Του Σταύρου Χριστακόπουλου
Βροχή πέφτουν τα σήματα κινδύνου για την ελληνική οικονομία από όλες τις κατευθύνσεις: παράγοντες της αγοράς, μεγάλα ΜΜΕ και δημοσκοπήσεις «φωνάζουν» ότι η απειλή για μεγάλη ύφεση και έκρηξη ανεργίας μπορεί να προκαλέσει μια κρίση πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτή που ήδη βιώνει η ελληνική κοινωνία λόγω της πανδημίας και της καραντίνας. Ενδεικτικές είναι οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών:
1. Στην έρευνα της Pulse RC για τον τηλεοπτικό ΣΚΑΪ, που προβλήθηκε την Πέμπτη 7 Μαΐου, όλες οι ηλικιακές κατηγορίες δηλώνουν σε ποσοστά από 46% έως 57% (με μεγαλύτερη ένταση στις παραγωγικές ηλικίες) ότι η πανδημία και τα μέτρα έχουν ήδη επηρεάσει αρκετά έως πολύ την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους. Ένα ποσοστό μεταξύ 14% και 24% δηλώνει ότι έχει υποστεί μέτριο πλήγμα. Οι επηρεασμένοι από ελάχιστα έως καθόλου κυμαίνονται μεταξύ 21% και 26%.
Οι εκτιμήσεις για τους προσεχείς μήνες είναι εξίσου σκοτεινές στην ίδια έρευνα: σε ποσοστά από 57% έως 73% (με μεγαλύτερη ένταση στις παραγωγικές ηλικίες) οι ερωτηθέντες εκτιμούν ότι η πανδημία και τα μέτρα θα επηρεάσουν αρκετά έως πολύ την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους. Οι αισιόδοξοι περιορίζονται μεταξύ 22% και 29%.
2. Στο μηνιαίο Βαρόμετρο της Opinion, το οποίο δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα 11 Μαΐου, στο ερώτημα «Πόσο εμπιστεύεστε τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι θα μπορέσει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα της οικονομίας;» το 47% δηλώνει πολλή και αρκετή εμπιστοσύνη στον πρωθυπουργό, έναντι 50% που δηλώνει λίγη και καθόλου εμπιστοσύνη.
Στην ίδια έρευνα το 49,4% δηλώνει λίγο και καθόλου ικανοποιημένο από τα οικονομικά μέτρα στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων. Στον αντίποδα το 44,4% δηλώνει πολύ και αρκετά ικανοποιημένο.
3. Στην έρευνα της ALCO για το Open TV το 60% θεωρεί ανεπαρκή τα μέτρα στήριξης για τους εργαζομένους και το 59% θεωρεί ανεπαρκή τα μέτρα στήριξης για τις επιχειρήσεις.
Μιντιακά αλέρτ
Η «Καθημερινή» δεν συγκαταλέγεται στις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες. Ως εκ τούτου σημαντική είναι η προειδοποίηση που διατύπωσε ο διευθυντής της Αλέξης Παπαχελάς την Κυριακή 10 Μαΐου υπό τον τίτλο «Επικοινωνιακά τερτίπια»:
«Ορισμένα κυβερνητικά στελέχη έχουν κολλήσει και προσπαθούν να δημιουργήσουν μία εξωραϊσμένη εικόνα τού τι θα ακολουθήσει.
Άλλοι συνεχίζουν να πιστεύουν ότι ο τουρισμός δεν θα εξαλειφθεί εντελώς φέτος ή ότι ο ιός ο ίδιος θα εξανεμισθεί τον Ιούλιο. Άλλοι επιμένουν ότι η ύφεση θα είναι πολύ μικρή. Ή ζουν σε κάποιο παράλληλο σύμπαν ή επαναλαμβάνουν επικοινωνιακά λάθη που αποδείχθηκαν μοιραία στο παρελθόν.
Ο τουρισμός δεν θα επανακάμψει, η ύφεση θα είναι μεγάλη. (…)
Το πρόβλημα θα αρχίσει αν οι προσδοκίες που ανοήτως καλλιεργούνται διαψευσθούν. Και το φθινόπωρο εγκεφαλικά θα ξέρουν ότι δεν είναι “ύφεση Μητσοτάκη”, συναισθηματικά όμως θα ψάχνουν με κάποιον να θυμώσουν γιατί δεν θα τα βγάζουν εύκολα πέρα».
