«Σκεφτείτε ένα διαστημόπλοιο αρκετά μεγάλο να χωρέσει όλη την ανθρωπότητα. Η επιβίβαση έχει αρχίσει πριν ακόμα ολοκληρωθεί το χτίσιμό του και όλοι είναι πολύ ενθουσιασμένοι για το ταξίδι. Το διαστημόπλοιο φτιάχνεται άλλωστε τις τελευταίες δεκαετίες, δισεκατομμύρια δολάρια έχουν δαπανηθεί και χιλιάδες μηχανικοί έχουν αφοσιωθεί στην κατασκευή και σχεδίασή του. Μια μικρή ομάδα ανθρώπων όμως προσπαθεί απεγνωσμένα να δείξει ότι υπάρχει ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα… δεν δουλεύει το τιμόνι. Η φωνή της ομάδας αυτής όμως δεν ακούγεται. Μερικοί μηχανικοί λένε ότι το τιμόνι θα ήταν άχρηστο, καθώς το διαστημόπλοιο δεν πρόκειται να απογειωθεί τα επόμενα 300 χρόνια, ενώ άλλοι ότι το διαστημόπλοιο είναι τόσο ισχυρό που θα πάει εκεί όπου θέλει να πάει, οπότε γιατί να χάσουμε χρόνο και ενέργεια σε ένα τιμόνι».
Αυτή είναι η ιστορία που μας διηγείται ο ιδρυτής του Skype, ο Εσθονός Γιαν Τάλιν, θέλοντας να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την γρήγορη εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης. «Το πιο ντροπιαστικό κομμάτι στην ιστορία είναι ότι παρά τις διάφορες δικαιολογίες, η αλήθεια είναι ότι όλοι αυτοί οι μηχανικοί απλά ξέχασαν να ασχοληθούν με το τιμόνι», λέει, για να τονίσει έτσι ότι και στην περίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης, οι προγραμματιστές μέχρι πολύ πρόσφατα δεν είχαν σκεφτεί το θέμα ασφάλειας και τον ορισμό ενός πλαισίου σε μια ραγδαία αναπτυσσόμενη τεχνολογία που μπορεί να αλλάξει τη ζωή στον πλανήτη μια για πάντα. Αφού πούλησαν αυτός και οι συνεταίροι του τη Skype στη Microsoft, ο Γιαν Τάλιν έχει αφοσιωθεί σε έναν σκοπό – να εξηγεί πράγματα που πολύ λίγοι μπορούν να καταλάβουν: τις πιθανές καταστροφές που μπορεί να προκύψουν με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Κλείνει ένας κύκλος
«Είμαστε κοντά στο να κλείσει ένας κύκλος χιλίων ετών της ανθρωπότητας, η χιλιετία που το ανθρώπινο μυαλό ήταν η πιο ισχυρή δύναμη στον πλανήτη Γη», λέει ο Τάλιν. Υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι στην επόμενη φάση της ανθρωπότητας οι άνθρωποι δεν θα επιβιώσουν, καθώς «θα υπάρχει νοημοσύνη πιο έξυπνη από την ανθρώπινη και θα διαμορφώνει το μέλλον του πλανήτη. Θα εισάγουμε συστήματα στον πλανήτη που δεν θα χρειάζονται τη βοήθεια του ανθρώπου, θα τα κάνουμε καλύτερα από τον άνθρωπο», λέει χαρακτηριστικά. Και όταν αναφέρεται στο τέλος αυτού του κύκλου, τοποθετεί τη νέα αυτή εξέλιξη μέσα στον 21ο αιώνα.
Κάποιοι θα σκεφτούν ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι κάτι πολύ μακρινό από την καθημερινότητά μας – την έχουμε συνδέσει με ρομπότ με κόκκινα μάτια ή με σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι πλέον η τεχνητή νοημοσύνη είναι στη ζωή μας καθημερινά. Σε αυτήν βασίζεται π.χ. η Siri, η προσωπική ηλεκτρονική βοηθός που έχουν τα τηλέφωνα και οι ταμπλέτες της Apple με τη φιλική φωνή, με την οποία επικοινωνούμε καθημερινά καθώς μας βρίσκει πώς να φτάσουμε στον προορισμό μας, ή στέλνει μηνύματα ενώ οδηγούμε. Αλλά και ο γνωστός ιστότοπος Νetflix, ο οποίος μέσα από έναν συνεχώς αναπτυσσόμενο αλγόριθμο μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η επόμενη σειρά που θα μας αρέσει. Σε τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται και η ιστοσελίδα Amazon που μας εμφανίζει προϊόντα που γνωρίζει ότι μας ενδιαφέρουν να αγοράσουμε μέσα από την εξέλιξη ενός αλγορίθμου που λαμβάνει υπόψη τις ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε, αυτές που κάνουμε like στο Facebook, τα άρθρα που μοιραζόμαστε, τα κείμενα που διαβάζουμε, κ.ο.κ.
