καταχρεωμένη τους κυβέρνηση θα ικανοποιήσει ή όχι τις απαιτήσεις των δανειστών.
Ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης είχε βγει για φαγητό με τη γυναίκα του σε ένα εστιατόριο στην Αθήνα και ήταν σε καλή διάθεση, έχοντας απολαύσει αρκετές ώρες ύπνου για πρώτη φορά μετά από μήνες.
“Είχε την ηρεμία του ανθρώπου που ήταν σίγουρος για το εκλογικό αποτέλεσμα. Ο λαός θα έλεγε ΝΑΙ” γράφει ο Parker. Θα υπέβαλε την παραίτησή του και δεν θα χρειαζόταν να υπομείνει ξανά τις ολοήμερες διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες και το Λουξεμβούργο. Άλλωστε, Βαρουφάκης και Τσίπρας είχαν, σύμφωνα με το δημοσίευμα, χάσει την πίστη ο ένας στον άλλον εδώ και εβδομάδες.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά για την Ελλάδα και η πίεση που ασκούσε η Τρόικα, μέσω της ΕΚΤ, στην Ελλάδα, ήταν έντονη. Οι τράπεζες είχαν κλείσει και όταν ο Βαρουφάκης γύρισε σπίτι, εκείνη την πρώτη ημέρα που τα καταστήματα έκλεισαν, γύρισε και είπε στη Δανάη Στράτου:
“Αγάπη μου, έκλεισα τις τράπεζες!”
Είχαν συμβεί πολλά εκείνες τις ημέρες: η ελληνική οικονομία μπήκε σε κατάσταση limbo, οι δόσεις προς το ΔΝΤ παραλήφθηκαν, εντός της κυβέρνησης άρχισαν να γίνονται πλάνα για παράλληλο νόμισμα, ενώ ο Κλάους Ρέγκλινγκ έστειλε ένα e-mail στον Βαρουφάκη που σκοπό είχε να του θυμίσει ότι η μη πληρωμή προς το ΔΝΤ, δίνει το δικαίωμα στον EFSF να ζητήσει την άμεση πληρωμή των δανείων προς την ΕΕ από την ελληνική πλευρά. Η απάντηση του Βαρουφάκης ήταν του στυλ “Μολών Λαβέ”.
Καθώς κάθεται με την παρέα του στο αθηναϊκό εστιατόριο ο Γιάνης Βαρουφάκης εξιστορεί ένα περιστατικό με ένα Γερμανό βουλευτή, από το κόμμα της Άνγκελα Μέρκελ, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί στο σπίτι του για να του πει:
“Ξέρω πως είσαι άθεος, αλλά θα προσεύχομαι για εσένα”
Κάποια στιγμή ο Βαρουφάκης διακόπτει τις ιστορίες του για να πάρει τηλέφωνο τον συνάδελφο και φίλο του του Ευκλείδη Τσακαλώτο. Το αποκαλεί “σύντροφο” και καθώς συζητά μαζί του κάνει υποθέσεις για τη στάση που θα κρατήσει ο πρωθυπουργός ΑΛέηγς Τσίπρας στην περίπτωση που όντως στο δημοψήφισμα επικρατήσει το ΝΑΙ. Λέει χαρακτηριστικά:
“Τα σοφά παιδιά του Μαξίμου έχουν βολευτεί καλά στις κυβερνητικές τους θέσεις και δεν θέλουν να τις αφήσουν”.
Υποθέτει πως ο Τσίπρας δεν πρόκειται να παραιτηθεί. Θα γίνει ένας “στρατηγικός ανασχηματισμός” και κατόπιν εκλογές. Όσο για τον ίδιο, λέει:
“Από αύριο θα καβαλήσω το ηλιοβασίλεμα”.
Στην παρέα του Βαρουφάκης βρισκόταν ο συνεργάτης και (άμισθος) σύμβουλός του Τζέιμς Γκαλμπρέιθ, ο οποίος υποστήριξε ότι η εκτίμησή του υπουργού είναι λάθος, θα επικρατήσει το ΟΧΙ παρά τις κλειστές τράπεζες, διότι οι Έλληνες δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Του είπε χαρακτηριστικά:
“Μην υποτιμάς τους συμπατριώτες σου, είναι ο πιο ατρόμητος λαός”.
