To έργο του Καζαντζάκη είναι λίγο πολύ γνωστό στους περισσότερους. Της Γαλάτειας Καζαντζάκη, της πρώτης συζύγου του ίσως λιγότερο γνωστό.
Διαβάζοντας το, (εγώ μια απλή αναγνώστρια) διέκρινα μια γυναίκα εκείνης της εποχής να απλώνει τα φτερά του φιλελευθερισμού της ως εκεί που ήθελε να φτάσει. Κοντά στις λαϊκές μάζες. Δίπλα στις ιδέες του Λένιν.
Σε αντίθεση βέβαια με το έργο του μεγάλου στοχαστή που σαν βάση του είχε τον άνθρωπο και την ελευθερία του ανθρώπου.
Η Γαλάτεια εστιάζει στην απλή καθημερινή ζωή, οι ήρωες της θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε από εμάς και αδιαφορεί για τις “μεγάλες ψυχές” (όπως αποκαλεί η ίδια), που καταπιάνεται ο πρώτος σύζυγος της, Νίκος Καζαντζάκης.
Κόρη του λόγιου εκδότη Στυλιανού Αλεξίου, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε πνευματικότητα και αρκετά ελεύθερο στις ιδέες του. Ο Καζαντζάκης αντίθετα μεγάλωσε σε ένα συντηρητικό περιβάλλον.
Ο Νίκος και η Γαλάτεια γνωριστήκαν κατόπιν μιας κριτικής που έκανε ο ίδιος με τη δημοσίευση, του πρώτου της μυθιστορήματος, «Ρίντι Παλιάτσο», υπό μορφήν ημερολογίου, στο περιοδικό Νουμάς το 1910.
Στην αρχή συζούσαν για ένα μικρό διάστημα ώσπου παντρεύτηκαν το 1911. Η Γαλάτεια Καζαντζάκη αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση στα ελληνικά γράμματα. Είναι μια συγγραφέας, μια γυναίκα, που τόλμησε να πει και να κάνει πολλά σε καιρούς δύσκολους, ανάμεσα σε ανθρώπους συντηρητικούς. Με δυο λέξεις θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε σαν την Απόλυτη Γυναίκα. Μια γυναίκα που κατάφερε να επιβάλει τους δικούς της κανόνες μέσα σ’ ένα ανδροκρατούμενο κόσμο, μέσα σε μια τυφλή κοινωνία. Μια γυναίκα που πολεμήθηκε πολύ, και που παρεξηγήθηκε πολύ, ακόμη κι από τις γυναίκες. Κι αυτό, επειδή τόλμησε να απομυθοποιήσει το Νίκο Καζαντζάκη, αλλά και να προκαλέσει τα ήθη της εποχής.
Σε αυτό λοιπόν θα σταθώ και εγώ ως αναγνώστης και των δυο και με κάποιες σημαντικές απορίες μέσα μου,θα ρωτούσα αν ζούσε την Γαλάτεια τα εξής :
– Κυρία Γαλάτεια γράψατε ένα βιβλίο λίγο πριν πεθάνει ο μεγάλος Καζαντζάκης, το “Άνθρωποι και Υπεράνθρωποι”. Διακρίνω καθαρά μια βιωματική απεικόνιση της γνωριμίας σας με τον Νίκ ,του γάμου σας και τέλος του χωρισμού σας. Θέλετε να τον απομυθοποιήσετε στο ευρύ αναγνωστικό του κοινό;
– Πως σκεφτήκατε έπειτα από τριάντα και χρόνια από τον χωρισμό σας, να συγγράψετε ένα τέτοιο βιβλίο (που δεν το αμφισβητώ) ποια ήταν τα κίνητρα σας;
– Μήπως ενεργήσατε σαν μια πληγωμένη γυναίκα που η ψυχή της άνηκε πάντα, σε ένα άντρα που δεν κατάφερε να τον φέρει στα “νερά” της;
– Γιατί αναφέρεστε έντονα μέσα στο βιβλίο ότι ο σύζυγος σας δεν ενδιαφερότανε για τις λαϊκές μάζες παρά μοναχά για τις “μεγάλες ψυχές”, όταν και εφόσον συνέγραψε τόσα μυθιστορήματα που μιλάνε μόνο για τις λαϊκές μάζες;
Παράδειγμα ο “Kαπετάν Μιχάλης” που είναι μια κραυγή των ανθρώπων της Κρήτης για τον τούρκικο ζυγό, τον έξω μα και τον μέσα τους.
Ο “Ζορμπάς, ένας άνθρωπος από χώμα και λάσπη, ένας εργάτης που μετουσίωνε ότι έβλεπε σε έργα τέχνης, ένας αγράμματος, μα ο βασικός καθοδηγητής της ψυχής του Καζαντζάκη.
Επίσης οι “Aδερφοφάδες”, ο αγώνας των Ελλήνων στο εμφύλιο και τα βάσανα που πέρασαν .
Τέλος το μυθιστόρημα “Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται” έχει όλες τις αρετές του μεγαλείου που έκαναν διάσημο τον “Ζορμπά”: “την ποίηση, το όραμα, τη φιλοσοφική κατανόηση των βασικών ανθρώπινων προβλημάτων”. Αλλά φτάνει πολύ πιο μακριά. Μέσα στα στενά όρια ενός Ελληνικού χωριού, που βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή, ολόκληρη η ιστορία τής ανθρωπότητας και του Υιού του Θεού αντικατοπτρίζεται σαν σε καθρέφτη.
– Πως σκεφτήκατε κυρία Γαλάτεια να κρατήσετε το επώνυμο Καζαντζάκη όταν αγνοούσατε το έργο του, το βρίσκατε ρηχό χωρίς συναίσθημα εφόσον και εκείνον έτσι τον χαρακτηρίζατε στο έργο σας, αφότου χωρίσατε;
Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας το “Άνθρωποι και Υπεράνθρωποι”, εγώ μια απλή αναγνώστρια, όχι μόνο δεν απομυθοποίησα τον σύζυγο σας, αλλά μπήκα σε προβληματισμούς ως προς την δική σας ψυχοσύνθεση όταν το γράψατε.
Έπειτα είναι και το άλλο .Εσείς ξέρατε πόσο ο Κρητικός συγγραφέας πολεμήθηκε. Έζησε πολύ φτωχά, λιτά και απλά.
Δεν σας απάντησε ποτέ με άσχημο τρόπο όταν κάνατε κριτικές για εκείνον και το έργο του στις εφημερίδες.
– Μήπως επειδή σας αγνοούσε, ήταν ένα σημάδι να γράψετε το βιβλίο σας;
Δεν έχω ειδικούς τίτλους και αξιώματα ένας απλός αναγνώστης και των δυο σας είμαι. Θαυμάζω το έργο σας, θαυμάζω και το έργο του Καζαντζάκη.
Διαβάζοντας σας απλά μου δημιουργήθηκαν αυτές οι απορίες.
Φυσικά και δεν αποκαθήλωσα κανένα από την θέση του.
Άξιοι και οι δυο, μα πιο πολύ άξιος είναι εκείνος που σιωπά…!