«Aυτό που με απασχολεί είναι η βασική έρευνα της τεχνητής νοημοσύνης» λέει στην «Κ» ο Τάλιν, καθώς, όπως αναφέρει, «όλη η εξέλιξή της γίνεται από νέους λευκούς άνδρες σε κάποιο υπόγειο τα ξημερώματα», χωρίς κάποιο νομικό πλαίσιο ή περιορισμό. Και η βασική του ανησυχία είναι ότι πολύ σύντομα «η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα αναπτύσσεται από ανθρώπους αλλά από ηλεκτρονικούς υπολογιστές με τεχνητή νοημοσύνη που ήταν αποτέλεσμα τεχνητής νοημοσύνης, η οποία κάποια στιγμή δημιουργήθηκε από ανθρώπινο μυαλό. Με πολύ πιθανό αποτέλεσμα, η πραγματικότητα που ξέρουμε και ζούμε να μην είναι πλέον σχεδιασμένη από ανθρώπους αλλά από μηχανήματα και λογισμικά. Θα είναι μια τεχνολογία που θα μπορεί η ίδια να δημιουργεί τεχνολογία, όπως κάνουμε μέχρι τώρα οι άνθρωποι» περιγράφει. «Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει αρκετή εμπειρία στο θέμα και δεν θα αποκτήσει τέτοια εμπειρία μέχρι να είναι πολύ αργά», προειδοποιεί.
Το θέμα είναι πολύ σοβαρό θεωρεί ο Τάλιν. Γι’ αυτό πριν από λίγα χρόνια αποφάσισε μαζί με έναν καθηγητή φιλοσοφίας και έναν αστροφυσικό να ιδρύσει ένα κέντρο ερευνών στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, με σκοπό να μειωθούν οι κίνδυνοι εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους.
Τρία κέντρα ερευνών
Ρωτώντας τον αν υπάρχει κάποια κυβέρνηση στον πλανήτη που είναι κάπως ενημερωμένη και παρακολουθεί τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, ο Τάλιν απαντάει πως τρία είναι τα βασικά σημεία στον κόσμο όπου γίνεται όλη η έρευνα και η ανάπτυξη. Η Οξφόρδη, το Κέμπριτζ και το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια. Η διαφορά είναι ότι οι δεσμοί μεταξύ των δύο αγγλικών πανεπιστημίων και της αγγλικής κυβέρνησης είναι πολύ πιο στενοί από αυτούς που έχει το Μπέρκλεϊ με την αμερικανική κυβέρνηση, καθώς πολλοί απόφοιτοι των δύο βρετανικών πανεπιστημίων βρίσκονται σε κυβερνητικά πόστα. Γι’ αυτό η βρετανική κυβέρνηση είναι μάλλον «η πιο ενημερωμένη στον κόσμο όσον αφορά τους υπαρξιακούς κινδύνους». Το γεγονός, όμως, ότι έχει ξεκινήσει η διαδικασία της εξόδου της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. «δεν ήταν η καλύτερη κίνηση για την ανθρωπότητα», λέει χαρακτηριστικά.
Πώς μπορούμε να είμαστε ασφαλείς από την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, τον ρωτάμε. «Είναι σημαντικό να συμπεριφερόμαστε σαν να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα. Και μεγάλη αβεβαιότητα δεν σημαίνει ότι δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Π.χ., εάν επιβιβαστείτε σε ένα αεροπλάνο και ανακοινωθεί ότι κάποιοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι υπάρχει βόμβα στο αεροσκάφος και κάποιοι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει, τότε είναι ήδη σαφές τι πρέπει να γίνει σε αυτό το σημείο – να ψάξουμε για την ύπαρξη βόμβας». Γι’ αυτό, τονίζει, καλύτερα να είμαστε ασφαλείς παρά μετανιωμένοι. Το 2017, έρευνα έδειξε ότι το 34% των ειδικών σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης πιστεύει ότι οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη δουλειά τους είναι σημαντικό πρόβλημα και το 5% το πιο σημαντικό πρόβλημα. «Φανταστείτε να είστε σε ένα αεροπλάνο και το 40% των ειδικών πει ότι υπάρχει μία βόμβα, δεν θα περιμένετε τους υπόλοιπους ειδικούς να πειστούν!».