Στη συνέχεια ο αρθρογράφος, αφού κάνει μια αναδρομή των πολιτικο-οικονομικών εξελίξεων στην Ελλάδα από το 2009, περιγράφει μία συνάντηση που είχε με τον Γιάνη Βαρουφάκη στο γραφείο του στο υπουργείο Οικονομικών λίγες ημέρες πριν το δημοψήφισμα. Ο Βαρουφάκης θεωρούσε ότι η τρόικα είχε υποβάλει τη χώρα του σε έναν “δημοσιονομικό εικονικό πνιγμό” με την άδεια των προηγούμενων κυβερνήσεων, οι οποίες όπως έλεγε “δεν διαπραγματεύτηκαν ποτέ”. “Οι αξιωματούχοι της τρόικα έστελναν εντολές με email και οι Έλληνες απλά τις εκτελούσαν”.
Εξηγεί ότι ο Βαρουφάκης ήταν αρκετά γνωστός ως συγγραφέας και οικονομολόγος που είχε πάρει σαφή θέση κατά του μνημονίου και της πολιτικής που επέβαλε η τρόικα στην Ελλάδα. Ωστόσο ο ίδιος θεωρούσε ότι δεν έχει κάνει και κάτι σπουδαίο στη ζωή τους. Κάπως έτσι έβαλε υποψηφιότητα στις εκλογές με τον ΣΥΡΙΖΑ, εξελέγη ως ο βουλευτής με τις περισσότερες ψήφους και χρίστηκε υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Ως υπουργός δεν άλλαξε στάση απέναντι στους δανειστές, ήταν αποφασισμένος να πει ΟΧΙ στους όρους τους, δείχνοντας να αδιαφορεί για το μέλλον του στην πολιτική.
Το χρέος ως διαπραγματευτικό ατού και ο κίνδυνος Grexit
Πριν από μερικά χρόνια, ο Βαρουφάκης είχε πει σε ένα ντοκιμαντέρ πως η διαφορά ανάμεσα σε ένα χρέος 10 χιλιάδων ευρώ και ένα χρέος 300 δισεκατομμυρίων ευρώ είναι πως το δεύτερο σου δίνει διαπραγματευτική ισχύ. Υπό τον εξής όρο:
“Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να πεις ΟΧΙ”.
Ο Βαρουφάκης, λοιπόν, μπορεί να αρνήθηκε ευθαρσώς τους όρους των δανειστών εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, ήταν ακριβώς αυτή η θέση όμως που ενθάρρυνε και διεύρυνε τη συζήτηση περί Grexit. Από το ΟΧΙ στη χρεωκοπία και από τη χρεωκοπία στην έξοδο της Ελλάδας από το κοινό νόμισμα, η οποία μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Ήταν λοιπόν αποφασισμένος να επιμείνει στο ΟΧΙ και εξαρχής προετοιμασμένος να αποχωρήσει αν χρειαζόταν. Φαινόταν να διαπραγματεύεται απλώς υπερασπιζόμενος το δικαίωμα της διαπραγμάτευσης, την ώρα που οι σχέσεις του με τους δανειστές της Ελλάδας ήταν εμφανώς κακές. “Δεν με νοιάζει” έλεγε για το πολιτικό του μέλλον. Ήθελε απλώς μια λιγότερο τιμωρητική συμφωνία με τους δανειστές, μετά την οποία, αυτός και ο Τσίπρας θα φορούσαν γραβάτες για μία ημέρα.
“Όταν θα μου πουν πως θα κρατήσεις τη δουλειά σου μόνο εάν υπογράψεις το πρόγραμμα, μπορεί να αφήσω άλλους να έρθουν να το κάνουν” έλεγε.