Την ίδια μέρα το κύριο άρθρο του «Βήματος της Κυριακής», εφημερίδας επίσης μη θεωρούμενης ως αντιπολιτευόμενης, υπό τον τίτλο «Αέρηδες φουσκώνουν τα πανιά κι αέρηδες τα σκίζουν…», αναφέρεται σε «πρόωρη θριαμβολογία ορισμένων για την πολιτική έκβαση της μοναδικής, πολύπλευρης και εν πολλοίς απροσδόκητης οικουμενικής κρίσης» και προειδοποιεί ότι:
● «Το πανδημικό σοκ μπορεί όντως να ήταν συμμετρικό, αλλά οι συνέπειές του, οικονομικές και άλλες, διακρίνονται για την ασυμμετρία τους».
● «Κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει με ασφάλεια πώς θα αντιδράσουν οι χειμαζόμενοι πολίτες σε ενδεχόμενη επανεμφάνιση της πανδημίας ή ακόμη πόσο θα είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν αναγκαστικά μέτρα και ρυθμίσεις διάσωσης της οικονομίας και των επιχειρήσεων. Ή τι αισθήματα επίσης μπορεί να προκαλέσει ένα κύμα υψηλής ανεργίας ή ενδεχόμενης κατάρρευσης εκατοντάδων χιλιάδων νοικοκυριών εξαιτίας της».
Ώρα αποδείξεων
Οι εκτιμήσεις οίκων, οργανισμών και θεσμών, οι προειδοποιήσεις μέσων ενημέρωσης και οι πεποιθήσεις των πολιτών είναι τόσο συντονισμένες όσο ήταν και την πρώτη διετία του μνημονίου, το 2010-11, όταν ευρύτατα κοινωνικά στρώματα ήδη βίωναν τις πρώτες θυελλώδεις συνέπειες και αντιλαμβάνονταν ότι η συνέχεια θα ήταν ακόμη χειρότερη.
● Η εκτιμώμενη ύφεση αναμένεται τεράστια.
● Η ανεργία ενδέχεται να εκτιναχθεί σε πρωτοφανή επίπεδα.
● Η ικανότητα της κυβέρνησης να επιδοτεί επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας είναι περιορισμένη.
● Η ευρωπαϊκή «βοήθεια» κρύβει σοβαρές παγίδες μνημονιακού τύπου, παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα από την ελληνική κυβέρνηση.
● Το εργασιακό τοπίο που ήδη προδιαγράφουν οι κυβερνητικές αποφάσεις (μισή εργασία, μισός μισθός, απειλή μαζικών απολύσεων) μοιάζει εφιαλτικό.
● Η αντοχή των μικρών κυρίως επιχειρήσεων είναι αμφίβολη και τα λουκέτα είναι ευθεία απειλή για πολλές δεκάδες χιλιάδες.
● Ο τουρισμός, από ελπίδα για συγκράτηση της ύφεσης, ίσως αποδειχθεί παράγοντας ανεξέλεγκτης μετάδοσης του κορωνοϊού.
● Η ύφεση της πανδημίας δεν σημαίνει εξάλειψη του προβλήματος, αντιθέτως παραμένει πιθανή μια δριμύτερη επιστροφή της.
Σε αυτό το κλίμα η κυβέρνηση καλείται να αποδείξει δύο πράγματα: Πρώτον, ότι είναι ικανή και στα δύσκολα της οικονομίας και όχι μόνο στην επικοινωνιακή διαχείριση της αυτοπειθαρχίας της ελληνικής κοινωνίας. Δεύτερον, ότι πρόθεσή της είναι η στήριξη του συνόλου της οικονομίας και όχι μόνο των συμφερόντων που παραδοσιακά εκφράζει η Ν.Δ.
Σε διαφορετική περίπτωση το σοκ που θα υποστούν η μεσαία τάξη και οι εργαζόμενοι της χώρας θα έχει, μεταξύ άλλων, και καταφανή πολιτικό αντίκτυπο. Τα καμπανάκια που χτυπούν κάνουν ήδη πολύ θόρυβο και κανείς δεν μπορεί να τα αγνοήσει. Όταν μάλιστα μια κοινωνία γνωρίζει ήδη ότι την περιμένουν άγριες μέρες, έχει εύλογη απαίτηση από την κυβέρνησή της να ανταποκριθεί αναλόγως.
Αλλιώς η επιστροφή στην πολιτική αστάθεια δεν μπορεί να αποκλειστεί…