Το παρασκήνιο της συνάντησης με τον Ομπάμα
Ο αρθρογράφος του New Yorker περιγράφει κατόπιν μια συζήτηση που είχε με τον Γιάνη Βαρουφάκη αμέσως μετά την επίσκεψη του τέως υπουργού Οικονομικών στη Νέα Υόρκη και τα όσα του αποκάλυψε για τη συνάντηση που είχε με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα. Σύμφωνα με τα όσα φέρεται να είπε ο Βαρουφάκης στο δημοσιογράφο, ο Ομπάμα του είπε ότι δεν τον ζηλεύει για τη θέση που έχει και τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει με τον ίδιο να επισημαίνει πως τα πράγματα είναι, όντως, άσχημα και ότι η ΕΚΤ θέλει να πνίξει την Ελλάδα και να ομολογεί:
“Η κυβέρνησή μας θα συμβιβαστεί, θα συμβιβαστεί, θα συμβιβαστεί, αλλά εμείς δεν θα συμβιβαστούμε”
Αυτό φαίνεται να άρεσε στον Πρόεδρο των ΗΠΑ που πρόσφερε ανέλπιστη υποστήριξη στην Ελλάδα λέγοντας πως η λιτότητα δεν είναι καλό πράγμα. Τότε, ο Βαρουφάκης του απάντησε πως ο Τζακ Λιού, ο Αμερικανός ΥΠΟΙΚ, του έλεγε άλλα πράγματα, για να πάρει την αφοπλιστική απάντηση του Ομπάμα: “Ξέρεις τώρα πώς είναι οι ΥΠΟΙΚ, είναι πιο συντηρητικοί”.
Αμέσως μετά την επιστροφή του από την Ουάσιγκτον, ο Βαρουφάκης συναντήθηκε με τραπεζίτες και με τον Αλέξη Τσίπρα που με τη σειρά του “πούλησε” μια χαρά τα αποτελέσματα της συνάντησης με τον Ομπάμα.
Η “απειλή” Νταισελμπλουμ
Το δημοσίευμα του New Yorker περιγράφει το παρασκήνιο πριν την περίφημη πρώτη κοινή συνέντευξη Τύπου Βαρουφάκη – Ντάισελμπλουμ. Ο Βαρουφάκης δέχθηκε τηλεφώνημα από τον Ντάισελμπλουμ που τον ρώτησε τι σκοπεύει να κάνει και εκείνος του απάντησε πως χρειάζεται ένα πρόγραμμα γέφυρα. Ο πρόεδρος του Eurogroup του είπε πως ακούγεται λογικό το αίτημα και ότι ετοιμάζεται να έρθει στην Αθήνα. Όταν ήρθε, ο Βαρουφάκης κατάλαβε πως όλα είχαν αλλάξει και τότε λέει στον επικεφαλής του Eurogroup: “Δηλαδή, με απειλείw από την πρώτη ημέρα με Grexit;”, με τον Ντάισελμπλουμ να του απαντάει πως μη ολοκλήρωση του προγράμματος δεν σημαίνει και έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Ακολούθησε η συνέντευξη Τύπου και το περιβόητο “μόλις σκότωσες την Τρόικα” του Ντάισελμπλουμ.
Η διαπραγμάτευση
ο Βαρουφάκης χαρακτηρίζει βαρετή την πρώτη συνάντηση στο Eurogroup παρόλο που εκεί διαφαίνονται οι πρώτες σημαντικές διαφωνίες με τον Σόιμπλε και τον Ντάισελμπλουμ, οι οποίοι του λένε πως οι εκλογές στην Ελλάδα δεν πρόκειται να αλλάξουν την οπτική της Ευρώπης απέναντι στη χώρα. Όταν του τέθηκε το deadline, πήρε τηλέφωνο τον Τσίπρα και τον ρώτησε αν έπρεπε να υπογράψει καθώς η διορία της 28ης Φεβρουαρίου εξέπνεε. Ο Τσίπρας του απάντησε: “Μην το υπογράψεις”. Κάτι που έπραξε. Δεν υπήρχε συμφωνία. Ήρθε λοιπόν η τετράμηνη παράταση και αμέσως ο Βαρουφάκη άρχισε να ακούει την Τρόικα να του χτυπάει την πόρτα λες και τίποτα δεν είχε αλλάξει.
Δύο ημέρες πριν από το δημοψήφισμα ο Βαρουφάκης σκέφτεται πως πρέπει να υπάρξει ένα ελληνικό πλάνο. Το συνθέτει μαζί με τον Τζέφρι Σακς και άλλους και το παρουσιάζει στον Τσίπρα που το απορρίπτει ως πολύ επικίνδυνο.
Η αρχή του τέλους
Τα πράγματα αρχίζουν να καθαρίζουν μετά το Eurogroup στη Ρίγα. Ο Βαρουφάκης καταλαβαίνει πως ο Τσίπρας έχει κάνει πίσω στο θέμα του πρωτογενούς πλεονάσματος, ενώ οι ομόλογοί του δεν θέλουν να συνομιλήσουν μαζί του. Είναι η αρχή του τέλους για τον ίδιο στο υπουργείο.
“Ο Τσίπρας τους έδωσε τη λιτότητα ελπίζοντας πως θα πάρει κάτι για τη διαγραφή χρέους. Μόνο που οι καρχαρίες δεν χορταίνουν με λίγο αίμα. Άρχισαν να ζητούν και άλλα. Εγώ ήμουν πολύ δημοφιλής και αν συνέχιζα θα μπορούσα να κάνω κακό στον Τσίπρα” υποστηρίζει και εκφράζει το παράπονο ότι δεν υποστηρίχθηκε.
Η πρόταση της 25ης Ιουνίου δείχνει ότι η Ευρώπη δεν θέλει την Ελλάδα και τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Σόιμπλε είπε πως δεν θα περάσει από τη γερμανική Βουλή και φυσικά οι μικρές χώρες συντάχθηκαν στο πλευρό του. Και τότε ο Τσίπρας ανακοίνωσε το δημοψήφισμα. Ο Βαρουφάκης ζήτησε τέσσερις ημέρες διορία για να ψηφίσουν οι Έλληνες, αλλά το Eurogroup τις αρνήθηκε.
Το βράδυ του δημοψηφίσματος ο Βαρουφάκης επισκέφθηκε τον Τσίπρα και του είπε: “Ενεργοποίησέ με ξανά ή άλλαξέ με”. Ο Τσίπρας του πρότεινε να πάρει το υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού. Ο Βαρουφάκης το αρνείται και το επόμενο πρωί υποβάλει την παραίτησή του.
Ο “συμβιβασμός” και η “απώλεια” του Σόιμπλε
Εξηγεί ότι στη δεύτερη ψηφοφορία για τα προαπαιτούμενα ψήφισε ΝΑΙ από “αλληλεγγύη” στον Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ, αν και δεν πιστεύει στη συμφωνία, τη θεωρεί μη βιώσιμη και την αποκαλεί “πραξικόπημα”.
“Καθώς περιέγραφε την πορεία του προς το συμβιβασμό, είχα την εντύπωση ότι άκουγα έναν πολιτικό που άρχιζε να νιώθει άνετα με τις άβολες καταστάσεις της πολιτικής”.
Ο αρθρογράφος κλείνει το εκτενές κείμενο με μια περιγραφή της τελευταίας τους συνάντησης με τον “Έλληνα Πολεμιστή” Γιάνη Βαρουφάκη, η οποία έγινε στο γραφείο του την ημέρα της παραίτησής του.
Ήταν σε καλή διάθεση και σχολίαζε χαριτολογώντας πως ανέβηκε το ευρώ με την παραίτησή του.
“Είμαι παράγοντας σταθερότητας” είπε και καθώς κοίταζε το τηλέφωνό του πρόσθεσε: “Τώρα μπορώ να σβήσω το κινητό του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε”
Ένας συνεργάτης του του τον συμβούλεψε να το κρατήσει και τότε ο Βαρουφάκης είπε ότι θα του λείψει ο αντίπαλός του:
“Σε προσωπικό επίπεδο τον συμπαθώ. Έχει ένα όραμα, ένα λάθος όραμα, αλλά το πιστεύει. Είναι ένας άνθρωπος με αρχές. Μου αρέσουν οι πολιτικοί που έχουν πεποιθήσεις”.